تصویب طرح سه فوریتی نمایندگان برای اقدام متقابل علیه آمریکا چه عواقبی در پی خواهد داشت؟

اعتمادآنلاین| محسن عبدالهی، استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی درباره طرح سه فوریتی تعدادی از نمایندگان مجلس برای اقدام متقابل علیه تلاش آمریکا برای «اسنپ‌بک» (بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل) گفت: نه در برجام و نه در قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد، مساله‌ای تحت عنوان مکانیسم ماشه وجود ندارد. این عبارت و اصطلاح مجعولی است که در رسانه‌ها و فضای سیاسی آمریکا ساخته شده است.

این حقوقدان بین المللی، تسهیل کلامی و ایجاد فضای روانی و تبلیغاتی علیه ایران را دو هدف مطرح ساختن عبارت «مکانیسم ماشه» برشمرد و اظهار داشت: وقتی ادعا می‌شود در یک سند بین‌المللی اصطلاحی تحت عنوان «مکانیسم ماشه» وجود دارد، قدرت یکجانبه‌ای برای یکی از طرفین برجام در نظر گرفته‌اید که هر وقت بخواهد با چکاندن یک ماشه، می‌تواند یک سند بین‌المللی را از بین ببرد.

مکانیسم ماشه وجود خارجی ندارد

این حقوقدان با اشاره به تلاش‌های ناکام آمریکا برای نابودی برجام تصریح کرد: وقتی به حیات پنج ساله برجام، خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و تلاش‌های این کشور برای نابودی برجام و همچنین واکنش کشورهای عضو توافق برابر آن خروج و این تلاش‌ها به ویژه مواضع آنها مقابل تلاش آمریکا برای اسنپ بک نگاه می‌کنیم، می‌بینیم نه تنها چنین عبارت و اصطلاحی (مکانیسم ماشه) وجود خارجی ندارد بلکه آنها حقی را هم برای آمریکا در مورد برجام قائل نیستند.

وی ادامه داد: اگر سازوکاری برای از بین رفتن و نابودی برجام وجود داشته باشد، این سازوکار مانند مکانیسم ماشه، سریع، یکجانبه و خودسرانه قابل اعمال نیست بنابراین تکرار اصطلاح «مکانیسم ماشه» و تصوری که نسبت به آن وجود دارد، یک اشتباه سیاسی و رسانه‌ای است و درست نیست آن را وارد عنوان یک مصوبه قانونی کنیم.

طرح مجلس باید واکنش به پاسخ مثبت احتمالی شورای امنیت باشد و نه آمریکا

عبدالهی در پاسخ به این سوال که آیا طرح سه فوریتی مجلس مشروعیت بخشیدن به اقدام غیرقانونی آمریکا نیست، خاطرنشان کرد: آمریکا دو سال قبل از برجام خارج شد و عملا تمامی تحریم‌هایی که به موجب توافق هسته‌ای متوقف شده بود را اعاده کرده است. اگر مجلس یا دولت ایران، به اقدام و تلاش آمریکا برای اسنپ بک واکنش نشان دهد، این واکنش لزومی ندارد.

استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی با تاکید بر اینکه طرح پیشنهادی مجلس برای توقف کامل اجرای تعهدات هسته‌ای در قبال بازگشت قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل متحد پاسخ به تلاش غیرقانونی آمریکا برای از بین بردن برجام از طریق مکانیسم به اصطلاح ماشه نیست، ابراز داشت: این طرح می‌تواند واکنشی برابر پاسخ مثبت احتمالی اعضای شورای امنیت به خواسته آمریکا باشد که تاکنون این پاسخ نه تنها مثبت نبوده بلکه با صراحت آن را رد کرده‌اند.

ایران و اعضای برجام، آمریکا را عضوی از توافق هسته‌ای نمی‌دانند

عبدالهی افزود: اگر این طرح به درستی تحلیل شود، نباید هدفش پاسخ به آمریکا باشد چرا که اقدام آمریکا غیرقانونی است و 13 عضو شورای امنیت با صراحت تمام و بی‌سابقه‌ترین شکل در تاریخ شورای امنیت، با اکثریت حیرت‌آوری مخالفت و پاسخ منفی‌شان را بیان کرده و تاکید داشته‌اند واشنگتن حقی برای توسل به سازوکار حل اختلاف و انجام اسنپ بک ندارد.

وی با تاکید بر اینکه ایران و دیگر کشورهای عضو برجام، آمریکا را عضوی از توافق هسته‌ای نمی‌دانند، بیان کرد: ایالات متحده وقتی عضو برجام نیست و حقی هم در مورد مداخله درباره آن ندارد، طرح قانونی ما نباید نظر به اقدام آمریکا باشد بلکه پاسخ ایران باید برابر پاسخ احتمالی اعضای شورای امنیت در مورد درخواست آمریکا باشد.

