واکنش‌ها به حادثه در سایت هسته‌‌ای نطنز همچنان ادامه دارد

اعتمادآنلاین| ساعاتی پس از بازدید رییس‌جمهوری و یک روز پس از بازدید 12 نفر از نمایندگان مجلس و هیات همراه از تاسیسات هسته‌ای نطنز، ساعاتی بعد از برگزاری مراسم روز ملی فناوری هسته‌ای و البته یک روز بعد از «اعلام راه‌اندازی دوباره مرکز مونتاژ سانتریفیوژهای پیشرفته»، درست همزمان با مذاکرات جمهوری اسلامی و 1+4 درمورد برجام، حادثه‌ای دیگر در یکی از تاسیسات هسته‌ای ایران رقم خورد و بامداد یکشنبه 22 فروردین، جمهوری اسلامی از وقوع این حادثه در بخشی از شبکه توزیع برق تا‌سیسات غنی‌سازی نطنز خبر داد.

به گزارش روزنامه اعتماد، تاسیسات هسته‌ای نطنز یکی از مهم‌ترین مراکز مرتبط با فناوری هسته‌ای در جمهوری اسلامی با نام رسمی «مرکز هسته‌ای شهید احمدی‌‌روشن» در نزدیکی شهر نطنز در استان اصفهان واقع شده است. در نزدیکی این تاسیسات هسته‌ای به‌ دلیل ماهیت حساس آن، یک پدافند هوایی نیز برای حفاظت قرار دارد. این سایت اما سال گذشته نیز مورد حمله قرار گرفت و گفته می‌شود پس از آن اتفاق، ساختمانی تازه در این محل در شرف ساخت بوده است.شنبه 21 فروردین حسن روحانی در جریان بازدید از این سایت هسته‌ای به مناسبت روز ملی فناوری هسته‌ای، خبر داده بود که «راه‌اندازی خط تولید سانتریفیوژ‌های جدید IR-9، گازدهی کامل 164 سانتریفیوژ IR6، گازدهی فاز اول 30سانتریفیوژ IR6S و بهره‌برداری از ایستگاه تصفیه خوراک هگزا فلوراید اورانیوم» آغاز شده است. خبر وقوع حادثه در نطنز را بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی صبح یکشنبه تایید کرد و گفت این اتفاق صدمه انسانی و محیط‌زیستی به ‌دنبال نداشته و دلایل آن در دست بررسی است. پس از آن علی‌اکبر صالحی و بهروز کمالوندی رییس و سخنگوی سازمان انرژی اتمی از این مجتمع هسته‌ای بازدید کردند که در جریان این بازدید، کمالوندی دچار سانحه و به بیمارستان منتقل شد. پیش از آن روزنامه امریکایی نیویورک‌تایمز به نقل از دو منبع آگاه امریکایی و اسراییلی مدعی شده بود که حمله به سیستم برق‌رسانی این تاسیسات هسته‌ای ایران از سوی اسراییل بوده اما مشخص نیست این حمله با اطلاع جو بایدن، رییس‌جمهوری جدید ایالات متحده انجام شده است یا خیر.

البته این روزنامه همچنین مدعی شد که شدت حمله به قدری بوده که فعالیت‌های هسته‌ای ایران را با وقفه‌ای 9 ماهه روبه‌رو خواهد کرد. پس از آن روزنامه جورزالم‌پست نیز تایید کرد که حادثه‌ای برای تاسیسات هسته‌ای رخ نداده، بلکه این یک حمله سایبری اجرا شده از سوی اسراییل بوده است. همزمان کانال 13 اسراییل اما مدعی شد انفجار در نطنز سایبری نبوده و به وسیله مواد منفجره دفن شده اتفاق افتاده است.البته بعد از این رخداد سرپرست گروه فنی بررسی حادثه به «نورنیوز»، رسانه منتسب به شورای عالی امنیت ملی گفت: «اخباری که از سوی برخی رسانه‌های خارجی در خصوص علت حادثه امروز در مجتمع غنی‌سازی نطنز منتشر شده صرفا فضاسازی رسانه‌ای است و پایه و اساس واقعی ندارد.» روز دوشنبه نیز یک مقام مطلع وزارت اطلاعات به همین رسانه امنیتی گفته ‌بود: «هویت فردی که با ایجاد اختلال در سیستم برق مجتمع غنی‌سازی شهید احمدی‌روشن نطنز باعث قطع برق‌رسانی به یکی از سالن‌های این مجتمع شده بود، شناسایی شده است. اقدامات لازم برای دستگیری عامل اصلی اختلال در سامانه برق مجتمع نطنز در دست انجام است. چگونگی ایجاد اختلال در سیستم برق‌رسانی نیز از سوی گروه فنی مشخص شده و از دیروز مجموعه اقدامات لازم برای بازگرداندن سالن آسیب‌دیده به مدار فعالیت مجدد آغاز شده است.»

