مشارکت در انتخابات باید با آزادی کامل همراه باشد/ مشروعیت با عدم مشارکت آسیب می‌بیند

اعتمادآنلاین| ‌ محمدسروش محلاتی، پژوهشگر مسائل دینی، در برنامه لایو اینستاگرامی درخصوص رابطه مشارکت و مشروعیت از نظر امام علی (ع)، عنوان کرد: بر اساس اعتقادی که به عنوان شیعه داریم معتقد هستیم جانشین پیغمبر از طرف خدا تعیین می‌شود و امامت امر انتخابی نیست. نقطه اختلاف شیعه با اهل تسنن نیز در همین است. سوالی که می‌شود این است که پس مشارکت و رای مردم در مشروعیت نظام اسلامی چه تاثیری می‌تواند داشته باشد.

به گزارش ایسنا، وی ادامه داد: مذاهب دیگر اسلامی با این سوال مواجه نیستند. چرا که تعیین امام از سوی خداوند را قبول ندارند ولی ما که اعتقاد به امامت الهی داریم باید این مساله را حل کنیم.

محلاتی با بیان اینکه «این مسئله در دو مرحله قابل پیگیری است»، عنوان کرد: یک مرحله مشروعیت نظام اسلامی با حضور امام معصوم است. مرحله دیگر مشروعیت نظام اسلامی در زمان غیبت امام معصوم است. در هر دو مرحله می‌توان صحبت کرد که رای مردم در مشروعیت چه تاثیری میتواند داشته باشد.

این پژوهشگر مسائل دینی در رابطه با تاثیر رای وخواست مردم در مشروعیت نظام درشرایطی که امام معصوم وجود دارد، اظهار کرد: با توجه به نهج البلاغه موارد زیادی مانند موضوع بیعت و خواست مردم از حضرت مطرح شده که باید این موارد را ببینیم. با مراجعه به نصوص نهج‌البلاغه متوجه می‌شویم که به‌طور کلی امامت چند مرحله دارد.

محلاتی مرتبه اول را صلاحیت‌های شخص امام خواند و ادامه داد: امام از نظر علم، عصمت و تقوا باید امتیازاتی داشته باشد. صلاحیت‌ها یک امر واقعی و وجدانی است.

وی در رابطه با مرحله دوم و سوم بیان کرد: مرحله دوم این است که شخصیتی که دارای این امتیازها است از طرف خداوند معین شود.مرحله دوم یک جعل و یک انشا از سمت خدا است. مرحله سوم نیز این است که امام میخواهد قدرت را به دست بگیرد و تصدی‌گری داشته باشد.

این اندیشمند دینی ضمن تاکید بر اینکه این مراحل سه‌گانه را نباید با یکدیگر خلط کرد، تصریح کرد: از آن‌جایی که امام را خدا تعیین می‌کند، در زمانی که امام می‌خواهد قدرت را در جامعه به‌دست بگیرد عملا نیاز به حضور، بیعت و خواست مردم دارد.

محلاتی در خصوص لزوم رضایت مردم برای به‌دست گرفتن قدرت توسط امام تاکید کرد: در مرحله سوم امام نمی‌تواند به آن چه که در مرحله دوم صورت گرفته است اکتفا کند.امام باید برای به دست گرفتن قدرت رضایت مردم را به همراه داشته باشد. مشارکت مردم عامل اساسی برای تصدی امام است.

این اندیشمند دینی در ادامه این گفت‌وگو در پاسخ به این سوال که آیا مرحله دوم به معنای کاندیدا شدن امام علی(ع) از سوی خداوند است، پاسخ داد: خیر.چرا که در مواردی که شخصی نامزد و کاندیدا می‌شود، فقط در حدی که صلاحیت و شایستگی دارد اعلام می‌شود. امامت نیست و شایستگی برای امامت است. اگر چنین شخصی رای مردم را نداشته باشد بر آن شایستگی هیچ تکلیف و اثر حقوقی‌ای مترتب نخواهد شد.

محلاتی در همین رابطه افزود: در حالی که مسئله امام فراتر از شایستگی است و وظیفه مردم این است که از او حمایت کنند تا به قدرت برسد. در حالی که نسبت به کاندیدا چنین امری مطرح نیست و نه اطاعت و حمایت از او واجب است در حالی که هنوز حمایت مردم وجود ندارد همچنین مردم وظیفه و تکلیفی نسبت به او ندارند.

وی افزود: کسانی که می‌گویند رای مردم فقط جنبه مقبولیت دارد، اگر منظورشان این است که امام می‌تواند و مجاز است برای تشکیل حکومت اسلامی به هر قیمت و وسیله‌ای قدرت را به دست بگیرد، ما قطعا مخالف این نظر هستیم.

