در دور نخست مذاکرات ایران با اوکراین درباره اسقاط پرواز 752 اوکراین چه گذشت؟

اعتمادآنلاین| هفدهم تیر ماه جعبه سیاه هواپیمای ایران-اوکراین به پاریس منتقل شد. جعبه سیاهی که در طول 6 ماه و 9 روز گذشته، نگاه‌های بسیاری به آن دوخته شده و حالا این جعبه سیاه قرار بود اطلاعاتی را درباره اسقاط هواپیمای ایران-اوکراین و پروازی ارایه کند که ساعات آغازین روز هجدهم دی‌ماه 98 با شلیک موشک منهدم شده بود. هواپیمای مسافربری که شلیک به آن، باعث شد تمامی 176 نفر سرنشین آن جان خود را از دست بدهند و نه‌تنها ایرانیان سراسر جهان که شهروندان دیگر کشورهایی را که هموطنان‌شان، مسافر این پرواز بودند، عزادار کرد.

اگرچه از همان چند ساعت ابتدایی پس از سقوط این هواپیما، گمانه‌زنی‌ها درباره اصابت موشک به آن مطرح شد و گروهی استدلال‌هایی پیش کشیدند که این هواپیما سقوط نکرده، بلکه منهدم شده اما مسوولان سازمان هواپیمایی و دولت به‌جد چنین فرضیه‌ای را تکذیب کردند. درنهایت اما 21 دی‌ ماه ستاد کل نیروهای مسلح ایران شلیک موشک به پرواز 752 را تایید و دلیل آن را «خطای انسانی غیرعمد در تشخیص شیء پرنده» اعلام کرد. موضوعی که داغ خانواده‌های عزادار را بار دیگر تازه کرد و گروهی از شهروندان را برای همدردی با این خانواده‌ها به خیابان‌ها کشاند. پس از آن اما نگاه‌ها به آن جعبه «نارنجی» معروف به جعبه سیاه دوخته شد تا بازگشایی و کشف راز سانحه؛ حالا این جعبه می‌توانست پرده از رازهایی بردارد که شاید تسکینی بر دردهای خانواده‌های این جان‌باختگان باشد.

سرنوشت جعبه سیاه پرواز 752 هواپیمای بین‌المللی اوکراین که تهران را به مقصد کی‌یف ترک کرده بود اما دچار پیچیدگی‌هایی شد؛ اختلاف‌نظر درباره محل بازخوانی اطلاعات این پرواز نافرجام از همان روزهای آغازین شکل گرفت. ایران اصرار داشت که بنابر قوانین بین‌المللی باید جعبه سیاه داخل کشور خوانده شود اما مقامات بعضی کشورهای درگیر حادثه معتقد بودند این جعبه سیاه باید به کشورهای دیگر ازجمله اوکراین ارسال شود. اما یک نکته در این میان حائز اهمیت بود؛ باتوجه به آنکه هواپیما نسبتا نو بود، تجهیزات لازم برای بازخوانی اطلاعات جعبه سیاهش در کشور وجود نداشت و در چنین شرایطی یا باید نسبت به وارد کردن این تجهیزات اقدام می‌شد یا جعبه سیاه به کشور دیگری می‌رفت. اگرچه اوکراین ذی‌نفع بود و برای بررسی جعبه سیاه پرواز 752 در اولویت قرار داشت اما درنهایت 6 ماه و 12 روز پس از حادثه، جعبه سیاه پرواز ایران-اوکراین برای بررسی به پاریس فرستاده شد، چراکه آن‌طور که دادستان نظامی تهران هم تاکید کرده جعبه‌های سیاه این مدل هواپیما تاکنون سابقه بازخوانی نداشته و برهمین اساس و بنابه تشخیص سازمان هواپیمایی کشوری، آزمایشگاه‌های کشور فرانسه از امکانات فنی لازم برای خوانش اطلاعات جعبه‌های سیاه برخوردار بودند و بنابراین، این کشور پس از اعلام آمادگی ایران به سازمان ایکائو برای ارسال جعبه سیاه، آمادگی خود را برای خوانش اطلاعات این پرواز اعلام کرد و بالاخره بیست و هفتم تیر ماه جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی راهی فرانسه شد تا اطلاعات درون آن با حضور نمایندگانی از امریکا به عنوان سازنده هواپیما، اوکراین مالک هواپیما، کانادا، سوئد و افغانستان به ‌‌لحاظ اتباع جان‌باخته و نماینده‌ای از سازمان هواپیمای کشوری ایران به همران نماینده دادسرای نظامی تهران استخراج و مورد تحلیل و بررسی قرار بگیرد. سی‌ام تیر ماه، سه روز پس از انتقال این جعبه رازآلود نارنجی‌رنگ به پاریس، بالاخره دانلود اطلاعات هر دو جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی با فاصله‌ای چندساعته انجام شد و سازمان هواپیمایی کشوری همان روز در اطلاعیه‌ای ابتدا از اتمام خوانش بخش موسوم به CVR (ضبط مکالمات کابین خلبان) خبر داد و چند ساعت بعد اعلام کرد که بخش موسوم به FDR (ضبط داده‌های پروازی) بازیابی شده است. این سازمان در اطلاعیه صادر شده اعلام کرد که اطلاعات هر دو جعبه سیاه بازیابی شده و برای تحلیل دراختیار گروه بررسی سانحه سازمان هواپیمایی کشوری قرار دارد و از فردا (سی‌ویکم تیر ماه)، تحلیل مقدماتی این داده‌ها در لابراتوار BEA فرانسه آغاز خواهد شد. خبری که یک روز بعد از سوی سفارت ایران در فرانسه هم تایید شد. این سفارتخانه اعلام کرد که تحلیل مقدماتی داده‌های بازیابی شده مربوط به جعبه‌های سیاه هواپیمای سانحه دیده اوکراینی از صبح 31 تیر ماه در لابراتوار دفتر بررسی و تحلیل ایمنی هواپیمایی کشوری فرانسه BEA آغاز شده است. همان روز کتی فاکس، رییس اداره حمل و نقل کانادا در مصاحبه‌ای گفت که بنابر قانون هوانوردی بین‌المللی ایران از اختیارات لازم برای هدایت تحقیقات و کنترل اطلاعات منتشره برخوردار است. او تاکید کرد که هنوز معلوم نیست بررسی داده‌ها در فرانسه رخ می‌دهد یا ایران اطلاعات را بازمی‌گرداند تا بررسی و تجزیه و تحلیل آن داخل این کشور انجام شود. همچنین همان روز محسن بهاروند، معاون حقوقی و امور بین‌الملل وزارت امور خارجه ایران اعلام کرد که هیات ایرانی هشتم و نهم مرداد ماه برای مذاکره و رایزنی با طرف اوکراینی راهی کی‌یف می‌شود. موضوعی که چند روز بعد ازسوی دمیترو کوله‌با، وزیر خارجه اوکراین هم تایید شد و این مقام اوکراینی گفت که یک هیات ایرانی برای گفت‌وگو درباره هواپیمای اوکراینی به کی‌یف سفر خواهد کرد و روزهای چهارشنبه و پنجشنبه (هفته گذشته) برای رایزنی درباره پرداخت غرامت به خانواده‌های بازماندگان در اوکراین خواهد بود.