پرسش‌های امنیتی همواره در هاله‌ای از ابهام

علی‌اکبر صالحی این اقدام را «تروریسم هسته‌ای» توصیف کرد و آن را «نشان‌دهنده ناکامی مخالفان مذاکرات ایران برای رفع تحریم‌های ظالمانه» دانست. محمدجواد ظریف که به کمیسیون امنیت ملی مجلس رفته‌ بود تا در مورد مذاکرات وین توضیحاتی ارایه دهد، تاکید کرد که «نطنز» با ماشین‌های سریع‌تری به کار ادامه خواهد داد و «انتقام این اقدامات را از اسراییل خواهیم گرفت».اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهوری نیز که دیروز در آیین رونمایی از شبکه ملی بهره‌وری ایران شرکت کرده‌ بود، در خلال سخنرانی‌اش تلویحا به این موضوع واکنش نشان داد و گفت که «باید بررسی شود دستگاهی که مسوول بوده جلوی اقدامات دشمن را بگیرد و در این زمینه توفیقی به دست نیاورده است، بازخواست شود و مردم باید بدانند که منابع، اعتبار و حیثیت کشور خرج چه اقداماتی می‌شود.» این صدا از مجلس نیز شنیده شد و علی نیکزاد، نایب‌رییس مجلس هم در توییتی نوشت: «‏اختلال در شبکه توزیع برق سایت هسته‌ای ‎نطنز، بعد از حادثه خرابکارانه مدتی پیش در همین سایت، باید مسوولان امر را حساس کند‌. مجلس به جد پیگیر این موضوع خواهد شد.»در واقع مطابق آنچه هر بار پس از هر حادثه‌ای انجام می‌شود، خصوصا هنگام رخداد یک اتفاق امنیتی مقامات و مسوولان پس از محکوم کردن حادثه و تهدید به اقدامات تلافی‌جویانه و سخنرانی‌ها و موضع‌گیری‌های رسانه‌ای، خواستار لزوم پاسخگویی در مورد چرایی این رخداد امنیتی می‌شوند و بی‌آنکه درصدی از قصور برای مجموعه تحت امرشان قائل باشند، انگشت اتهام را به هر سمت و سویی می‌چرخانند و البته پس از آن سرنوشت پیگیری‌ها در مورد علل یک اتفاق امنیتی یا تروریستی دست‌کم برای افکار عمومی در هاله‌ای از ابهام قرار می‌گیرد. رویه معمول در اتفاقات امنیتی یا جدال تریبونی بر سر پذیرفتن مسوولیت‌ناپذیری در مورد آن اتفاق است یا تکرار پرسش‌های «مردم» از سوی «مسوولان!» حمله به تاسیسات هسته‌ای نطنز که کمتر از یک‌سال پیش رخ داد یا ترور محسن فخری‌زاده در روز روشن تهران از همین دست به حساب می‌آیند.

