تاکنون نظام تصمیمی برای خروج از برجام نداشته است

امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل آمریکا درباره مطرح شدن موضوع تصمیم گیری برای راستی آزمایی در مذاکرات احیای برجام در وین گفت: جلب اعتماد ایران، عنصر اصلی اساسی رسیدن به یک توافق است. ایالات متحده آمریکا به هر شکلی و هر بهانه‌ای از برجام خارج شده و حالا باید اعتمادسازی کند. حق ایران است که بالاترین تضمین‌ها را به دست بیاورد. اما قوانین داخلی ایالات متحده آمریکا و قوانین بین المللی، امکان کسب تضمین را برای پایداری توافق با ایران فراهم نمی‌کند. این مشکل فقط مربوط به ایران و آمریکا نیست.

به گزارش ایلنا، او افزود: در کلیه توافقات، از یک اجاره معمولی از یک شهر دور گرفته تا توافقات بین المللی و چند جانبه، هر شخص حقیقی یا حقوقی، جزو حقوق انحصاری خود می‌داند که در یک پیمان بماند یا نماند. حتی در حوزه داخلی، هیچ نهادی یا کسی را نمی‌توان وادار کرد به تعهداتش عمل کند. البته نقض تعهد هزینه‌بر است و به آن اندازه که فرد احساس کند لطمه‌ای که به او برای ماندن در پیمان وارد می‌شود، در خروج از آن کمتر است، احتمال نقض پیمان وجود دارد.

ابوالفتح ادامه داد: اگر هر یک از طرفین، اشخاص حقوقی و حقیقی، داخلی و بین الملی، منفعتشان ماندن در یک توافق باشد، در آن باقی می‌مانند. از این جهت مشکل اصلی، بر سر رسیدن به مکانیسمی است که آمریکایی‌ها بتوانند به آن عمل کنند و هم ایرانی‌ها بتوانند به آن اعتماد کنند و تا آنجا که من اطلاع دارم هنوز این مسئله حل نشده است.

وی ادامه داد: برخی می‌گویند حالا این موضوع را کنگره تصویب می‌کند. تصویب کنگره هم راهکار نیست، چون آمریکا از خیلی پیمان‌ها بیرون آمده،  باید مجلس سنا و شورای امنیت سازمان ملل هم آن را تایید و اروپایی‌ها و شرکت‌های آمریکایی تضمین بدهند. هر چه باشد دلیلی برای پایداری توافق نیست. مگر اینکه به قدری، قدرت ملی ایران افزایش پیدا کند که خروج از توافق با ایران، هزینه زیادی به آمریکایی‌ها وارد کند تا آمریکایی‌ها برای پیشگیری از خسارات بیشتر، حاضر شوند در این پیمان باقی بمانند.

ابوالفتح در واکنش به نامه اخیر سعید جلیلی به رهبری گفت: از نظر حقوقی برجام همچنان جاری است و به همان اندازه که ایران از برجام حقوقی دریافت می‌کند، کشورهای عضو برجام هم این حقوق را برای خودشان قائل هستند. برجام به گونه‌ای نوشته شده است که اگر ایران تخلفی انجام دهد، بدون آنکه نیاز به رای گیری برای اعمال تحریم‌ها باشد، فقط برای اعمال نشدن تحریم‌ها رای گیری می‌شود و در آنجا رای وتوی چین و روسیه خنثی می‌شود.

 وی تصریح کرد: بنابراین، به هر دلیلی اگر کار ایران به مسیر مکانسیم ماشه کشیده شود، نه روسیه می‌تواند مانع شود و نه چین و به طور اتوماتیک تحریم‌های شورای امنیت بر ما اعمال می‌شود. همه پنج کشور عضو برجام می‌توانند درخواست رسیدگی به موضوع مکانسیم ماشه را در کمیسیون مشترک حل اختلاف مطرح کند و درنهایت با یک زمان بندی مشخص شده خاص، موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل ببرند. در آن صورت به طور اختصاصی، این موضوع خاص با رای وتو هیچ کدام از کشورها متوقف نمی‌شود.

وی گفت: نکته دیگر این است که برجام تا الان که داریم بر روی آن صحبت می‌کنیم، مصلحت نظام است. اگر مصلحت نظام نبود، از برجام خارج می‌شدیم. اما اینکه این مصلحت فردا ادامه پیدا می‌کند یا نه، خبری ندارم. به نظر می‌رسد، نظام تصمیمی برای خروج از برجام ندارد مگر تحولی اساسی رخ دهد. مثل اینکه اروپایی‌ها مکانسیم ماشه را به شورای امنیت سازمان ملل بکشانند و تحریم‌های سازمان ملل اعمال شود. در آن صورت شاید ایران از برجام خارج شود. اما اگر با همین روند به جلو برویم، ایران در برجام می‌ماند. برجام فقط رفع تحریم نبود. یکسری شرایط هم برای ما ایجاد کرده است که حتی با خروج آمریکا و اعمال تحریم‌ها، ایران در برجام باقی مانده است.

