انگیزه‌های احتمالی انتشار پیام ویدیویی خاتمی و تصویر دیدار دوستانه کروبی چیست؟

اعتمادآنلاین| یک هفته پیش حوالی ظهر 11 شهریورماه یک چهره سیاسی اصلاح‌طلب پس از ماه‌ها بی‌خبری از محصوران، از این گفت که پنجمین شب محرم را با «شیخ اصلاحات» گذرانده؛ خبری که در ادامه با حواشی و تحلیل‌هایی عجیب همراه شده و در حالی اصل دیدار از سوی یکی از فرزندان مهدی کروبی تایید شد که آن تحلیل‌های انتخاباتی که مدعی بود کروبی خواهان مشارکت گسترده در انتخابات 1400 شده، به در بسته خورد. 3 روز پس از انتشار خبر دیدار کروبی با آن کنشگر اصلاح‌طلب و البته انتشار عکسی از دیدار «شیخ اصلاحات» در منزل شیخ قدرت علیخانی -که مهدی کروبی را در جمع چند نفری از بزرگان مجمع روحانیون مبارز تصویر می‌کرد- این‌بار نوبت به یکی دیگر از بزرگان اصلاحات رسید که خبرساز شود. وقتی سیدمحمد خاتمی درست یک روز پیش از آغاز سال تحصیلی جدید در اقدام کم‌نظیر مقابل لنز دوربین‌های «خاتمی‌مدیا» نشست و به‌رغم محدودیت‌های سیاسی و رسانه‌ای تمامی این سال‌ها، در اظهاراتی که 14 شهریورماه منتشر شد، از «عدالت آموزشی» گفت و به نقد «تبعیض» و «فساد» پرداخت.

بروز و ظهور رسانه‌ای این دو چهره محصور و ممنوع‌التصویر اصلاح‌طلب، آن ‌هم در فاصله کمتر از یک هفته و در شرایطی که حدود یک‌سال مانده تا برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری 1400، فضای کشور دوباره رنگ و بوی انتخابات گرفته و هر روز چندین و چند خبر از احتمال کاندیداتوری فلان چهره سیاسی و آغاز تحرکات انتخاباتی بهمان جریان و جناح سیاسی روی خروجی خبرگزاری‌ها می‌رود و بعضا تیتر و عکس نخست مطبوعات را به خود اختصاص می‌دهد، کافی بود تا ناظران و تحلیلگران سیاسی، زبان به گمانه‌زنی و بیان تحلیل‌های انتخاباتی گشوده و هر کدام از ظن خود، به ‌نحوی تحرکات این دو چهره شاخص و متنفذ اصلاح‌طلب را تحلیل کنند.

تحلیل‌هایی که از قضا بیش از هر موضوع، بر همین بحث داغ این روزهای کشور، یعنی انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم متمرکز بود و از این می‌گفت که خاتمی و کروبی چرا و چگونه دوباره -به‌‌رغم محدودیت‌های شدید سیاسی و رسانه‌ای- فعال شده‌اند. تحلیل‌هایی که البته دست‌کم در نگاه نخست، چندان هم بیراه به نظر نمی‌رسید. چه آنکه سیدمحمد خاتمی، این سال‌های اخیر که سال‌های حصر و محدودیت او و برخی دیگر از بزرگان اصلاح‌طلب بوده، جز در بزنگاه‌های حساس انتخاباتی وارد چنین تحرکات و موضع‌گیری‌های سیاسی نشده و این سال‌ها هرگاه به‌‌رغم محدودیت‌ها و فشارها، موضعی گرفته و سخنی با مردم گفته، کشور در آستانه انتخاباتی سرنوشت‌ساز قرار داشته و بحث سیاسیون مملکت، بحث انتخابات بوده و مهدی کروبی هم اگرچه به ‌دلیل محدودیت‌های دوچندان -در قیاس با سیدمحمد خاتمی- حتی قادر به انتشار چنین پیام‌های ویدیویی نبوده اما در آستانه چند انتخاباتی که معاصر حصر او و میرحسین موسوی و زهرا رهنورد شده، به ‌نحوی از مواضع و دیدگاهش نسبت به آن انتخابات سخن گفته است.