انفجار نطنز، اعتراض در توییتر

برخوردها و جدال‌های جمهوری اسلامی و اسراییل تازگی ندارد اما آنچه اتفاق نطنز را به اتفاقی «سر بزنگاه» تبدیل می‌کند، همزمانی آن با مذاکرات وین است. در حالی که جمهوری اسلامی در وین با کشورهای 1+4 برسر بازگشت امریکا به برجام مذاکره می‌کند، نزدیک به 2 هزار مایل آن‌طرف‌تر اسراییل مجتمع هسته‌ای ایران را با پیام و هدفی روشن هدف حمله قرار می‌دهد. اسراییل که گویی به مخالفان داخلی برجام دل بسته و منتظر است این‌بار هم آبی از همصدایان داخلی‌ا‌‌ش گرم شود با این اقدام پارازیتی در مذاکرات برجامی ایجاد کرده که البته به نظر می‌رسد پالس‌های مثبت داخلی نیز، نه مثل همیشه اما درخور دریافت کرده‌ باشد.این موضوع مورد اشاره وزیر امور خارجه نیز بوده و او نیز تاکید کرده که اسراییل درپی سنگ‌اندازی در راه لغو تحریم‌هاست، موضوعی که به صراحت از سوی مقامات نظامی و سیاسی رژیم صهیونیستی شنیده شده است. اما مخالفان برجامی که از زمان اولین حضور حسن روحانی در نیویورک و سازمان ملل تا زمان مذاکرات برجامی و انعقاد قرارداد و حتی بعدتر، پس از خروج ایالات متحده امریکا سعی در تهییج تصمیم‌گیران برای برخوردی غیرعقلانی داشتند، امروز هم پاس گل اسراییلی‌ها را دریافت کرده‌اند. عبدالله گنجی، مدیرمسوول روزنامه جوان منتسب به یکی از نهادهای نظامی در توییتی نوشت: «اگر بنده کاره‌ای در تصمیمات نظام بودم بعد از خرابکاری اخیر در نطنز دستور لغو مذاکرات وین را صادر می‌کردم. چه معنا دارد هنگامی که متعهد می‌شویم به عقب برگردیم و تعطیل کنیم خرابکاری می‌کنند؟ نباید هم چوب را خورد و هم پیاز را. این تقسیم کار هویج و چماق امریکا با صهیونیست‌هاست.» همچنین سعید جلیلی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در حساب کاربری‌اش در توییترش کلیپی از سخنرانی‌های قدیمی خود بازنشر کرد و تلویحا گفت که اگر برجام را می‌خواهید، باید منتظر چنین اتفاقاتی باشید. او در توییتی نوشت: «در بند5 برجام آمده ایران فعالیت‌های هسته‌ای را صرفا در تاسیسات نطنز انجام دهد. وقتی فعالیت‌ها در یک مکان متمرکز شد؛ دشمن عناصر خرابکار را می‌فرستد و آنجا انفجار می‌شود! اقدامی که چندی پیش رخ داد. می‌گویند تحقیق و توسعه در فردو انجام نشود. چرا؟ چون زیر زمین بمباران نمی‌شود!» جلال میرزایی، کنشگر سیاسی نیز دیروز همزمانی این اتفاق با مذاکرات وین را در راستای تاثیرگذاری توصیف کرد و به ایرنا گفت: «در شرایطی که رییس‌جمهوری، محمدجواد ظریف و عباس عراقچی در چند روز اخیر صراحتا اعلام کردند ما در پی مذاکره و توافق یک مرحله‌ای هستیم، در داخل کشور جریان‌هایی بر سر مذاکرات جاری سنگ‌اندازی می‌کنند و اقدامات آنها بوی کارشکنی می‌دهد.» همچنین برخی مقامات روسی، امریکایی و اتحادیه اروپا نیز به این رخداد واکنش نشان دادند و ابراز امیدواری کردند این اتفاق در مذاکرات جاری تاثیرگذار نباشد.درست زمانی که صدای انفجار نطنز در دنیا پیچید، صدای کاربران فضای مجازی موسوم به ارزشی با برچسب انقلابی مخالف برجام نیز بار دیگر در فضای مجازی بلند شد تا برخلاف مواضع رسمی جمهوری اسلامی و اظهارات رهبری و رییس‌جمهوری یک بار دیگر در روند احتمالی لغو تحریم‌ها نقش بازدارندگی ایفا کنند. البته در فضای سیاسی و تصمیم‌گیری‌ها هنوز و دست‌کم تا زمان نگارش این گزارش، نشانه‌ای از تاثیر این اقدام بر روند مذاکرات دیده نمی‌شود و به نظر می‌رسد احتمالا این اقدام امنیتی از سوی رژیم صهیونیستی قرار نیست با اقدامی نظامی پاسخ داده شود یا در مذاکرات برجامی تاثیرگذار باشد. با این حال نمی‌توان فراموش کرد که اسراییل قادر است ابزار چانه‌زنی ایران با غرب و بالعکس را تحت تاثیر قرار دهد.