درنهایت هیات اعزامی جمهوری اسلامی ایران به ریاست محسن بهاروند، معاون حقوقی بین‌المللی وزارت امور خارجه کشورمان به‌ منظور مذاکره با مقامات اوکراینی درخصوص سانحه سقوط هواپیمای شرکت هواپیمایی بین‌المللی اوکراین بامداد پنجشنبه وارد کی‌یف شد تا پس از دو روز حضور در کی‌یف، ابعاد مختلف فنی و حقوقی حادثه را مورد بحث و تبادل‌نظر قرار دهند. ساعات پایانی پنجشنبه نهم مرداد بود که فرانسوا-فیلیپ شامپاین، وزیر امور خارجه کانادا در پیامی توییتری از اولین نشست گروه بین‌المللی هماهنگی و واکنش متشکل از کشورهای ذی‌نفع در سقوط هواپیمای اوکراینی با هیات مذاکره‌کننده ایرانی در کی‌یف خبر داد.

درحالی که کانادا پیش‌تر بررسی، تحلیل و اعلام نظر درباره داده‌های استخراج شده از جعبه‌های سیاه هواپیمای اوکراینی را حق ایران دانسته بود، شامپاین خواستار انتشار کل اطلاعات این جعبه‌ها توسط تهران شد. به گزارش ایرنا، وزیر خارجه کانادا همچنین بیانیه مشترک گروه هماهنگی که متشکل از کشورهای افغانستان، انگلیس، اوکراین، سوئد و کاناداست را منتشر کرد که در آن، بر تبادل‌نظر این کشورها با مقام‌های ایرانی درباره پرداخت غرامت به خانواده‌های قربانیان تاکید شده بود. در این بیانیه آمده که کشورهای گروه هماهنگی خواستار پرداخت غرامت کامل ازسوی ایران برای سقوط هواپیمای PS752 و «انجام تحقیقات کامل، شفاف و مستقل براساس استانداردهای بین‌المللی» درباره این سانحه شدند. همچنین وزیر خارجه اوکراین هم که پیش از برگزاری این نشست گفته بود روند مذاکرات با ایران آسان نخواهد بود، دیروز و بعد از برگزاری این نشست گفت‌وگوی طرفین ذی‌نفع حادثه هواپیمای اوکراینی با هیات ایرانی را سازنده خواند. دیمیتری کولبا ا اشاره به اینکه صحبت‌ها 11 ساعت طول کشیده، خبر داد که طرفین بر سر مفاد جلسات آتی هم به توافق رسیده‌اند. کولبا با بیان اینکه «نقشه اول مذاکره با ایران، پیدایش راه‌حل تمام مشکلات و پرداخت غرامت است، ما شاهد بودیم که ایران مایل به مذاکراتی جدی و بنیادین است»، مدعی شد که اگر مذاکرات با ایران ناموفق باشد، به دادگاه بین‌المللی خواهیم رفت و شکی ندارم که عدالت را اجرا می‌کنیم؛ او این روند را «نقشه دوم‌» اوکراین عنوان کرد.

هرچه بود حالا دور نخست مذاکرات هیات اعزامی ایران به ریاست محسن بهاروند، معاون وزیر امور خارجه که از 9 مرداد ماه برای گفت‌وگو با طرف اوکراینی درخصوص ابعاد مختلف سانحه سقوط هواپیمای این کشور به کی‌یف سفر کرده بود، پایان یافته و حالا بنابر توافق طرفین، قرار است دور دوم مذاکرات ماه اکتبر (اواسط مهر ماه) در تهران برگزار شود.

منبع: روزنامه اعتماد