تیغ مجلس یازدهم بر گردن برجام

اعتمادآنلاین| روز گذشته و 48 ساعت پس از اعلام خبر ترور محسن فخری‌زاده و شهادت او در آبسرد دماوند، نمایندگان یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی که در روزهای گذشته یکی پس از دیگری با اظهاراتی مدعی نقش برجام در ترور این دانشمند موشکی ایران شده بودند و بیش از هر فرد و نهاد، حسن روحانی و دولت دوازدهم را مورد انتقاد قرار دادند، گرد‌هم آمدند. طبیعی بود که حضور حدود 250 اصولگرا کنار هم موجبات انتقاداتی تند و تیزتر به دولتی‌ها و سبک و سیاق پیگیری امور در سیاست خارجی را فراهم آورد ولی شاید کمتر کسی تصور می‌کرد که نمایندگان مجلس یازدهم به سراغ دو فوریت طرحی بروند که در صورت تصویب و تایید نهایی آن نه ‌تنها تمام اقدامات دولت‌های یازدهم و دوازدهم برای بهبود روابط با جهان و رسیدن به توافق هسته‌ای، موسوم به برجام بی‌نتیجه خواهد ماند بلکه عملا خلاف نام این طرح و ادعای نمایندگان مبنی بر لغو تحریم‌ها در صورت تصویب ممکن است ایران علاوه بر تحریم‌های یکجانبه ایالات‌متحده امریکا با تحریم‌های اتحادیه اروپا و همراهی روسیه و چین و حتی شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز مواجه شود. اصولگرایان پارلمان یازدهم روز گذشته ابتدا نشستی غیرعلنی را برای بررسی موضوع و چند و چون ترور محسن فخری‌زاده برگزار کردند. نشستی که احتمالا بی‌تاثیر در اقدامات رخ داده در جلسه علنی مجلس نبود و از قرار معلوم در همان نشست علنی بود که خواست محمدباقر قالیباف و همراهی سایر نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اتحاد میان آنان را برای تصویب دو فوریت طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌های ایالات‌متحده امریکا ایجاد کرد. جالب آنکه اظهارات محمدباقر قالیباف در قامت قدرتمندترین فرد مجلس نیز خود گواه این مدعاست. او حاضر به ارایه توضیح درباره نشست غیرعلنی نمایندگان نشد ولی گفت که «ان‌شاءالله مصوبات و توافقاتی که در این جلسه انجام شد در جلسات علنی هفته جاری به اطلاع مردم عزیز خواهد رسید» از این رو چندان منطقی نیست که اتفاقات رخ داده در جلسه روز گذشته مجلس را تنها و تنها به اعضای جبهه پایداری و حامیان‌شان در مجلس نسبت داد.

پرچمداری ذوالنوری

نشست علنی که آغاز شد، تحرکات اعضای جبهه پایداری در مجلس به ‌شدت جلب‌‌توجه می‌کرد و در راس آنان مجتبی ذوالنوری، رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس. او که همین چندی پیش به ‌واسطه عدم شرکت در رای‌گیری‌های مجلس و پیگیری سایر امور در صحن علنی با تذکر هیات رییسه مواجه شده بود، روز گذشته نیز به ‌شدت تحرکاتش به چشم می‌آمد تا اینکه سرانجام درخواستی را با بیش از 200 امضا تقدیم هیات رییسه مجلس کرد. درخواستی که بر‌مبنای آن طرح چندی پیش نمایندگان برای اقدام راهبردی در‌قبال امریکا و لغو تحریم‌ها و مثلا حمایت از توافق هسته‌ای با دو فوریت در مجلس بررسی خواهد شد. درخواست تقدیم هیات رییسه شد و مجلس طبیعتا به فرآیند بررسی موضوع پرداخت. ذوالنوری درباره چرایی لزوم بررسی این طرح با دو فوریت گفت:«با این نگاه طرح تجدیدنظر در این مسیر تدوین شد و 8 طرح مدنظر سایر نمایندگان مربوط به خروج از NPT و اصلاحات در برجام تجمیع شد. برای بررسی این طرح جلسات متعدد کارشناسی با حضور نمایندگانی از مرکز پژوهش‌ها، سازمان انرژی اتمی، وزارت امور خارجه، سپاه، ستاد کل نیروهای مسلح، وزارت اطلاعات و دستگاه‌های مختلف تشکیل و طرح 9 ماده‌ای تدوین شد. در این طرح مسیری برای تعطیل کردن تعهداتی که تاکنون اجرا کرده‌ایم، پیش‌بینی شده و در ماده 9 آن هم جرم‌انگاری شده تا این قانون ضمانت اجرایی داشته باشد.»

مخالفانِ موافق

مطابق آیین‌نامه داخلی قوه مقننه، نمایندگان موافق و مخالف درباره این طرح نام‌نویسی کردند و هر کدام از دید خود به بیان نظرات‌شان پرداختند ولی مجلس یازدهم و اتمسفر حاکم بر آن با مجلس دهم تفاوتی آشکار دارد. در پارلمان یازدهم موافقان و مخالفان، گاه هر دو عضو جبهه پایداری‌اند و اگر نه از اصولگرایان نه چندان میانه‌رو. این یعنی مخالفان هم با اصل موضوع موافقند فقط عموما خواستار تندتر شدن مواد ذکر شده در طرح هستند. جواد کریمی‌قدوسی، نماینده مشهد و محمدرضا صباغیان، نماینده نیشابور دو مخالف این طرح بودند و محمود نبویان و علی خضریان، نمایندگان تهران دو موافق بررسی دو فوریت طرح اقدام راهبردی بودند که دست‌کم سه نفرشان به ‌عضویت در جمع پایداری‌ها شهره‌اند.‌ کریمی‌قدوسی در اظهاراتش مخالفتی با این طرح بیان نکرد و فقط گفت که بررسی این طرح با دو فوریت نمی‌تواند پاسخگوی ترور محسن فخری‌زاده باشد. او تاکید کرد:«کمیسیون امنیت ملی جلساتی برای بررسی این طرح تشکیل داد اما اقدام راهبردی و فوری برای پاسخ به ترور شهید فخری‌زاده نیست. 5 گام برای لغو محدودیت‌ها برداشته شد و آژانس هم روی 5 گام گزارش می‌دهد مبنی بر اینکه ایران سانتریفیوژهای جدید را نصب کرده و سطح غنی‌سازی را بالا برده و ذخیره غنی‌‌سازی را افزایش داده است پس در این طرح کار جدیدی صورت نگرفته باید در این طرح توقف اجرای پروتکل الحاقی را دنبال کنیم.»