امنیت ملی و روانی در محاق

درست 9 ماه و 10 روز پیش از این، تاسیسات هسته‌ای نطنز مورد حمله سایبری قرار گرفته ‌بود. همان زمان بهروز کمالوندی در مورد این اتفاق توضیح داد و گفت که «یکی از سوله‌های در دست احداث در محوطه باز سایت نطنز» دچار آسیب شده است. شورای عالی امنیت ملی نیز اعلام کرد که به‌ دلیل برخی ملاحظات امنیتی نمی‌توان در مورد جزییات آن «فعلا» صحبت کرد، اما به فاصله چند روز بعد «نورنیوز» گزارشی منتشر کرد که بر اساس آن گزارش عمدی بودن این واقعه در این انفجار محرز شد و مدتی بعد نیز هم اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس و هم سخنگوی سازمان انرژی اتمی از این اقدام به عنوان «خرابکاری» یاد کردند. چند روز پیش از این اتفاق هم در منطقه پارچین واقع در شرق تهران صدای انفجاری شنیده و نوری دیده شد که به ‌دلیل وجود کارخانه‌های صنایع دفاعی در این منطقه از اهمیت بسزایی برخوردار بود اما سخنگوی وزارت دفاع علت این حادثه را صرفا «نشت و انفجار مخزن گاز» مطرح کرد اما این دو اتفاق در بازه زمانی کوتاه پرسش‌هایی را در حوزه امنیت ایجاد کرد. هنوز یک‌سال از حمله قبلی به تاسیسات هسته‌ای نگذشته و علل و عوامل آن به صورت شفاف مطرح نشده، حادثه‌ای دیگر نشان می‌دهد که احتمالا «مساله نفوذ» جدی است. چه آنکه سیاسیون جریان راست نیز بر آن تاکید دارند. در همین راستا محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در توییتی نوشت که «آیا وقوع مجدد آتش‌سوزی در تاسیسات هسته‌ای نطنز، آن هم در کمتر از یک‌سال پس از انفجار قبلی نمی‌تواند نشان از جدی بودن پدیده نفوذ باشد» و تاکید کرد که کشور نیاز به سالم‌سازی امنیتی دارد. مالک شریعتی از نمایندگان مجلس نیز این اقدام را خرابکاری و نفوذ توصیف کرد.در جریان انفجار قبلی نطنز مجتبی ذوالنوری، رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز مدعی شده‌ بود که در ماجرای انفجار سایت هسته‌ای نطنز احتمال هرگونه حمله موشکی، پهپادی و راکتی به این تا‌سیسات منتفی است و عناصر داخلی منشا این انفجار هستند. اظهاراتی که به نوعی خبر از نفوذ می‌داد. این اتفاق در جریان ترور شهید محسن فخری‌زاده در آبسرد دماوند نیز عینا تکرار شد. پس از این حادثه هم علی شمخانی به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی و هم محمود علوی به عنوان وزیر اطلاعات عنوان کردند که امکان ترور چند روز قبل پیش‌بینی شده ‌بود. اظهاراتی که مورد انتقاد قرار گرفت و بسیاری شیوه انجام آن ترور را به ‌دلیل نفوذ صورت گرفته در مراکز و دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی و حتی نظامی عنوان کردند که با وجود پیش‌بینی صورت گرفته اقدامات بازدارنده انجام نشده است. در همه حوادث امنیتی، به‌ خصوص در روزهای ابتدایی که اخبار مربوط به آن داغ است، شناسایی «عوامل خرابکار» و «نفوذی‌ها» وعده داده می‌شود اما یا همچون ماجرای ترور فخری‌زاده، ‌مشخص می‌شود که عوامل از مرزهای کشور گریخته‌اند یا همچون انفجار نطنز در 12 تیرماه 99 سرنوشت عوامل نفوذی هرگز مشخص نمی‌شود. در مورد حمله تروریستی به رژه ارتش یا مجلس شورای اسلامی در سال‌های گذشته نیز در بر همین پاشنه چرخیده است. موضوع نفوذ و عملکرد دستگاه‌های متعدد امنیتی آنقدر برای افکار عمومی طرح پرسش کرده که بسیاری از کاربران فضای مجازی به آن اشاره کرده و حتی برخی با طنز و کنایه از سریال «گاندو» گفته‌اند که از سوی نهادهای امنیتی برای اطلاع‌رسانی به افکار عمومی در مورد عملکردشان با شیوه‌ای تبلیغاتی و شعاری ساخته و پرداخته شده است. فارغ از مساله نفوذ و بررسی عملکرد نهادهای امنیتی که بخش اعظم آنها تنها به عالی‌ترین مقام کشور مستقیما پاسخگو هستند، به نظر می‌رسد امنیت ملی و روانی نیز با اتفاقاتی از این دست هر بار تحت تاثیر قرار می‌گیرد. اگرچه در همه این سال‌ها مولفه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به اشتباه، سهوی یا عمدی در مولفه‌های موثر بر امنیت ملی نادیده گرفته شده و بر مولفه‌های امنیتی و نظامی صرفا تاکید شده است؛ اتفاقاتی از این دست نه‌تنها امنیت ملی از منظر نظامی و امنیتی را زیر سوال می‌برد و برای افکار عمومی سوالات بی‌پاسخی ایجاد می‌کند، بلکه امنیت روانی شهروندان را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ ‌شهروندانی که هر لحظه احساس می‌کنند باید در داخل مرزهای کشور منتظر یک اتفاق و حمله امنیتی باشند.این رخداد امنیتی نه‌تنها بر روند فعالیت‌ها و فناوری هسته‌ای در کشور تاثیرگذار بوده، بلکه احتمال دارد دیپلماسی جاری را نیز تحت تاثیر قرار دهد و دلیل آن شاید چیزی نباشد جز نابسامانی در عملکرد نهادهای امنیتی که تعدد اتفاقات امنیتی در چند سال گذشته نشان می‌دهد در شناسایی «نفوذ و نفوذی» با اختلال جدی مواجهند. علاوه بر آن اطلاع‌رسانی ناقص داخلی و در عوض اطلاع‌رسانی نهادها و رسانه‌های خارجی در مورد این رخدادها نیز تنها باعث به صدا در آمدن زنگ خطر «عدم تشخیص سره از ناسره» می‌شود.