ابوالفتح افزود:‌ هرکسی نظر خاص خودش را دارد که برجام فتح الفتوح، ترکمنچای، خوب یا بد، به هر شکلی که بوده، جمع بندی و عقل جمعی نظام این بود که برجام با همین شکل و وضعیت باقی بماند اما ممکن است که مصلحت تغییر کند و ایران از برجام خارج شود.

این کارشناس مسائل سیاست خارجی، درباره بخشی از نامه دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی به رهبری نوشته است که اگر سطح اورانیوم غنی شده را به ۹۰ درصد برسانیم آمریکا مجبور می‌شود که به میز مذاکره برگردد، گفت: چه دوست داشته باشیم، چه نداشته باشیم، قدرت، حرف اول را در نظام بین الملل می‌زند. کسی می‌تواند حقوقش را به دست بیاورد که قدرتمند باشد حالا می‌خواهد آمریکا یا کوچکترین کشور بازیگر بین المللی باشد. بنابراین کسب قدرت، عامل تامین کننده منافع ملی است. اما باید توازنی باشد. کشورها از یک طرف نباید دچار خودکوچک بینی باشند و توانمندی خودشان را دست کم بگیرند، زود مرعوب شده و جا بزنند. از طرف دیگر هم نباید دچار خود بزرگ بینی شوند و خودشان را بیش از حد آن چیزی که هستند، توانمند دانسته و دست به کارهای پرریسک بزنند.

 وی افزود: تاریخ نشان داده، کشورها و حکومت‌های زیادی بودند که برآورد اشتباهی از توانمندی داشتند و بهای سنگینی دادند. خرد حکومتداری این است که بین دو موضوع توازن مرعوب شدن و احساس توهم داشتن توازن برقرار کنید. من نمی‌دانم کسانی که پیشنهاد می‌کنند ایران فلان درصد اورانیوم را بسازد و از آن پیمان خارج شود آیا اطلاعات دقیقی از وضعیت اجتماعی و اقتصادی کشور دارند یا خیر؟ این موارد را مسئولین می‌دانند که اگر بخواهند به سمت اورانیوم ۹۰ درصد بروند، ذخایر ارزی و دسترسی به منابع به چه شکلی است. می‌توانیم تحریم‌های جدید را تحمل کنیم یا خیر؟ آسیب پذیری ما به چه شکلی است؟‌ آیا حمله نظامی به ما می‌شود یا خیر؟ قدرت نظامی کشور به چه شکلی است؟ حملات سایبری را به چه شکلی می‌توانیم خنثی کنیم؟ اول باید جمع بندی این موارد را داشته باشیم سپس توصیه کنیم که سطح غنی شده اورانیوم را به ۶۰ درصد یا ۹۰ درصد برسانیم، بمب اتم بسازیم یا ازمعاهده ان.پی.تی خارج شویم. اگر ما برآورد درستی از توانمندی‌ها، میزان تاب آوری و مقاومت کشور نداشته باشیم، عمل به این توصیه‌ها یک قمار بزرگ است.

ابوالفتح در ادامه گفت: جمهوری اسلامی امروز خیلی خرمندانه اورانیوم غنی شده را تا ۶۰ درصد رسانده و چیزی به تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران اضافه نشده است. اظهارات مقامات مسئول، مبنی بر اینکه حتی اگر برجام و مذاکرات وین شکست بخورد، ایران از ۶۰ درصد جلوتر نمی‌رود، پیامی آشکاری به بعضی از دوستان است که در جبهه مقابل قرار نگیرند. این خطر وجود دارد که رفتن به سمت ۹۰ درصد که به اصطلاح پای ساخت بمب اتم است، می‌تواند روسیه و چین را با اروپا و آمریکا متحد کند.

وی گفت: روسیه و چین هم دغدغه‌های مربوط به عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای دارند که ممکن است علیه ما اقداماتی انجام دهند. همانطور که قبل از برجام، روسیه و چین به تمام قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل رای مثبت دادند و حتی حاضر نشدند رای ممتنع بدهند. به این علت که در آن زمان تصور پکن و مسکو این بود که ایران دارد به سمت بمب اتم حرکت می‌کند. اما الان که چنین واکنشی نداشته و از ما حمایت می‌کنند، نشان می‌دهد برای مسکو و پکن جا افتاده است که فعالیت هسته‌ای ایران صلح آمیز بود و احساس خطر نمی کنند.

وی تاکید کرد: نباید تصور کنیم که اگر سطح اورانیوم غنی شده را به ۹۰ درصد یا بیشتر رساندیم و حتی بمب اتم هم ساختیم، روسیه و چین این موضع را ادامه دهند. بدون کسب اطمینان از حمایت‌ها و همکاری‌های کشورهایی مثل چین و روسیه چنین اقداماتی بسیار پر هزینه است.