تجربه نیز ثابت کرده که از طریق افراط و تندروی نمی‌توان در راستای منافع ملی حرکت کرد

محمد جواد حق شناس، عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی طی یادداشتی برای روزنامه اعتماد نوشت: اگر قرار باشد، یک عبارت را به عنوان اصل اساسی در حوزه سیاست خارجی در نظر بگیریم که همه کشورها بر آن توافق دارند، آن عبارت، «منافع ملی» است.

مجموعه تحرکات دیپلماسی در پهنه خاکی در راستای دستیابی به سهم بیشتر از این منافع ملی است. این روزها و پس از موانعی که پیش روی مذاکرات هسته‌ای ایران با کشورهای 1+4 و امریکا ایجاد شد، این پرسش اساسی که بهترین راهکار مقابله با درخواست روس‌ها چیست و ایران چگونه می‌تواند منافع ملی خود را از دل این تضادها جست‌وجو کند، مطرح شده است.

حتی برخی طرف‌های خارجی از تداوم مذاکرات برجامی، بدون مشارکت روسیه سخن گفته‌اند و در داخل کشور نیز برخی نمایندگان خواستار گفت‌وگوی مستقیم دو راس اصلی پاره خط مذاکرات، شده‌اند. من فکر می‌کنم، به صورت دقیق و روشن باید، مشخص شود که ایران در چه وضعیت و جایگاهی قرار دارد، مردم چه مطالباتی دارند و   چگونه می‌توان به این مطالبات عمومی پاسخ داد.

به نظرم، پاسخ این پرسش‌ها، اصلا دشوار نیست، فسفر سوزاندن زیادی احتیاج ندارد و به راحتی می‌توان پاسخ مناسب آن را پیدا کرد. قطعا زمان آن رسیده است که جبران مافات اشتباهات گذشته شود، جبران هزینه‌سازی‌هایی که برخی جریانات تندرو بر دوش ملت تلنبار کرده تا به زعم خود، برنامه‌های دولت قبل را بی‌اثر ساخته و سکه برجام را به نام خود مُهر کنند. فراموش نکنید، زمانی که دولت قبل، تلاش می‌کرد، مذاکرات را به سرانجام برساند، برخی افراد و جریانات تندرو، هر نوع گفت‌وگویی با طرف مقابل را هم‌ردیف خیانت تفسیر می‌کردند و فریاد وااسلاما سر می‌دادند، اما امروز که دولت مورد نظر آنها روی کار است و مذاکرات در همان مسیر قبلی جریان دارد، هیچ اثری از آن کفن‌پوشان تندرو مشاهده نمی‌شود.

اگر خاطرتان مانده باشد، محمدجواد ظریف زمانی که با کارشکنی‌های برخی افراد و جریانات افراطی در مسیر توافق مواجه می‌شد؛ اعلام می‌کرد: «تصور نکنید، 6ماه بعد به راحتی می‌توان همان مسیر قبلی را ادامه داد؛ چرا که جهان 6‌ماه آینده با جهان امروز تفاوت دارد.»

امروز به روشنی روشن شده که سرعت تحولات جهانی بسیار سریع شده و تاخیر در تصمیمات ضروری ممکن است، منافع ملی را با خطر مواجه سازد. در شرایط فعلی اما حاکمیت کاملا یکدست شده و گروهی که در موقعیت تصمیم‌سازی‌های کلان قرار دارد، همراهی و مساعدت همه قوای کشور را همراه خود می‌بیند. بنابراین گروه‌های اصولگرا و نزدیکان‌شان دیگر نمی‌توانند، توپ را در زمین جناح دیگر بیندازند و آنها را مسوول مشکلات معرفی کنند، چرا که همه ابزارها و ظرفیت‌های کشور در اختیارشان است و مردم به عنوان یک ناظر بی‌طرف شاهد ماجرا هستند که اصلاح‌طلبان و گروه‌های میانه‌رو، هیچ نقشی در تصمیمات کشور ندارند.

باید توجه داشت که صحنه رویارویی 1+5 و ایران در واقع، صحنه مواجهه ایران با امریکاست. تجربیاتی که ایران بعد از بیش از 2دهه مذاکره به دست آورده، گویای آن است که حضور طرف‌هایی چون انگلیس، فرانسه، آلمان، چین و روسیه نه‌تنها کمکی به ایران و پیشبرد مذاکره نکرده است، بلکه در بزنگاه‌ها برای کشور هزینه‌های فراوانی نیز ایجاد کرده است. این میدان، صحنه رویارویی ایران و امریکاست و سایر کشورها، سهم قابل توجهی در آن ندارند. امروز خبری منتشر شد که یکی از نمایندگان عضو کمیسیون امنیت ملی خواستار استفاده از اجازه گفت‌وگوی مستقیم میان دو طرف اصلی مذاکرات شده بود

. به نظرم این نشانه‌ای است از درک تازه‌ای که اصولگرایان نیز به آن دست پیدا کرده‌اند. اینکه از درون مجلس یک چنین زمزمه‌هایی به گوش می‌رسد، بیانگر آن است که نمایندگان مجلس اصولگرا نیز متوجه شده‌اند که برای استیفای منافع ملی راهی جز حرکت در مسیر رویکردهای واقعی وجود ندارد.

اقتصاد ایران با تحریم‌های امریکا روبه‌رو است و برای پایان دادن به این تحریم‌ها، ایران به دخالت هیچ طرف دیگری نیاز ندارد. طبیعی است که امریکا هم در این معادله به دنبال منافع خود و ایران هم پیگیر مطالبات و منافع خود است.

هنر دیپلماسی آن است که از دل این منافع متضاد، نقاط مشترکی پیدا کرده و در راستای آن گام‌های بعدی برداشته شود. امروز سعودی‌ها، صهیونیست‌ها، روس‌ها و حتی چینی‌ها ممکن است، علاقه‌ای به توافق هسته‌ای، نداشته باشند.

در مواجهه با یک چنین مشکلاتی، تیم مذاکراتی ایران باید به دنبال تامین منافع ملی و بی‌اثر ساختن موانع پیش رو باشد. به نظرم دیگر وقت آن رسیده است که این پرونده که طی سال‌های متمادی برای کشور هزینه ایجاد کرده، بسته شود. مهم نیست چه جناح یا گروهی این پروسه را به سرانجام می‌رساند، مهم این است که بهترین اتفاق به نفع منافع کشور رخ دهد. تجربه نیز ثابت کرده که از طریق افراط و تندروی نمی‌توان در راستای منافع ملی حرکت کرد. تیزهوشی، تخصص و گفت‌وگوهای واقعی با طرف اصلی، ایران را به منافعش نزدیک می‌سازد. قرن‌ها پیش از این حافظ در غزلی پرشور خطاب به همه تندرو‌ها می‌گوید: «خواهی که سخت و سست جهان بر تو بگذرد/بگذر ز عهد سست و سخن‌های سخت خویش.»