تمایز فتاوای آیت‌الله صانعی با سایر مراجع در چه بود؟

اعتمادآنلاین| این روزها مصادف با چهلمین روز رحلت مرحوم آیت الله العظمی یوسف صانعی است. عالمی بزرگ که بسیاری از مردم از ایشان به عنوان مرجعی نواندیش و متفاوت یاد می کنند. فتاوای متفاوت آیت الله صانعی در بسیاری موارد عاملی برای حل معضلات فقهی بود. شجاعت ایشان نیز در میان سایر علما زبانزد بود و هیچ عاملی منجر به این نمی شد که آیت الله صانعی نظر خود را صریحا اعلام نکند.

دبیرکل مجمع زنان اصلاح طلب در تبیین دیدگاه های فقهی نوآورانه این مرجع فقید معتقد است که آیت الله صانعی تجدیدنظرهایی را که باید در برخی احکام سابق صورت می گرفت را انجام داد.

زهرا شجاعی، دبیرکل مجمع زنان اصلاح طلب گفت: ما دو نوع «رسول» داریم؛ یکی باطنی که همان عقل و فطرت انسان است و دیگر رسولان ظاهری که پیامبران بودند و آخرین آن نیز پیامبر خاتم حضرت محمد(ص) که برنامه زندگی و راهنمای عمل را برای هدایت انسان در اختیار ما قرار داده است. لذا اگر اعتقاد داریم که دین اسلام خاتم است و برای همه انسان ها و نسل ها برنامه زندگی را طراحی کرده، جز با باور و اعتقاد به «اجتهاد عملی»ممکن نخواهد بود.

تمایز فتاوای آیت الله صانعی با سایر مراجع در چه بود؟

وی افزود: در دین مبارک اسلام و البته مذهب شیعه با قرار دادن اجتهاد بر اساس اصول و قوانین و در چارچوب های مطرح شده یعنی همان قرآن، سنت، اجماع و عقل؛ بشر می تواند بهترین راه و روش را برای زندگی بهتر و سعادت اخروی خود معین کند. در این اصل اجتهاد که در فقه شیعه مطرح است، تفاوت و تمایزی که در فتاوای آیت الله صانعی نسبت به سایر یا برخی دیگر از مراجع وجود داشت، توجه به دو عنصر زمان و مکان بود.

شجاعی ادامه داد: این همان نکته ای است که حضرت امام(س) نیز در فتاوا و نظرات فقهی خودشان روی آن تکیه می کردند. اگر این دو عنصر را در نظر نگیریم، اجتهاد نمی تواند پویا یا به تعبیری بهتر بر اساس تحولات اجتماعی باشد و به نیازهای بشر پاسخ دهد.

آیت الله صانعی به فقه جواهری با در نظر گرفتن زمان و مکان عمل می کرد

دبیرکل مجمع زنان اصلاح طلب گفت: آنچه آیت الله العظمی صانعی(ره) را برجسته و متمایز می کرد و مورد توجه و اقبال نسل جوان، به ویژه زنان جامعه قرار می داد، این بود که ایشان به فقه جواهری همانطور که امام فرموده بودند با در نظر گرفتن زمان و مکان عمل می کرد.

وی بیان کرد: اجتهاد به معنای واقعی کلمه یعنی فرد برای کشف قوانین و نظرات و دیدگاه های جدید بکوشد و در عصری که ما به سرعت در حال تحولات و رویدادهای جدید هستیم به نحوی که ممکن است تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در سال های گذشته حتی از میزان تحولات سده اخیر بیشتر باشد، این ضرورت بیشتر دیده می شود.

فقه باید حتی جلوتر از زمان باشد

شجاعی گفت: با اینکه معتقدم که فقه باید حتی جلوتر از زمان باشد، اما اگر چنین نشد دست کم باید پا به پای تحولات اجتماع حرکت کند تا بتواند به نیازها پاسخ دهد. حضرت آیت الله صانعی به این نکته توجه داشتند و در این روند، نه تنها خودشان بلکه موسسه تحقیقاتی «فقه الثقلین» را نیز به یادگار گذاشتند. ایشان در این موسسه با بهره مندی از شاگردان و اساتید و بزرگان حوزه به بررسی و تحقیق در این زمینه پرداختند.

وی اظهار کرد: نشست هایی که تاکنون برگزار و کتاب هایی که نوشته شده، همچنین نشست هایی که قرار است در آینده بدون حضور ایشان برگزار شود حاکی از این است که به ضرورت های اجتماعی و فرهنگی جامعه توجه کافی صورت گرفته است.

آیت الله صانعی معتقد به برابری دیه زن و مرد بود

این فعال حوزه زنان گفت: موارد متعددی از فتاوای آیت الله العظمی صانعی درخصوص زنان وجود دارد. برای نمونه ایشان می فرماید تنها اگر خروج زن از منزل حقی را از مرد زائل کرد، مرد می تواند مانع او شود. لذا می بینیم که نگاهی مطلق اندیشانه نداشته است.

وی ادامه داد: در مورد بحث شهادت و قضاوت زنان نیز نظر ایشان با سایر مراجع متفاوت بود. همچنین آیت الله صانعی معتقد به برابری دیه زن و مرد بود. ایشان مبنای عدالت و مصلحت جامعه را در فتاوای خود مدنظر قرار می داد. این مرجع عالیقدر در هر حکمی که ممکن بود عدالت را مخدوش کند، تجدیدنظر می کرد. از این رو، می بینیم در موضوع تساوی دیه زن و مرد، سن بلوغ دختران و ازدواج موقت آیت الله صانعی نظراتی متفاوت از سایر مراجع داشتند.

آیت الله صانعی در احکام سابق راجع به زنان تجدیدنظر کرد

شجاعی بیان کرد: این امری بسیار مهم است. چرا که فلسفه احکام دین، تحقق عدالت است. خداوند در قرآن می فرماید دین برای این است که توانایی و شایستگی لازم را در مردم ایجاد کند تا جامعه ای بر مبنای فقه و عدالت شکل گیرد. اگر قرار باشد قانونی وضع شود که بر مبنای عدالت و فقه نباشد، آن قانون به چه درد می خورد؟

امروز زنانی مانند مرحوم مریم میرزاخانی که نابغه ریاضی هستند، وجود دارند. زنانی که اندیشمند بوده و به رشد و آگاهی و سواد لازم رسیده اند. بنابراین قطعا می بایست در احکام سابق در قبال زنان تجدیدنظرهایی صورت می گرفت و آیت الله صانعی چنین کاری را انجام داد.

منبع: جماران