این نوبت اما اوضاع متفاوت بود. این‌بار حال و اوضاع مملکت نه شبیه به ساعات پایانی تبلیغات انتخاباتی اسفندماه 94 بود که خاتمی با آن ته‌لهجه شیرین یزدی، «تکرار» کرد که شهروندان به تمامی اعضای هر دو فهرست مورد حمایت اصلاح‌طلبان برای دو انتخابات مجالس شورای اسلامی و خبرگان رهبری رای بدهند، نه حتی شبیه به روزهای پرتلاطم اردیبهشت‌ماه 96 که نگرانی از عدم توفیق مجدد حسن روحانی و نیمه‌کاره ماندن مسیری که از خردادماه 92 به سوی گشایش درهای جامعه جهانی و «شکستن حصر و تحریم ایران» آغاز شد، بزرگان اصلاحات و کنشگران سیاسی و جامعه مدنی را به این اجماع عمومی رسانده بود که بار دیگر به میدان آمده و «دوباره ایران» را شعار دهند و حماسه انتخاباتی دیگری را «تکرار» کنند. خاتمی این‌بار نه در آستانه یک انتخابات سرنوشت‌ساز و از سرگیری یک دوره سیاسی جدید، بلکه به ‌مناسبت آغاز سال نوی تحصیلی - به ‌باور حسن روحانی به ‌دلیل شیوع کرونا با تمامی سال‌های تحصیلی یک سده قبل متفاوت است - با مردم سخن می‌گفت؛ سخنانی که با اشاره به قیام عاشورا و عدالت‌طلبی و آزادی‌خواهی سالار شهیدان آغاز شد و در ادامه خیلی زود به نقد «استبداد»، «استضعاف» و «تبعیض»، «نابرابری»، «ظلم و بیداد»، «دروغ و ریا» و «تزویر و پلشتی» رسید. او همین‌طور از «عدالت آموزشی» گفت و اینکه تبعیض در حوزه آموزش، قابل ‌قبول نیست و البته اینکه «در جامعه‌ای که مردم‌سالار باشد، مردم می‌توانند در انتخاباتی آزاد نمایندگان خود را روی کار آورند» و نیز اینکه «در یک نظام عادل، حاکمان، نماینده مردمان هستند و لازمه این مردم‌سالاری، آزادی بیان و بعد از بیان و داشتن حق بازخواست و اعتراض نسبت به قدرتی است که از سوی مردم به حاکمان داده شده است.» او همین‌طور از اهمیت «گردش آزاد اطلاعات» گفت و لزوم «پاسخگویی مسوولان به مردم»؛ از «شفافیتی» که به‌ باور او نیز مهم‌ترین عامل رفع و دفع فساد است و البته از اینکه «دانشگاه باید سیاسی باشد و سیاسی بماند»؛ چراکه به ‌باور او «دانشگاه ذاتا سیاسی است.» خاتمی همچنین همچون تمامی اظهارنظرهای این سال‌ها که شاید به تعداد انگشتان دو دست نرسد از این فرصت نیز برای تاکید بر لزوم «آزادی فعالان صنفی و رفع محدودیت کنشگران سیاسی» استفاده کرد، آن‌ هم در حالی که هنوز به‌‌رغم سپری شدن نزدیک به یک دهه از حصر میرحسین موسوی، زهرا رهنورد و مهدی کروبی با وجود فضای سیاسی یک ‌سر متفاوت این روزهای کشور و زمانی که حکم حصر آنها صادر شد و نیز با اینکه هنوز حتی مرجع تصمیم‌گیر در این رابطه مشخص نشده این 3 چهره متنفذ اصلاح‌طلب در شرایط دشوار حصر خانگی روزگار می‌گذرانند.

موضوعی که از قضا اسماعیل گرامی‌مقدم، سخنگوی حزب اعتمادملی نیز همصدا با بسیاری از چهره‌های شاخص جریان اصلاحات، منتقد آن است و همین دیروز از نقد خود در این رابطه به «اعتماد» گفته:«طولانی شدن حصر جز خسارت و آسیب هیچ عایدی نداشته است.» او با بیان اینکه «از زمان آغاز حصر در بهمن ‌ماه 89 تاکنون هیچ نهاد قانونی و مرجع رسمی در مجموعه نظام حاضر به پذیرش مسوولیت حصر نبوده» گفته است:«این سال‌ها از دستگاه‌های امنیتی چون وزارت اطلاعات، سپاه پاسداران یا اطلاعات سپاه همچنین شورای عالی امنیت ملی تا نهادهای قضایی چون قوه قضاییه در این رابطه محل پرسش قرار گرفته‌اند اما هیچ‌ کدام این مسوولیت را نپذیرفته و هر کدام مسوولیت خود را به دیگری پاس دادند.» روندی که به باور سخنگوی حزب اعتماد ملی زمینه‌ساز به وجود آمدن این باور شده که «محفل و نهادی فراقانونی، تصمیم به حصر گرفته» که به ‌زعم او «بسیار خطرناک و برخلاف مصالح و منافع ملی است.»

گرامی‌مقدم همچنین از این گفته که باید مدت این حکم مشخص شود و در عین حال تاکید کرده، موضوع مهم‌تر انگیزه صدور حکم است. اینکه «اگر هدف بازدارندگی بوده اکنون سال‌ها از آن حوادث گذشته و شرایط کشور یک‌سر متفاوت است؛ پس دیگر لزومی به تداوم حصر نیست.» او همچنین به «بی‌اعتمادی شدید ناشی از حصر» گفته و اینکه «حاکمیت باید شرایط را تغییر دهد و با تحقق گام‌های بعدی یعنی آزادی دیگر زندانیان سیاسی، باز شدن فضای مطبوعات و شرایط کنشگری سیاسی و مدنی» زمینه جلب اعتماد عمومی فراهم آید.

