جای خالی پشتیبان دیپلماسی و میدان / واقعه تکان دهنده‌ای که بعدا منتشر خواهد شد؛ ممکن است سانسور شود

اعتمادآنلاین| ‌ مسیح مهاجری به سکوت مصلحت‌اندیشانه هاشمی نقد دارد. او که ازجمله نزدیک‌ترین چهره‌ها به هاشمی بوده و همچنان نیز او را «قهرمان اعتدال و گذشت و مصلحت‌جویی و فداکاری» می‌خواند اما بر این نقش معتقد است که «افراط در مصلحت‌سنجی» می‌تواند «زمینه‌ساز استبدادی» شود که به ‌گفته او امروز درحال حرکت به سوی این نوع مصلحت‌سنجی هستیم. او این نکات را در همایش «توسعه ایران از امیرکبیر تا هاشمی» مطرح کرده است. مراسمی که در آن حسین کمالی، دبیرکل حزب اسلامی کار، علیرضا علوی‌تبار فعال سیاسی اصلاح‌طلب و دکتر ناصر مهدوی استاد دانشگاه درباره روند توسعه ایران از امیرکبیر تاکنون سخن گفتند سپس محسن هاشمی و مسیح مهاجری مدیرمسوول روزنامه جمهوری اسلامی به بیان نکاتی پرداختند. در حاشیه این مراسم همچنین آیین رونمایی از کتاب «در جست‌وجوی مصلحت» هم که خاطرات سال 77 آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی است، برگزار شد که در آن سیدحسن خمینی، پیروز حناچی شهردار تهران، علی مطهری، حسین علایی و مجید انصاری هم حضور داشتند.

به گزارش روزنامه اعتماد، مسیح مهاجری در این مراسم با اشاره به اینکه «گاهی مواردی پیش می‌آمد که در مواجهه با آنها، آن مرد بزرگ گذشت می‌کرد و اصلا درصدد انتقام از هیچ‌کس نبود» از واقعه‌ای تکان‌دهنده خبر داد که آیت‌الله هاشمی در گفت‌وگویی در سال 93 از آن پرده برداشته بود. مسیح مهاجری البته از بیان جزییات آن واقعه به‌ دلیل آنچه «شرایط امروز کشور» خوانده، خودداری کرد اما وعده داد که در بخشی از خاطرات مرحوم هاشمی مربوط به سال 93 که در آینده منتشر می‌شود، آمده است. او با ابراز امیدواری نسبت به اینکه این بخش از خاطرات آیت‌الله سانسور نشود، تشریح کرد:«آن واقعه اتفاق نیفتاد ولی به کسانی مربوط می‌شد که مرحوم هاشمی آنها را از مرگ نجات داده بود. یعنی قرار بود بلایی سر آنها بیاید یا اعدام شوند که هم فیلم و صدای آن موجود است و هم در خاطرات هاشمی اشاراتی به آن شده است اما هاشمی مانع آسیب رسیدن به آن افراد شد. همین افراد می‌خواستند علیه آیت‌الله هاشمی اقداماتی کنند که فعلا جزییات آن را نمی‌گویم. روحیه‌اش اینگونه بود و برای مصلحت افراد هم این کارها را نمی‌کرد بلکه برای مصلحت نظام بود.»

انتقاد به مصلحت‌اندیشی

قهرمان اعتدال و گذشت و مصلحت‌جویی

مدیرمسوول روزنامه جمهوری در ادامه اجازه خواست از مرحوم هاشمی انتقاد کند:«درخصوص مصلحت‌اندیشی او دو انتقاد داشته و دارم که به خودشان هم می‌گفتم. یکی اینکه حرف‌هایی که باید می‌زد، نزد.» به عقیده او امروز اگر انتشار یک فایل صوتی از محمدجواد ظریف به جامعه شوک می‌دهد برای این است که سخنانی که باید طول 8 سال زده می‌شد، یکجا در یک فایل چند ساعته زد. کار بدی بود، نه از این جهت که نباید این حرف‌ها را می‌زد بلکه چرا این حرف‌ها را زودتر، علنی و آشکار در طول 8 سال گذشته نگفت. او همین انتقاد را در مورد مرحوم هاشمی هم وارد دانست و ادامه داد:«به خود آن مرحوم هم گفتم، مطالب را بگویید. وقتی سکوت می‌کنید، اتفاقات بدی می‌افتد. وضعی که در کشور داریم، نتیجه همین نگفتن‌هاست‌. این رویه از نظر من همیشه برخلاف مصلحت بوده و گاهی افراط در مصلحت‌خواهی و مصلحت‌اندیشی و گاهی تفریط در آن زیان‌بار است.» مسیح مهاجری دومین نقد خود به مصلحت‌اندیشی‌های هاشمی را این‌گونه عنوان کرد:«اگر مقداری داریم به سوی استبداد می‌رویم با همین مصلحت‌جویی‌ها بوده است. زمانی به آقای هاشمی هم گفتم و در مقاله اولین سالگرد آقای هاشمی هم نوشتم که یک فرد را مستبد نکنید، زیر بار نروید، چه لزومی دارد خواسته نامعقول بعضی را بپذیرد و آنها فکر کنند حق دارند. ما انقلاب کردیم که آزاد باشیم و اگر امروز استبداد و استعمار استبداد را داریم همین مصلحت‌خواهی‌های نادرست باعث شد. البته آقای هاشمی نظرشان این نبود که استبداد رخ دهد، بارها نگرانی‌شان را از جنگ داخلی مطرح می‌کردند و به خاطر اینها بود که هر چیزی را مطرح نمی‌کردند.» مهاجری تاکید کرد: «باید بگویم که مرحوم هاشمی قهرمان اعتدال و گذشت و مصلحت‌جویی و فداکاری بود. فداکاری پیش از انقلاب در زندان و زمان جنگ کمتر اهمیت داشت. فداکاری‌های‌شان نسبت به ظلم‌هایی که به خودشان می‌شد. آقای هاشمی مظلوم‌تر از بهشتی بود. بهشتی توسط دشمن ترور شد ولی آقای هاشمی توسط نزدیک‌ترین دوستان مورد هجمه بود و این مظلومیت خیلی بیشتر است. ولی تا آخر عمر برخلاف کسانی که می‌خواستند آقای هاشمی مقابل نظام بایستد، آقای هاشمی این کار را نکرد.»

