لاریجانی شورای نگهبان را در برابر چالش کارآمدی قرار داده است

درست 6 ماه و 2 روز از روز سرنوشت انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 می‌گذرد؛ روزی که سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری با کمترین میزان مشارکت و بیشترین تعداد آرای باطله، درحالی پس از کناره‌گیری حدود نیمی از 7 کاندیدای موردنظر شورای نگهبان برگزار شد که بسیاری از ناظران معتقد بودند انتخابات فرسنگ‌ها از آنچه یک رقابت سیاسی در این سطح ایجاب می‌کند، دور است و حتی بعضی از همین 7 سیاست‌مردی که نظارت استصوابی آنان را شایسته کاندیداتوری تشخیص داده نیز می‌دانستند که رییس دولت سیزدهم کسی نیست جز ابراهیم رییسی؛ گمانه‌زنی‌هایی ناظر بر فضای سیاسی حاکم بر کشور در ماه‌های منتهی به روز برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم که درحالی پیشاپیش از ابراهیم رییسی به عنوان مرد خوش‌سعادت و پیروزِ انتخابات 28 خردادماه 1400 نام می‌بردند که با نزدیک شدن به این روز و پس از آنکه نتایج بررسی صلاحیت کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری به‌نحوی نامتعارف - ابتدا توسط یک خبرگزاری منتسب به جناح راست و حدود 24 ساعت بعد، بالاخره به‌طور رسمی در بخش خبری ساعت 14 شبکه اول سیما به ‌نقل از سخنگوی وقت شورای نگهبان- اعلام شد، برخی ناظران نسبت ‌به آنچه «سختگیری ناضرور شورای نگهبان» عنوان شد، در بهت و شگفتی بودند و آنچه در جریان بررسی صلاحیت کاندیداهای این انتخابات از جانب شورای نگهبان رقم خورد، نه ‌فقط یکی از گسترده‌ترین ردصلاحیت‌ها، بلکه در عین حال ازجمله عجیب‌ترین موارد و نمونه‌ها در تمامی ادوار سیزده‌گانه انتخابات خواندند. چه آنکه فضای سیاسی حاکم بر کشور، تجربه آخرین انتخابات پیش از انتخابات 28 خرداد 1400 و همچنین آمار و ارقام برآمده از اکثریت قریب به اتفاق نظرسنجی‌های معتبر از این حکایت داشت که احتمالا رییسی رییس دولت آینده خواهد بود و صرفا در شرایطی می‌توان از احتمالی جز این سخن گفت که او از ورود به گود رقابت و اعلام کاندیداتوری خودداری کند. شرایطی که چون بر اجماع و انسجام در اردوگاه محافظه‌کاران اثر منفی می‌گذاشت، حتی می‌توانست روزنه امیدی پیش‌ روی اصلاح‌طلبان باز کند و همزمان نگرانی‌هایی را نسبت‌ به سختگیری دوچندان شورای نگهبان ایجاد کند. 

به گزارش روزنامه اعتماد، بر این اساس در شرایطی که پیرو بالا گرفتن نارضایتی عمومی از همان ماه‌های نخست دولت دوم حسن روحانی و تضعیف روزافزون پایگاه اجتماعی اصلاح‌طلبان، به‌خصوص پس از چند رویداد مهم سیاسی- امنیتی همچون ماجرای اعتراضات و نحوه برخورد حاکمیت با معترضان در دی‌ماه 98 و آبان‌ماه 98 و البته آنچه در دی‌ماه 98 در ارتباط با انهدام هواپیمای مسافربری اوکراینی رقم خورد، بسیاری از ناظران احتمال پیروزی یک چهره نزدیک به جناح چپ یا طیف میانه را اندک، بعید و بعضا محال می‌خواندند و خروجی انتخابات مجلس یازدهم در اسفندماه 98 نیز این مدعا را تایید کرد، فصل انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم از راه رسید و رییسی نیز مطابق پیش‌بینی‌ها و به‌رغم تکذیب و انکار مکرر، به صحنه آمد تا روندی که پیشاپیش موردانتظار بود، گام به گام محقق شود؛ روندی که در ادامه منجر به آن شد که اصولگرایان حتی به‌رغم تاکید موکد کاندیدای محبوب‌شان بر اینکه به عنوان «نامزد مستقل» وارد رقابت شده، پشت او ایستادند اما شورای نگهبان همچنان با کمترین انعطاف سراغ بررسی صلاحیت کاندیداها رفت و نه‌ فقط هر 9 کاندیدای موردنظر جبهه اصلاحات ایران و البته چهره‌های میانه‌رویی همچون علی لاریجانی و علی مطهری را ردصلاحیت کرد، بلکه همزمان با تایید صلاحیت اصولگرایان کمترشناخته و کم‌سابقه‌تری همچون علیرضا زاکانی و امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، شگفتی ردصلاحیت امثال لاریجانی و جهانگیری را دوچندان ساخت. 