این اما تنها گرامی‌مقدم نیست که حصر خانگی میرحسین موسوی، زهرا رهنورد و مهدی کروبی را در تضاد با منافع ملی می‌داند؛ جواد امام، دبیرکل مجمع ایثارگران اصلاح‌طلب که باتوجه به ‌سمتش به عنوان مدیرعامل بنیاد باران از جمله نزدیک‌ترین چهره‌های سیاسی اصلاح‌طلب به رییس دولت اصلاحات شناخته می‌شود نیز همچون گرامی‌مقدم نسبت به فضاسازی‌ها پیرامون انتشار یک عکس از مهدی کروبی و چند روحانی کهنسال عضو مجمع روحانیون مبارز انتقاد کرده و به «اعتماد» گفته است:«متاسفانه برخی جریان‌ها تلاش کردند که بگویند آقای کروبی در شرایط گل و بلبل به ‌سر می‌برند اما پاسخ به این تلاش، بسیار ساده است. آقایان اگر واقعا درصدد کاهش هزینه حصر هستند با رفع‌ حصر مانع از افزایش هزینه‌ها شوند.» او با اشاره به کهولت سن مهدی کروبی نسبت به بروز هر اتفاق ناگوار در حصر و هزینه‌های ناشی از آن هشدار داده و معتقد است:«این حق طبیعی هر شهروندی است که هر جا می‌خواهد برود. اما مساله این است که آیا به ایشان اجازه می‌دهند به منزل دیگران هم تشریف ببرند.» امام همچنین به تحلیل‌های انتخاباتی صورت گرفته در ارتباط با انتشار تصویر کروبی نیز واکنش نشان داده وگفته که «آقای کروبی همچون آقای موسوی و خانم رهنورد حدود 10 سال است که در حصر به ‌سر می‌برد و اگر به ‌واقع دنبال القای این مساله به جامعه هستند که وضعیت ایشان دشوار نیست با صدور فرمان رفع‌ حصر اجازه دهند ایشان در آزادی کامل اظهارنظر کند؛ آن ‌وقت اگر نگاه‌شان جلب مشارکت انتخاباتی باشد، می‌توانند نظرشان را بگویند و نیازی به تحلیل و تفسیر هم نیست.» او همچنین در انتقاد به تحلیل‌های انتخاباتی درباره پیام ویدیویی خاتمی معتقد است:«پیام آقای خاتمی به ‌مناسبت بازگشایی مدارس و سال تحصیلی بوده و هیچ ارتباطی به مباحث انتخاباتی ندارد؛ بلکه بیشتر ناشی از وضعیت و شرایط وخیم ناشی از تبعیضی است که در حوزه آموزشی کشور رخ داده است.» او به بحث «عدالت آموزشی» به عنوان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های رییس دولت اصلاحات اشاره کرده و سوءبرداشت درباره این تحرکات رسانه‌ای را ناشی از جریان‌سازی‌های خاصی می‌داند که به باور او، دوامی هم ندارد و گفته موج این جوسازی‌ها پس از یکی، دو روز فروکش می‌کند اما حصر خانگی حدود یک دهه دوام داشته و نگاه انتقادی عموم جامعه به آن نیز انکارناپذیر است.

همزمان گرامی‌مقدم نیز به «اعتماد» گفته که «هر شخصیت و هر عنصر سیاسی حق دارد در مورد انتخابات اظهارنظر کند و آقایان کروبی و خاتمی و شخصیت‌های بزرگ سیاسی نیز به‌ طریق اولی محقند.» او با بیان اینکه «نگاه همیشگی مهدی کروبی به انتخابات و مشارکت انتخاباتی همواره مثبت بوده و مشارکت حداکثری را زمینه‌ساز مشروعیت نظام می‌داند» تاکید کرده که «اصلاح‌طلبان هرگز از مشارکت متضرر نمی‌شوند بلکه این مشارکت باعث می‌شود که تندروها از قدرت دور شوند اما اگر ایشان نظری درباره انتخابات داشته باشند باید از جانب خودشان یا خانواده کروبی مطرح شود چراکه هیچ‌ کس سخنگوی آقای کروبی نیست.» گرامی‌مقدم با بیان اینکه دو دسته در پی این اظهارات به آقای کروبی به این عنوان هجمه کردند از «براندازان» و «تندروهای جناح راست» نام برده و جالب آنکه گفته اگرچه مخرج مشترک تحرکات هردو گروه، تخریب بزرگان اصلاحات است اما این هجمه‌ها هرگز کارساز نبوده و نخواهد بود.

هر چه هست حالا هنوز هم حصر میرحسین موسوی و زهرا رهنورد و مهدی کروبی پابرجاست و هم ممنوع‌التصویری و محدودیت‌های فراقانونی سیدمحمد خاتمی. آنچه اما از بروز و ظهور رسانه‌ای آنها به‌‌رغم این محدودیت‌ها گفتنی است، آن است که آنها اگرچه همچون تمامی این سال‌ها خود را در مقام سخنگوی ملت ندیده و نمی‌بینند اما چون همیشه نگران آینده ایرانند، نه «تبعیض آموزشی» را برمی‌تابند، نه «فساد اقتصادی» و نه البته «استبداد سیاسی» را.

منبع: روزنامه اعتماد