روحانیون و نظامی‌ها

کاندیدای انتخابات 1400 نشوند

این سیاستمدار در پایان، علت وضعیت امروز جامعه را کنار گذاشتن فرهنگ انتقاد خواند و با اشاره به انتخابات 1400 تاکید کرد:«وقتی نظامی‌ها سر کار باشند، دیگر کسی نمی‌تواند آنها را پیاده کند و از طرفی اگر رفتار نظامی‌گری برجسته شود، مشخص است که دنیا نیز چگونه رفتار خواهد کرد.» او در مورد روحانیت هم گفت که «در سالیان گذشته این روحانیت بوده که مدیریت جامعه را برعهده داشته لذا باید عنان کار را به دیگران بسپارند. مشکل اصلی ما امروزه این است در اعمال قانون اساسی بد عمل کنیم. بازگشت به قانون اساسی باید محور اصلی برنامه کسی باشد که می‌خواهد رییس‌جمهوری شود اما من هنوز چنین فردی را ندیدم. ما قانون اساسی خوبی داریم اما باید بدان عمل شود.»

جای خالی پشتیبان دیپلماسی و میدان

سخنران دیگر بخش رونمایی از کتاب جدید آیت‌الله رفسنجانی، فرزند ارشد محسن هاشمی بود که این روزها آخرین روزهای حضورش در قامت رییس شورای شهر پنجم را می‌گذراند. او با اشاره به شفافیت به عنوان یکی از وجوه منحصربه‌فرد خاطرات هاشمی، سخنان خود را به موضوع روز مرتبط با فایل صوتی وزیر امورخارجه و چالش «میدان و دیپلماسی» اختصاص داد و گفت: «توجه داشته باشیم که باید هم شخصیت و کارنامه برجسته سردار سلیمانی مورد تکریم قرار گیرد و هم خدمات و زحمات فراوان دکتر ظریف مورد احترام باشد اما جای این پرسش وجود دارد که چرا این نوع عدم هماهنگی و تفاوت در نگاه دیپلماسی و میدان در این مقطع به وجود آمده است؟» او در ادامه از جای خالی آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی که هم برای ظریف و هم برای حاج قاسم پشتیبان، مشاور و دوستی امین و معتمد بود، یاد کرد. محسن هاشمی از این تریبون برای اشاره به اهمیت مشارکت انتخابات 1400 و لزوم حفظ چندصدایی و «تایید صلاحیت متکثر» تاکید کرد و با انتقاد از ردصلاحیت حداکثری در انتخابات شورای ششم، آن را یک نشانه منفی برای انتخابات پرشور خواند.

کم‌توجهی به توسعه سیاسی

در بخش آغازین این همایش که به همت حزب اسلامی کار ترتیب داده شده بود، علیرضا علوی‌تبار، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و روزنامه‌نگار و حسین کمالی، دبیرکل حزب اسلامی کار هم نکاتی را مطرح کردند. علوی‌تبار نام آیت‌الله هاشمی را گره خورده با توسعه خواند و البته درباره نقد الگوی توسعه هاشمی گفت:«اگر کسی بخواهد به الگوی توسعه آقای هاشمی نقد وارد کند، این است که چرا ایشان روی دو فرآیند افزایش مشارکت و سازمان‌یابی نیروهای اجتماعی تاکید نداشت. بخشی از پاسخ‌ها در خاطرات ایشان هست. سیاست لزوما با آرمان‌ها پیش نمی‌رود بلکه چیزی محقق می‌شود که قدرت پشت آن باشد. درست است که بعد از دولت آقای هاشمی، ما متوجه دو فرآیند دیگر توسعه سیاسی بودیم اما نباید فراموش کرد که آقای هاشمی با اتکا با اعتماد به نفسی که داشت این فرصت را در مرکز تحقیقات استراتژیک نهاد ریاست‌جمهوری ایجاد کرد تا روشنفکران در آن جمع شده و او و دولتش را از درون همان نهاد، نقد کنند. چون به عقیده خود آنقدر دلیل برای ایده‌های خود داشت که از مواجهه و گفت‌وگو با روشنفکران نمی‌ترسید.» او در پایان با بیان اینکه ایران بارها افتاده اما باز هم بلند شده و نیرویی حیاتی در ایران هست که معتقدم بر همه مشکلات غلبه خواهد کرد‌، ابراز امیدواری کرد که روزی که تاریخ این روزها را می‌خوانیم مثل زمانی که آقای هاشمی با خواندن تاریخ امیرکبیر اشک ریخت، به‌خاطر عدم تحقق آرمان‌ها، اشک نریزیم. حسین کمالی، دبیرکل حزب اسلامی کار هم با انتقاد از ناهماهنگی در بخش‌های مختلف حاکمیت، وضعیت کنونی را ناشی از «عدم اعتقاد بعضی دست‌اندرکاران به توسعه همه‌جانبه» عنوان کرد.