کارنامه جمهوری اسلامی را سراسر سیاه نمی‌بینم / نظام را اصلاح‌پذیر می‌دانم

اعتمادآنلاین| علیرضا علوی‌تبار، جامعه‌شناس و فعال سیاسی اصلاح‌طلب، در گفت‌وگوی ویدئویی با اعتمادآنلاین گفت: اتفاقی که الان برای جامعه و تورم و... می‌افتد که یک عده واقعاً نابود می‌شوند و یک عده واقعاً میلیاردر می‌شوند را من در چارچوب انقلاب نقد می‌کنم، به همین دلیل نقدم رادیکال است. یعنی در چارچوب ارزش‌هایی که آن انقلاب دنبال می‌کرد.

بخش‌هایی از این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

کارنامه جمهوری اسلامی را سراسر سیاه نمی‌بینم

*شما به عنوان کسی که دین و تکلیف خودتان را نسبت به سیستمی‌ که به انقلابش اعتقاد داشتید، به جنگش اعتقاد داشتید، برای اصلاحاتش جنگیدید و شاید هزینه هم پرداخت کرده باشید، همان‌طور که دوست ندارید راجع به هزینه‌هایی که در جنگ دادید صحبت کنید و همین‌طور راجع به هزینه‌هایی که بعد از جنگ و در دوران توسعه و اصلاحات هم دادید شاید دوست ندارید صحبت کنید، الان به این نتیجه‌ رسیدید که کارنامه، کارنامه موفقی نیست. یک بخشی از مردم هم معتقدند چون نارضایتی‌های عمومی ‌چیزی نیست که صدایش به گوش کسی نرسد یا به چشم نتوان دید- اختلاف طبقاتی، به جهت ساختاری بخواهیم نگاه کنیم اقتصاد بیمار، تشدید فضای امنیتی، مشکلات و معضلات عجیب‌وغریب سیاست خارجه و عرصه بین‌الملل، شلختگی فرهنگی و...- به نوعی به نظر می‌رسد کشور بد اداره می‌شود. شما قبول دارید کشور بد اداره می‌شود؟

البته اینجا یک نکته‌ای را اضافه کنم. من کارنامه جمهوری اسلامی‌ را سراسر سیاه نمی‌بینم.

*همین. می‌خواهم به این نکته برسیم که آیا جمهوری اسلامی کارنامه و دستاوردی هم داشته؟

قطعاً.

*بدی‌هایش را می‌گویید خوبی‌هایش را هم بگویید.

ما در این جنبه‌های توسعه‌ای که بحث کردیم، وقتی به توسعه همه‌جانبه معتقدیم؛ مثلاً من معتقدم دستاوردهای ما در زمینه توسعه اجتماعی دستاورد خوبی بوده. بهداشت، آموزش، حضور زنان در عرصه‌های مختلف، اینکه دعوت‌شان نکردیم ولی عملاً زمینه‌اش را ساختیم که الان اکثریت کلاس‌ها با آنها باشد. در خیلی از زمینه‌ها جمهوری اسلامی ‌کارنامه خوبی داشته، حتی در زمینه اقتصاد. ما حداقل 800 میلیارد دلار در زمینه صنعت سرمایه‌گذاری کردیم. ممکن است یک جاهایی خطا کردیم، ولی زیربنای ایران از نظر خیلی‌ها در آستانه صنعتی شدن است و یک جهش لازم دارد؛ یا فرض کنید در زمینه سیاست، در زمینه رقابت مسالمت‌آمیز خیلی موفق نبودیم ولی در مشارکت دادن مردم و وارد کردن‌شان به عرصه سیاست، این دو شاخص مختلف توسعه، موفق بودیم. در زمینه سیاست خارجی، به نظر من از حالت یک دولت دست دوم تحت‌الحمایه، توانستیم بیرون بیاییم و استقلال خود را حفظ کنیم. اولاً این دستاوردها با آن پتانسیل و انرژی که پشت انقلاب بوده نمی‌خواند.

نقد من نسبت به نظام مبتنی بر اهداف انقلاب، رادیکال است

*یعنی فکر می‌کنید انرژی را اسراف کردیم.

به نظرم بخش زیادی از آن را هدر دادیم، بخشی را از بین بردیم، بخشی را درست استفاده نکردیم و الان به نظر من مرتباً در حال عقب‌نشینی هستیم؛ مثلاً برابری نسبی، بعد از انقلاب خیلی بیشتر تحقق پیدا کرد، ما داریم دور می‌شویم. اتفاقی که الان برای جامعه و تورم و... می‌افتد که یک عده واقعاً نابود می‌شوند و یک عده واقعاً میلیاردر می‌شوند را من در چارچوب انقلاب نقد می‌کنم، به همین دلیل نقدم رادیکال است. یعنی در چارچوب ارزش‌هایی که آن انقلاب دنبال می‌کرد و در واقع انرژی‌ای که می‌توانست...

جمهوری اسلامی‌ موجود، حاصل انقلاب نیست

*یعنی با یک نگاه انقلابی انقلاب را نقد می‌کنید؟

جمهوری اسلامی ‌را نقد می‌کنم. من معتقدم جمهوری اسلامی‌ موجود، حاصل انقلاب نیست. حاصل وضعیتی و توازن قوایی است که بعد از انقلاب حاکم شد. اگر بخواهید بگویید جمهوری اسلامی ‌مطلوب شما چه بود، آن که به نظر من حاصل انقلاب بود پیش‌نویس قانون اساسی است. نه این قانون اساسی فعلی. آن حاصل انقلاب است، این حاصل توازن قوای بعد از انقلاب.

نظام را اصلاح‌پذیر می‌دانم

*به نظر شما این ایرادات و معایبی که وجود دارد، آقای علیرضا علوی‌تبار نظام فعلی جمهوری اسلامی‌ را با همه خطاها، معایب و انحرافاتش اصلاح‌پذیر می‌داند یا خیر؟

بله. چون اصلاح‌پذیری را شاخصه‌های عینی برایش قائل هستم.

*مثل چی؟

من معتقدم هر نظام سیاسی را با چهار معیار می‌شود سنجید [که] نظام‌های سیاسی چقدر اصلاح‌پذیرند. اول میزان تمرکز منابع قدرت است. چقدر منابعی که قدرت ایجاد می‌کنند مثل رسانه و تشکیلات [متمرکز هستند]، چقدر اینها توزیع شدند، چقدر متمرکزند؟ هر چقدر تمرکز بیشتر باشد، امکان اصلاح کمتر است. دومین معیار این است که یک‌دستی و یکپارچگی آن فرادستان قدرت است. هر چقدر فرادستان از نظر ارزشی و از نظر منافع یکپارچه‌تر و یک‌دست‌تر باشند، امکان اصلاح کمتر است. معیار سوم برمی‌گردد به ایدئولوژی‌های رقابت‌ستیز. هر چقدر ایدئولوژی نظام حاکم ضدرقابت‌تر و رقابت‌ستیزتر باشد، اصلاح ضعیف‌تر می‌شود و معیار آخر به جامعه برمی‌گردد. چقدر حکومت می‌تواند جامعه‌ای را به یک جامعه کاملاً توده‌وار و بسیج‌شونده از بالا تبدیل کند؟ شما ممکن است یک جامعه‌ای را از توده‌وار داشته باشید، ولی نتوانید حول محورهایتان بسیج کنید.

**مشروح این گفت‌وگو را اینجا ببینیم و بخوانیم.