این اندیشمند دینی ضمن تاکید بر اهمیت ویژگی کیفی مشارکت مردم عنوان کرد:منظور از شکل‌گیری مشارکت این است که مردم بیعت می‌کنند و در بسیاری از نظام‌های سیاسی مشارکت دیده می‌شود و حکومت‌ها نیازمند مشارکت مردم هستند. مهم ویژگی کیفی در این مشارکت است که آن ویژگی باعث ایجاد مشروعیت می‌شود. نه صرفا جنبه شکلی و ظاهری حضور و رای مردم. باید دید آیا واقعا این حضور و رای نشان‌دهنده خواست و رضایت مردم است یا خیر. وگرنه هر نظام سیاسی می‌تواند رای مردم را به نمایش بگذارد.

محلاتی در خصوص لزوم آزاد بودن رای مردم بیان کرد: تمام تاکید امام علی(ع) بر این است که این رای باید رای آزاد باشد و هیچ عامل فشاری نباید بر مردم وجود داشته باشد و کسانی که شرکت نمی‌کنند باید از آزادی و حقوق اجتماعی کامل برخوردار باشند.

وی با بیان اینکه «فضا باید یک فضای آزاد باشد تا مردم آزادانه انتخاب کنند»، گفت: اگر مردم را در چارچوب قرار دادیم و برای آن‌ها محسوس یا نامحسوس محدودیت‌هایی ایجاد کردیم، این مشارکتی نیست که مشروعیت داشته باشد و مد نظر امام علی (ع) باشد.

این اندیشمند دینی خاطرنشان کرد: در مرحله سوم کسی متصدی حکومت می‌شود که حمایت مردم و خواست مردم را همراه داشته باشد. از نظر کیفی این مشارکت باید با آزادی کامل همراه باشد. از نظر کمی نیز باید مشارکت گسترده‌ای باشد، اجماع نظر نسبی که ما به آن از اکثریت یاد می‌کنیم، باید وجود داشته باشد.

محلاتی در مسئله غیبت اصول کار را همین موارد دانست و اظهار کرد: در زمان غیبت یک نظر این است که کسی برای امامت تایید نشده و اگر ما این مبنا را قبول کنیم، انتخاب کاملا بر عهده مردم است و به صورت کامل باید آزادانه برگزار شود. یعنی همان مرحله دوم نیز وجود ندارد و خود مردم تایید می‌کنند و رای می‌دهند. ولی اگر مبنا را ولایت فقیه بدانیم مانند امام خمینی(ره)، اینجا مسئله تعیین ولایت فقیه می‌شود همان مرحله دوم. با این تفاوت که تعیین شخص خاصی نیست و خدا فرموده است فقیهی که عاقل و مدبر است را من تعیین کردم.

وی خاطر نشان کرد: وقتی می‌گوییم حضور مردم مشروعیت می‌آورد وقتی مشارکتی نباشد قطعا مشروعیت آسیب می‌بیند.

این اندیشمند دینی با بیان اینکه «دررابطه با کاهش رای مردم چند فرض مطرح است» عنوان کرد: گاهی اوقات رای دادن تاثیر منفی دارد گاهی اوقات ندارد.ممکن است کسی در انتخابات شرکت نکند به دلیل اینکه مسامحه می‌کند یا به عبارت دیگر سرش در زندگی خودش است. این گروه که اهتمامی به شرکت در انتخابات ندارند، عدم شرکت آن‌ها رای منفی به حساب نمی‌آید. این افراد از حق خودشان صرف نظر می‌کنند.

وی در همین رابطه ادامه داد: گروه‌های دیگری هست که اگر شرکت نکنند، رای آن‌ها منفی است و این رای منفی برای مشروعیت نظام مضر است. این افراد عبارتند از کسانی که معتقدند ما شرکت نمی‌کنیم چون نظام را قبول نداریم. گروه دیگر کسانی هستند که می‌گویند نظام را قبول را دارند اما کاندیداها را قبول ندارند.

محلاتی گروه سوم را کسانی دانست که کاندیداها را قبول دارند اما شرکت نمی‌کنند چون معتقدند رای ما تاثیری ندارد و در رابطه با گروه چهارم و پنجم افزود: گروه چهارم به علت اعتراض به شرایط موجود شرکت نمی‌کنند.گروه پنجم کسانی هستند که بین بد و بدتر، بد را انتخاب می‌کنند. چون بین کاندیداهای قبول شده، کاندیدای مطلوبی وجود ندارد و برای اینکه جلوی به قدرت رسیدن بدتر را بگیرند به بد رای می‌دهند.

وی خاطرنشان کرد: اگر سبد رای این پنج گروه در مقایسه با کسانی که رای می‌آورند و توسط جامعه قبول می‌شوند سنگین ترباشد، مسئله مشروعیت با مشکل مواجه می‌شود. چرا که کسی که رای آورده است در اقلیت است. در اقلیت با افرادی که اعتراض دارند. در اینجا است که اگر افرادی که رای می‌آورند رای کمتری باشد در مشروعیت با مشکل مواجه می‌شوند.

این اندیشمند دینی خاطرنشان کرد: اگر معتقد هستیم که نظام با رای مردم مشروعیت می‌گیرد، در اینگونه موارد باید زمینه آزاد رای را فراهم کنیم.