آنچه اما ابتدای هفته جاری، درحالی‌که 6 ماهی از آن انتخابات بحث‌انگیز گذشته و وارد هفتمین ماه از دوران پس از انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم می‌شویم، بار دیگر بحث از «ردصلاحیت» و «نظارت استصوابی» و «شورای نگهبان» را کنار کلیدواژه «انتخابات 1400» به هشتگ داغ این روزهای شبکه‌های اجتماعی و البته بحث داغ رسانه‌های جریان اصلی تبدیل کرد و ناظران را درحالی‌که می‌پنداشتند پس از ردصلاحیت رکورددار ریاست بر مجلس و معاون اول وقت رییس‌جمهوری مستقر، چیزی بیشتر برای شگفتی وجود ندارد، به این باور رسانده که سخت در اشتباه بودند و ظاهرا بر شگفتی‌های سیاست ایرانی پایانی نیست، انتشار 2 نامه انتخاباتی بود. نامه‌هایی که اولی، درواقع سندی بود با قید محرمانه و امضای دبیر شورای نگهبان که در 7 سطر از دلایل ردصلاحیت علی لاریجانی حکایت داشت و دومی که به ‌فاصله یکی، دو ساعت از نامه اول منتشر شد، نامه‌ای مفصل با ادبیاتی حقوقی، حدود 12 هزار کلمه با امضای علی لاریجانی که خطاب به سران قوا و برخی مقام‌های عالیرتبه نظام، به تشریح ادله و استدلال‌های او در رد آن 7 دلیل شورای نگهبانی می‌پرداخت. اسنادی که همچنان با واکنش افکار عمومی و چهره‌های سیاسی همراه است و درحالی‌که شامگاه یکشنبه، حدود 48 ساعت پس از آغاز این غائله، با نامه‌ای دیگر، این‌بار به قلم و امضای علی مطهری دیگر کاندیدای ردصلاحیت‌شده انتخابات 1400 و البته برادر همسر علی لاریجانی خطاب به دبیر شورای نگهبان وارد فازی دیگر شد، بالاخره ظهر روز گذشته نخستین واکنش شورای نگهبان را نیز در پی داشت. آنجا که هادی طحان‌نظیف جوان‌ترین حقوقدان شورای نگهبان و البته سخنگوی این نهاد، در جریان گفت‌وگویی مختصر با خبرگزاری رسمی دولت جمهوری اسلامی، بدون آنکه کلامی درباره آنچه در نامه لاریجانی مطرح شده بود، به زبان بیاورد، درحالی صرفا بر این تاکید کرد «انتخابات 6 ماه پیش تمام شده» و «حاشیه‌سازی‌ها بر فعالیت‌های شورای نگهبان اثر نخواهد گذاشت» که لاریجانی نیز در نخستین سطور از نامه مفصل خود، بر این نکته درخصوص ناممکن بودن تغییر در نتایج انتخاباتی که 6 ماه از آن فاصله گرفته‌ایم، تاکید کرده و گفته بود که هدفش، نه پرداختن به حواشی، بلکه آسیب‌شناسی و رفع نواقصی است که کشور را به مخاطره کشانده و سازوکار نظام انتخاباتی و به‌خصوص نحوه نظارت شورای نگهبان نیازمند اصلاحاتی اساسی است. 