تصویب هر طرحی برای اقدام متقابل علیه آمریکا از نظر حقوقی خطاست

به گفته این حقوقدان، تصویب هر قانون و طرحی برای اقدام متقابل علیه آمریکا، از نظر حقوقی خطا و موجب تقویت حقوقی ایالات متحده می‌شود. بنابراین اگر قرار است کسی تنبیه شود، این طرف باید شورای امنیتی باشد که به خواست آمریکا پاسخ مثبت داده است در حالی که اعضای شورای امنیت به خواست واشنگتن مخالفت کرده است.

عبدالهی درباره مغایرت طرح سه فوریتی نمایندگان مجلس با قانون اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام یادآور شد: قانون اقدام متناسب و متقابل ایران در اجرای برجام این اجازه را می‌دهد که متناسب با اقدامات طرف مقابل برجام، ایران اقداماتش را اجرایی کند. اگر طرف مقابل بدعهدی کرد، براساس آن قانون دولت ایران موظف به اقدام متقابل است.

طرح سه فوریتی نمایندگان ناظر به خروج ایران از برجام است

وی با بیان اینکه قانون اقدام متناسب و متقابل ایران ناظر به خروج از برجام نیست، عنوان کرد: طرح سه فوریتی تعدادی از نمایندگان به طور ناشیانه‌ای بین کاهش تعهدات و خروج از برجام خلط شده است. وقتی کلیت آن طرح خوانده می‌شود، به نظر می‌رسد نمایندگان مجلس به دنبال این بوده که برابر پاسخ به اعاده احتمالی تحریم‌ها، ایران از برجام کناره‌گیری کند.

به گفته این استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی، وقتی دولت مکلف به کناره‌گیری از برجام می‌شود، ضرورتی ندارد اقدام به احصاء اقدامات کاهشی (کاهش تعهدات) شود. در واقع، وقتی از برجام خارج شویم الزامی ندارد که بگوییم از پروتکل هم خارج شده‌ایم، سقف غنی‌سازی براساس برجام را رعایت نمی‌کنیم و امثالهم. به عبارت دیگر، چون 100 آید، 90 هم پیش ماست.

طرح سه فوریتی نمایندگان موضع حقوقی ایران را خدشه‌دار می‌کند

عبدالهی اضافه کرد: انتقاددیگری که به طرح سه فوریتی تعدادی از نمایندگان مجلس وارد است، این است که طرح مذکور موضع حقوقی و حقانیت ایران در موضوع برجام و فعالیت‌های هسته‌ای‌اش را - که قطعی است - مورد خدشه قرار دهد.

وی با بیان اینکه برخی از مفاد طرح سه فوریتی نمایندگان مجلس مغایر با فتوای رهبری است، گفت: طرح پایان بخشیدن به ممنوعیت فعالیت‌هایی که می‌تواند به طراحی و توسعه وسایل انفجار هسته‌ای کمک کند، صراحتا با فتوای رهبری در مورد حرمت تولید، انباشت و کاربرد سلاح‌های کشتارجمعی مغایرت دارد.

برجام حق کاهش یا توقف تعهدات را به ایران داده است

این حقوقدان با بیان اینکه تصویب این طرح می‌تواند آتش رسانه‌های خارجی را علیه ایران به پا کند، اظهار داشت: تصویب و اجرای طرح پیشنهادی تعدادی از نمایندگان، می‌تواند به معنای تلاش ایران برای ساخت بمب هسته‌ای تلقی شود.

عبدالهی طرح سه فوریتی تعدادی از نمایندگان مجلس را غیرضرور، نابهنگام، زودرس دانست و اظهار داشت: من محتوای این طرح موجب تضعیف حقانیت ایران در بحث هسته‌ای می‌دانم چراکه بهانه را در اختیار آمریکا و رژیم‌های مخالف ایران قرار می‌دهد چون آنها، طرح نمایندگان را تلاش ایران برای ساخت بمب هسته‌ای تلقی و معرفی می‌کنند.

وی با اشاره به بندهای 26 و 36 برجام تصریح کرد: براساس این بندها، به صراحت بر این نکته تصریح شده است که اگر طرف مقابل از تعهداتش تخلف کند - که رفع و لغو تحریم‌های سازمان ملل متحد هم جزیی از آنهاست -، ایران می‌تواند تمامی تعهدات یا بخشی از آنها را معلق کرده و به آنها پایبند نباشد. براساس همین مواد هم ایران تاکنون در پنج گام بخشی از تعهداتش را کاهش داده است.

منبع: ایرنا