رابطه ملی‌گرایی و 12 فروردین

اعتمادآنلاین| عباس آخوندی فعال سیاسی در پیامی به مناسبت روز جمهوری اسلامی ایران اظهار کرد: ملی‌گرایی رمانتیک کمابیش پیش از انقلاب هم وجود داشت؛ ولی آنچه که انقلاب مبشر آن بود جمهوری اسلامی مبتنی بر اراده ملت بود.

به گزارش ایسنا، آخوندی ادامه داد: لازمه تحقق جمهوریت نظام، پذیرش هویت ملت و تن دادن به اراده آن است. ملی‌گرایی به معنای رمانتیک آن مدلی بود که رضاشاه در ابتدای قرن مطرح کرد و با بازگشت به ایران باستان پایه‌های استبداد خود را بنیان گذاشت؛ ولی ملت‌گرایی برخلاف ایده رضا شاه در پی برتری دادن به اراده ملی در برابر هر اراده دیگری است.

آخوندی گفت: ما بر این باور هستیم که ایرانیان چند هزار سال است که ملت هستند و از هویت خود نگهبانی کرده‌اند. این را هم خوب متوجه می‌شویم وقتی از ملت تاریخی صحبت می‌کنیم به معنای ایستایی و بازگشت به قهقرا نیست بلکه تاکید بر این نکته است که ملت ایران ضمن حفظ جوهره خود پذیرای تحولات نو و پالایشات درونی خود بوده و هست.

وی تصریح کرد: ما از کاستی‌ها و ضرورت‌های تاریخی خود آگاه هستیم. تا پیش از انقلاب مشروطه درک درستی از مفهوم ملی و مشروط بودن قدرت نداشتیم این فهم را در جریان نهضت مشروطه به دست آوریم. پس درک مفهومی به معنای ملت و نفی رعیت بودن یا مساله‌ای به نام هویت ملی و آگاهی از اصالت اراده ملی در تعیین منافع ملت ایران مفاهیمی است که در جریان نهضت مشروطه فهمیدیم و به آموزه تمدنی ما اضافه شد.

این فعال سیاسی ادامه داد: بنابراین هر روز ما در حال تحول هستیم. البته که درک این تحول بستگی به میزان آگاهی ما دارد. متاسفانه در جریان مشروطه به دلیل کم عمق بودن این آگاهی با بروز هرج و مرج پس از نهضت، رضاشاه مفهوم ملت را با پروژه خودش زیرپا گذاشت و مجددا استبداد را بر این سرزمین حکمفرما کرد.

وی یادآور شد: درست است که رضاشاه بنیان‌گذار دولت مدرن در ایران است اما میان دولت مدرن و ملی فرق زیادی است، بسیاری از دولت‌های استبداد اطراف ما دولت‌های مدرن هستند اما دولت ملی نیستند. البته که دولت ملی در این روزگار حتما باید مدرن باشد، اما مدرن بودن کافی نیست باید ملی هم باشد تا قدرت به دموکراسی و اراده ملت تن دهد.

این فعال سیاسی در همین راستا تاکید کرد: حالا تقریبا 100 سال از روی کار آمدن رضاشاه می‌گذرد ما می‌توانیم قضاوت کنیم که ملی‌گرایی رمانتیک خودش به حجابی برای فهم مفهوم ملت در ایران تبدیل شده است. لذا همچنان مفهوم ملت در معرض تهدید است. تنها در دولت مصدق است که از دولت ملی یاد می‌کنیم؛ البته ممکن است خیلی‌ها به عملکرد مصدق نقد داشته باشند اما الان بحث این موضوع نیست بلکه بحث این است که مصدق این اعتماد به نفس را داشت که خودش را رییس دولت ملی بداند و شاه را پادشاه مشروطه بداند. او در فراز تصمیم‌گیری‌های خودش به مفهوم دولت ملی پایبند بود.