این درحالی بود که بنابر آنچه علی مطهری، نایب‌رییس پیشین مجلس شورای اسلامی و کاندیدای ردصلاحیت‌شده انتخابات مجلس یازدهم و ریاست‌جمهوری سیزدهم خطاب به آیت‌الله احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان نوشته و باتوجه به آنکه یکی از دلایل هفت‌گانه شورای نگهبان در ردصلاحیت علی لاریجانی به وضعیت سفرهای خارجی و داخلی و اصولا زندگی شخصی همسر و فرزندان لاریجانی می‌پرداخت و ضمن طرح اتهاماتی درخصوص دخالت فرزندان لاریجانی در امور اجرایی و ساخت‌وسازهای مجلس، همسر رییس پیشین مجلس را که دختر شهیدمطهری است، به‌دلیل آنچه با ادعای سفرهای خارجی مکرر عنوان شده، به عدول از اصول «ساده‌زیستی» متهم می‌کرد، علی مطهری در دفاع از خواهرش این مدعیات را رد کرد و از این گفت که جا دارد او و خواهرش از دبیر شورای نگهبان شکایت کنند. مطهری در این نامه که پایگاه خبری- تحلیلی عصر ایران روی خروجی فرستاد، خطاب به دبیر شورای نگهبان، به پاسخ این شورا با امضای آیت‌الله جنتی اشاره کرده و با ابراز تعجب و حیرت از آن، نوشت: «باور نمی‌کنم شما متن پاسخ را خوانده و امضا کرده باشید و اگر خوانده‌اید در حالت طبیعی بوده‌اید؛ بلکه احیانا در یک خلسه روحانی و عرفانی بوده‌اید و امضا را از شما گرفته‌اند.» او با بیان اینکه «در این نامه به خانواده آقای لاریجانی و طبعا به بیت استاد شهید آیت‌الله مطهری - که شما افتخار حضور در درس ایشان را داشته‌اید - جفای عظیم شده»، به بندهای 4 و 5 نامه شورای نگهبان درخصوص «اقامت و تحصیل برخی منسوبان درجه یکِ (لاریجانی) در کشور معاند انگلیس برخلاف مصوبه لازم‌الاجرای شورای عالی امنیت ملی» و «سفرهای متعدد اعضای خانواده به خارج از کشور ازجمله اروپا و امریکا و اقامت فرزند دیگر شما در امریکا» اشاره کرده و با ارایه توضیحاتی درباره دلایل چند سفر درمانی و تحصیلی همسر و فرزند لاریجانی، آورده است: «عجیب است! به‌ جای آنکه از همسر جناب لاریجانی و فرزند استاد شهید مطهری تجلیل شود که در ۴۰ سالی که آقای لاریجانی سمت‌های مهمی داشته، حتی یک سفر خارجی و داخلی همراه ایشان نرفته و حتی برای ورود به محل مجلس به مناسبت مراسم روز زن چون خودروی حامل ایشان پراید بوده و ماموران باور نمی‌کردند که همسر رییس قوه با پراید به مجلس بیاید ایشان را مدتی معطل نگه داشتند، آری به‌ جای اینکه از این زن تجلیل و تقدیر شود، این‌گونه پاداش او را می‌دهید! جا دارد که ما به عنوان بیت شهید مطهری از شورای نگهبان و شخص جناب‌عالی شکایت کنیم.» مطهری با طرح پرسشی مبنی بر اینکه «چه منطقی است که خود را در جایگاه خدا قرار داده‌اید و با سرنوشت انسان‌ها بازی می‌کنید؟» پس از ذکر نکاتی درخصوص بند 6 نامه شورای نگهبان درخصوص «عدم رعایت اصل ساده‌زیستی مسوولان»، به بند 7 این نامه مبنی بر «تلقی سهیم بودن در بخش‌هایی از نابسامانی و وضع نامطلوب موجود در دولت مستقر» اشاره کرده و می‌نویسد: «جالب است، به این ترتیب تکلیف آقای قالیباف به عنوان رییس فعلی مجلس هم روشن شد، چون ایشان هم امروز دولت را کمک می‌کند، پس در بخش‌هایی از نابسامانی و وضع نامطلوب موجود سهیم است و طبق نظر آن شورا باید رد صلاحیت شود. واقعا اینها موجب وهن شورای نگهبان و موجب وهن و سرشکستگی نظام جمهوری اسلامی است. آیا اگر امروز امام‌خمینی و آیت‌الله مطهری در مقابل شما بودند واقعا خجالت نمی‌کشیدید؟» او