جنبش مشروطه دنبال اصلاح بود نه سرنگونی سلطنت!

اعتمادآنلاین| عباس سلیمی‌نمین محقق تاریخ می‌گوید: مشروطه انقلاب نبود بلکه نهضت بود. انقلاب یعنی زیر و رو کننده. ما به هیچ عنوان در مشروطه‌خواهان سرنگونی سلطنت نبودیم چون سلطنت در ایران ریشه دار است و مردم هم می‌توانستند بر تصمیمات پادشاهان تاثیر بگذارند.

عباس سلیمی‌نمین، فعال سیاسی اصولگرا، مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران و به مدت 13 سال مدیرمسوول کیهان هوایی بوده است. سلیمی‌نمین معتقد است: مردم از تجربه شکست مشروطه درس گرفتند. او می گوید: انقلاب اسلامی سال 57، مردم از همان ابتدای امر مطالبات خود را بر دو رکن اساسی بنا کنند. نخست این که استبداد باید از بین برود چون حکومت استبدادی در شان مردم نیست. دیگری این که نظام سلطه باید از ایران برود چرا که با مداخله در امور داخلی ایران هیچ شانی برای ملت ایران نمی گذارد. گفت‌وگو با این فعال سیاسی را در ادامه بخوانید:

* آقای رییس‌جمهور به تازگی انقلاب اسلامی را ادامه انقلاب مشروطیت دانستند. ارزیابی جنابعالی چیست؟

بخش زیادی از جنبش مشروطه دنبال این بود که نگذارد بیگانگان بر کشور مسلط شوند. برخی امتیازاتی که شاهان قاجار به بیگانه داده بودند موجب ناراحتی و واکنش ملت شده بود. ملت احساس خوبی نداشت وقتی می دید بیگانگان، امور کشور را در اختیار گرفته اند. بنابر این، این مطالبه مطرح شد که قدرت شاه باید محدود شود تا نتواند این گونه امتیازات را به بیگانگان دهد. یعنی قانون حاکم شود و مجلس نمایندگان تاسیس شود.

لبه تیغ نهضت مشروطه متوجه قدرت‌های انگلیس و روسیه تزاری بود. انگلیسی‌ها تلاش کردند در این نهضت نفوذ کنند و نهضت مشروطه را به عنوان مقدمه ای برای تسلط کامل خود قرار دهند. اینجا یک بحث تاریخی وجود دارد که مفصل است. اما آن چه مسلم است اقداماتی از طرف شبکه‌های پنهان وابسته به انگلیسی‌ها برای نفوذ در حاکمیت وقت ایران صورت می گرفت. متقابلا نیروهای معتقد به منافع ملی و شیخ شهید فضل‌الله نوری به شدت به نفوذ بیگانکان حساس بودند و تحرکات آنها را رصد می کردند. اما شیخ فضل‌الله توانست متمم قانون اساسی را به تصویب برساند تا جلوی نفوذ بیگانه گرفته شود و همین هم موجب شهادتش شد.

بیگانگان هم به این فکر افتادند که بساط نهضت مشروطه را جمع کنند. آن‌ها از طریق کودتای سال 1299 موفق شدند مشروطه را از روح خودش تهی کنند تا جز ظاهری از مشروطیت برجا نماند. این تجربه تاریخی قطعا جزو اندوخته‌های ملت شد که یکبار دیگر مراقب باشد تا بساط بیگانه را از کشور جمع کند. در کودتای 1299، استبداد قاجار کاملا برداشته شد ولی استبدادی دیگر توسط بیگانگان بر ایران حاکم شد.

*ویژگی‌های استبداد جدید چه بود؟

استبداد قاجار یک استبداد به دور از وابستگی به بیگانه بود یعنی این استبداد را بیگانه روی کار نیاورده بود. از این رو، کار اصلاحات در آن دوران خیلی سخت نبود. خود استبداد تن به مطالبات مردم می داد و ملت می توانست به خواسته‌های خود برسد، چرا که استبداد قاجار ریشه در خارج کشور نداشت. اما بعد از کودتای 1299 و در دوران سلطنت پهلوی استبدادی شکل گرفت که رابطه بسیار تنگاتنگی با سلطه بیگانه داشت. طبیعتا وقتی قدرت بیگانه به عنوان پشتوانه استبداد قرار می گیرد هم مانع توجه حکومت به خواسته‌های مردمش می شود و هم استبداد را به شدت تقویت می کند، لذا در مقابل مطالبات مردم می ایستد.

این تجربه‌ها موجب شد در جریان انقلاب اسلامی سال 57، مردم از همان ابتدای امر مطالبات خود را بر دو رکن اساسی بنا کنند؛ نخست این که استبداد باید از بین برود چون حکومت استبدادی در شان مردم نیست. دیگر اینکه نظام سلطه باید از ایران برود چراکه با مداخله در امور داخلی ایران هیچ شانی برای ملت ایران نمی گذارد. این دو مطالبه بر اساس تجربیات اخذ شده از مشروطه و سرنوشتی که نهضت مشروطیت پیدا کرد، شکل گرفت. ملت ایران وقتی دید بساط مشروطه توسط انگلیسی‌ها جمع شد آموخت که راه نفوذ بیگانه را به کشور ببندد تا سرنوشتش را خود رقم بزند.