وی یادآور شد: در جریان انقلاب اسلامی اکثر نیروهای انقلاب متاثر از گفتمان چپ بودند. لذا بیشتر بحث‌های ایدئولوژیک در کانون شعارهای انقلاب بود. ما می‌دانیم قبله و مرجع جریان چپ آشکارا اتحاد جماهیر شوروی بود و طیفی از جماعت چپ که وابستگی به روسیه را نمی‌پذیرفتند باز هم نگاه مشابهی داشتند. به همین دلیل در خود انقلاب می‌بینیم بیش از آنکه مفهوم ملت و منافع ملی برجسته شود غرب‌ستیزی برجسته می‌شود.

آخوندی ادامه داد: عملا وقتی بحث غرب‌ستیزی در مقابل ملت‌گرایی قرار می‌گیرد غرب‌ستیزی مورد انتخاب قرار می‌گیرد، گرچه به صراحت اعلام نمی‌شود. به همین دلیل است که در قانون اساسی مشروعیت اراده ملی مطرح می‌شود اما در عمل هنوز مساله‌ی ایران آنچنان که باید و شاید در دستور کار قرار نگرفته است.

وی تصریح کرد: هنوز نگاه ایدئولوژیک بر هر چیزی برتری دارد و عده‌ای به خودشان اجازه می‌دهند اراده خود را برتر از اراده ملت ایران بدانند در واقع این ریشه پدیده چند دولتی است یا پدیده بی‌دولتی است که ما داریم می‌بینیم و همه اینها نتیجه غفلت از هویت ملی و ملت است.

آخوندی با اشاره به نقش هویت ملی در عرصه بین‌الملل گفت: به این موضوع توجه داشته باشیم که اساسا مفهوم ملت در محیط جامعه ملل قابل تعریف است. وقتی جامعه مللی وجود نداشته باشد ملتی هم وجود ندارد، وقتی از ملت سخن می‌گوییم منظورمان یک هویت تثبیت شده‌ای است که خود را در کنار بقیه هویت‌ها تعریف می‌کند و می‌تواند با آنها تعامل و گفت و گو داشته باشد و اگر در جایی دچار تعارض منافع شد می‌تواند منافع خود را مدیریت کند و اگر به منافعش خدایی نکرده تجاوز شد می‌تواند وارد جنگ شود.

وی ادامه داد: وقتی ملت‌ها کنار هم قرار می‌گیرند پایه‌اش گفت و گو و تعامل است. اساسا اگر من هویت نداشته باشم و حس تعلق نداشته باشم امکان گفت و گو با دیگران را ندارم و نمی‌توانم تجارت کنم و مبادلات فرهنگی و روابط سیاسی داشته باشم. تعریف منافع مشترک و کار مشترک میان ملت‌های مختلف زمانی پیش می‌رود که هر کدامشان برای خود هویتی داشته باشند.

آخوندی گفت: ملت بی‌هویت اساسا امکان کار با سایر ملت‌ها را ندارد، بنابراین وقتی من از ایده ایران صحبت می‌کنم نکته کانونی بحث‌ام این است که ما به عنوان یک ملتِ دارای هویت تاریخی و ملی با بقیه ملت‌ها روبه‌رو می‌شویم بنابراین هویت ملی عمود خیمه ایران است وقتی از هویت ملی سخن می‌گوییم به این معناست که ما ذات متکی به نفس داریم.

وی ادامه داد: مفهوم هویت ملی فراتر از هویت قومی است هویت قومی جزیی از هویت ملی است ما در ایران 23 قوم داریم که همه آنها ایرانی هستند. بنابراین وقتی می‌گوییم هویت ملی اصلا در پی معارضه با هویت قومی نیستیم. بحث ایده ایران بحث کاملا خلاقانه است و می‌تواند بستر تعامل و سازگاری با جهان را فراهم کند.

این فعال سیاسی گفت: در 12 فروردین ماه روز رأی "آری" به جمهوری اسلامی هستیم. باید یکبار دیگر به هویت ملی ایرانی که مبتنی بر آموزه‌های تمدنی از یک طرف، باور اکثریت مطلق این ملت به اسلام و قبول تحولات مدرن از طرف دیگر است، اندیشه کنیم. با این بازاندیشی است که مفهوم یک ملت، یک دولت قابل تحقق است و ایران در مسیر توسعه قرار می‌گیرد.