همچنین با ابراز تعجب از بند 3 نامه شورای نگهبان که مدعی «مداخله یکی از فرزندان (لاریجانی) در قراردادهای خدماتی و ساختمانی مجلس شورای اسلامی» است، از این نهاد می‌خواهد که اگر سندی دارند، ارایه کنند و پس از توضیحاتی درباره کار و تحصیل دو فرزند پسر علی لاریجانی سراغ بند 2 این نامه در ارتباط با «حمایت از افراد ردصلاحیت‌شده» رفته و می‌نویسد: «عجیب است، کاری که وظیفه رییس مجلس بوده، عیب بر او گرفته شده است. هر رییس مجلسی وظیفه دارد که تظلم نمایندگانی را که بی‌جهت ردصلاحیت می‌شوند و مورد ظلم شورای نگهبان قرار می‌گیرند، پیگیری کند و احیانا از آنها به‌خاطر توان‌شان در جایگاه‌های مختلف استفاده کند. معنی این حرف شما این است که شورای نگهبان معصوم است و همه تصمیمات او درست است. بعید است که خودتان چنین عقیده‌ای داشته باشید.» او همچنین با اشاره به بند 1 نامه شورای نگهبان که در آن، «مواضع سیاسی و اظهارات در موضوعات و مقاطع مختلف از جمله فتنه سال ۱۳۸۸» از علل ردصلاحیت لاریجانی عنوان شده، می‌نویسد: «این هم از عجایب روزگار است. اولا این سخن نقض حرف سخنگوی سابق آن شوراست که می‌گفت ما کسی را به‌خاطر اظهارنظر رد نمی‌کنیم. ثانیا در یک موضوع اجتماعی مگر همه باید مانند شما نظر بدهند؟ پس آزادی بیان که مردم ازجمله به خاطر آن انقلاب کردند، چه می‌شود؟ ثالثا آقای لاریجانی کجا و کی موضعی به ضرر نظام درباره حوادث سال ۸۸ داشته است؟ تمام تلاش ایشان بر این بوده که دو طرف را به هم نزدیک و به سوی اعتدال دعوت کند.» مطهری در پایان و به عنوان «سخن پایانی» نوشته است: «راهی نیست جز اینکه رویه‌ای را که از زمان انتخابات مجلس در سال ۹۸ پیش گرفتید و در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ ادامه دادید، تغییر دهید و به نظارت استصوابی با تفسیر خودتان که منجر به استبداد و حذف اکثریت قاطع مردم می‌شود خاتمه دهید. بهتر است با مردم صادقانه برخورد کنید.» او پیشنهاد کرده است: «مثلا بهتر بود در دو انتخابات اخیر با مردم صحبت می‌کردید که چون به عنوان مثال موضوع به ثمر رساندن مساله انرژی هسته‌ای یا [...] در پیش است این دو انتخابات را به‌طور موقت با این شکل خاص برگزار می‌کنیم، و‌ای بسا که مردم هم می‌پذیرفتند. در این صورت دیگر نیازی نبود که افراد و نهادهایی حرف‌های بی‌اساس و دروغی را برای ردصلاحیت اشخاصی مانند آقای لاریجانی که احساس می‌شد احتمال رای‌آوری‌شان زیاد است جعل کنند و ببافند و به امضای جناب‌عالی برسانند.» مطهری از بند پایانی این نامه از دبیر شورای نگهبان خواسته است: «مطابق قانون مجمع تشخیص مصلحت نظام و سیاست‌های کلی انتخابات، دلایل ردصلاحیت اینجانب را برای مجلس یازدهم و ریاست‌جمهوری سیزدهم به این بنده اعلام نمایند.» درخواستی که باتوجه به گستردگی حواشی ناشی از انتشار دلایل ردصلاحیت لاریجانی و نوع موضع‌گیری عجیب روز گذشته سخنگوی شورای نگهبان که بدون ارایه حداقل توضیح مستند و مستدل درباره ردصلاحیت لاریجانی، او و دیگر منتقدان را به «حاشیه‌سازی» و تلاش برای «مخدوش کردن و زیر سوال بردن جایگاه شورای نگهبان» متهم کرد و حتی توضیح نداد که به پشتوانه چه منطق و سندی چنین اتهامی را علیه آنان مطرح می‌کند، صرفا تاکید کرد که شورای نگهبان به فعالیت‌های خود مشغول است و این انتقادها نیز بر عملکرد و فعالیت‌هایش «اثر نخواهد گذاشت»!