اما صباغیان که حداقل در ظاهر نماینده‌ای مستقل محسوب می‌شود و برخلاف کریمی‌قدوسی وابستگی به جبهه پایداری ندارد اما اظهاراتش را تلویحا به اختیارات مجلس اختصاص داد. او گفت که «دشمن خواب‌های آشفته‌ای برای ما دیده، باید مشکلات را از درون حل کرده تا دشمن بداند ایران یک‌صدا و همگام است. اگر قرار است این قانون عملیاتی نشود، تصویب آن چه فایده‌ای دارد پس باید تصمیم سنجیده‌ای گرفته شود.» اشاره صباغیان به محدوده اختیارات مجلس یازدهم است. واقعیت آن است که شورای عالی امنیت ملی و رهبری از ابتدای توافق هسته‌ای اصلی‌ترین نقش را درباره آن داشته‌اند و تصمیمات درباره این توافق و حتی اجرای پروتکل الحاقی نیز با آنان بوده از این رو بعید است مجلس یازدهم با طرحی بتواند موجبات خروج از برجام را فراهم آورد یا مذاکره میان ایران و دولت آینده امریکا را ممنوع کند.

اصرار بر ادعای نادرست

موافقان بررسی طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها به ‌صورت دو فوریت در اظهارات‌شان دلیل روشنی برای بررسی این طرح با دو فوریت ارایه ندادند اما حداقل در اظهارات نبویان، نماینده تهران آنچه مشهود بود، اصرار بر ادعایی کذب است. او گفت که «معاون ضد‌جاسوسی وزارت اطلاعات در سال 94 گفت همراه آمانو 2 نفر آمده بودند که ماموران سیا و فرانسه بودند. در این شرایط در سال 82 تا 84 دسترسی به مراکزی مانند پارچین، سایت شهید کلاهدوز، سایت لویزان و شیان، مرکز شهید کاظمی، سایت مالک اشتر، مرکز نوین و مراکز صنایع دفاع دراختیار آژانس قرار داده شد. درواقع ما با این دسترسی‌ها متخصصین را دراختیار آژانس قرار داده‌ایم. سوال ما این است آیا شهید فخری‌زاده را نیز دراختیار آنها قرار داده‌اید؟» ادعای دیدار آمانو با فخری‌زاده پس از ترور او، نخستین‌بار توسط کریمی‌قدوسی مطرح شد ولی نه‌ تنها پایگاه خبری رجانیوز، نزدیک به جبهه پایداری به تکذیب آن پرداخت بلکه سازمان انرژی اتمی نیز صراحتا این ادعا را تکذیب کرد اما از قرار معلوم نمایندگان همچنان بر آن اصرار دارند.

جالب آنکه خضریان در قامت موافق این طرح دولتی‌ها را «غربگرا» خواند و در شرایطی خواستار خروج از برجام شد که اگر قرار بر این مهم بود، رهبری و شورای عالی امنیت ملی پیش‌تر چنین کرده بودند. نقطه اوج اظهارات این نماینده تهران اما به پروتکل الحاقی اختصاص داشت. نکته‌ای که کریمی‌قدوسی نیز به آن اشاره کرده بود. خضریان گفت:«ما خروج از پروتکل الحاقی را در کمیسیون امنیت ملی دنبال می‌کنیم تا در صحن تصویب شود طبعا راهبرد منطقی در حوزه سیاست خارجی این است که نباید به سناریوهای غربی‌ها وارد شد ما در جمهوری اسلامی ایران به جای ارسال پالس ضعف و قرار گرفتن در تله بزرگ صبر استراتژیک می‌خواهیم با اصلاح این روند و خروج از پروتکل‌ الحاقی به غربی‌ها این پیام را داده که دوران بزن در رو تمام شده است.» اما نگفت خروج ایران از پروتکل الحاقی و حتی توافق هسته‌ای، برجام، چطور به اروپا و امریکا پیام پایان «دوران بزن و در رو» را می‌رساند.

در هر حال نمایندگان مجلس با 232 رای موافق از مجموع 246 رای ماخوذه به بررسی دو فوریت طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها رای دادند تا حرف قالیباف روی زمین نماند.

مجلس سه‌شنبه و چهارشنبه جلسه علنی خواهد داشت و احتمالا اصولگرایان پارلمان بیش از پیش دولتی‌ها را محکوم به غربگرایی خواهند کرد اما باید منتظر ماند و دید مجلس خودی‌ها تا چه حد توانایی پیشبرد اهدافش را خواهد داشت و درنهایت موفق به نابودی برجامی که از روز اول با آن مشکل داشتند، خواهد شد یا باز هم قوه عاقله‌ای مقابل تندروی‌های پارلمان ایستادگی خواهد کرد همان‌طور که طرح استیضاح رییس‌جمهوری و وزرای روحانی نیمه‌کاره رها شد.

منبع: روزنامه اعتماد