*پس شما موافقید که انقلاب اسلامی مکمل انقلاب مشروطه است؟

مشروطه انقلاب نبود نهضت بود. انقلاب یعنی زیروروکننده. ما به هیچ عنوان در مشروطه خواهان سرنگونی سلطنت نبودیم چون سلطنت در ایران ریشه داشت و مردم هم می توانستند بر تصمیمات پادشاهان تاثیر بگذارند. دیدیم وقتی قرارداد رژی امضا شد، مردم اعتراض می کنند که چرا بخشی از امور کشور در اختیار انگلیسی‌ها قرار گرفته؟ مردم ناراحت می شوند و اعتراض می کنند تا رای خود را بر شاه تحمیل کنند. قرارداد رویترز هم با اعتراض مردم ملغی شد چون مشروطه خواهان دنبال تغییرات ریشه‌ای و جمع شدن بساط سلطنت نبودند ما می گوییم نهضت مشروطیت نه انقلاب.

*رییس‌جمهور همچنین گفت سه قوه و همچنین نیروهای مسلح باید کنار دولت باشند؟ به نظرتان این خواسته دولت تحقق پیدا کرده است؟

قطعا مدت‌هاست که چنین امری از جانب مرکزیت نظام دارد محقق می شود.

بروز و ظهور این قضیه را در کرونا می‌بینید. شاهد بودیم که در جریان ویروس کرونا نیروهای مسلح تمام توان خود را بسیج و در خدمت دولت قرار دارند اما اینکه دولت تا چه حد بتواند از آن استفاده کند بحث دیگری است. قطعا در این زمینه انتقاداتی جدی به دولت وجود دارد چون من معتقدم دولت نتوانست از توان مردمی و امکانات نظام به خوبی استفاده کند. منظورم این است که نیروهای مسلح و سایر قوا هدایت شدند تا دولت را حمایت کنند تا با قوت بیشتری به کار خود ادامه دهد.

به یاد داشته باشید که این کار مدتهاست با برگزاری جلسات هماهنگی بین سران قوا دارد صورت می گیرد. اینها دارند پشتیبانی می کنند تا دولت بتواند با قوت بیشتری به انجام وظایف خود بپردازد. شخص رییس جمهور محترم در برخی جاها به این کمک‌ها اذعان کرده است اما اینکه چرا دولت محترم نمی تواند از این ظرفیت‌ها بیشتر استفاده کند را نمی دانم.

*ممکن است روشن‌تر صحبت کنید؟

مثلا در زمینه مسکن دولت نتوانست از ظرفیت نیروهای مسلح استفاده کند و اقدامات شایسته‌ای انجام دهد.

*یعنی معتقدید باید نیروهای مسلح وارد حوزه ساخت مسکن توسط دولت می شدند و این کار رخ نداده است؟!

بله.

* چرا؟

این به وزرایی برمی‌گردد که دولت انتخاب کرد. بارها به رییس جمهور انتقاد شد که آقای آخوندی وزیر راه و شهرسازی شما آدمی غربگراست که انگیزه کافی را برای کار برای مردم ندارد. انتقادات بسیار زیادی به این انتصاب صورت گرفت اما توجهی نشد. آخر سر هم دیدیم آقای رییس جمهور خیلی دیر هنگام یعنی یک سال قبل اذعان می کند که ما در زمینه مسکن، آن گونه که شایسته است اقدام نکردیم. واقعیت امر این است که در دوره وزارت آقای آخوندی هیچ اقدام مناسبی در زمینه مسکن برای مردم انجام نشد و حتی آنچه قبلا در دولت‌های گذشته در این زمینه صورت گرفته بود را متوقف کرد.

آنها می‌توانستند اشکالات طرح‌های مانده از دولت‌های گذشته را برطرف کنند و درواقع امور را اصلاح کنند نه این که آن را کاملا متوقف کنند. ما بازتاب کار آقای آخوندی را داریم این روزها در افزایش قیمت مسکن می‌بینیم. این فشار جدی به مردم وارد می آورد.

*اما طرحهای مسکن دولتهای گذشته متوقف نشد، دولت آقای روحانی آنها را تکمیل کرد.

موضوع بحث ما مسکن نیست بلکه می خواهم بگویم این وضعیت نتیجه روی کار آوردن وزیری است که نمی بایست در این جایگاه قرار می‌گرفت. من می خواهم بگویم مدتهاست که نظام نه تنها نیروهای مسلح و دو قوه دیگر، بلکه ستاد اجرایی فرمان امام (ره) و بنیاد مستضعفان و دیگر نهادها را کنار دولت قرار داده است.

منبع: ایرنا