نگاهی به سیر برجام‌زدایی از مذاکرات!

هشتم آذرماه سال گذشته یعنی ۱۴۰۰ بود که مذاکرات احیای برجام پس از وقفه ای با روی کار آمدن دولت سیزدهم آغاز شد و علی باقری کنی مذاکره کننده ارشد ایران در گفتگوها شد. تفاوت این گفتگوها در دولت جدید در آنجا بود که ضمن اطلاع رسانی کمتر از نتایج آن، ناگهان عنوان تازه ای از آن از سوی مسئولین دستگاه دیپلماسی اعلام شد.

به گزارش خبرآنلاین، ۱۲ آبان ماه بود که پس از کش و قوس های فراوان و جمع بندی از نتایج مذاکرات در شش دور گذشته علی باقری کنی کلیدواژه و یا قالب دیگری را بیان کرد که در آن اثری از احیای برجام دیده نمی شد و عنوان گفتگوهای رفع تحریم ها به طور رسمی در حالی بر سر زبان ها افتاد که قرار شد آغاز دور هفتم آن از هشتم آذرماه در وین آغاز شود. اعلام این قالب جدید با ابهامات و انتقاداتی مطرح شد که نقش احیای برجام را به عنوان هدف اصلی زیر سوال می برد و به جای استفاده از آن، عناوینی چون، توافق سال ۱۳۹۴، توافق ۲۰۱۵، گفتگوهای رفع تحریم، گفتگوهای وین برای لغو تحریم ها به کار برده شد.

این مساله حس تعارضی را بین برجام و گفتگوی لغو تحریم ها ایجاد کرد که در آن مساله برجام و احیای آن به طور کامل در حاشیه قرار گرفت و مذاکرات لغو تحریم ها را به عنوان توافق اصلی مطرح ساخت. از سال گذشته نیز روند تا کنون به همین صورت بوده است. به گونه ای که حسین امیرعبداللهیان وزیرخارجه کشورمان در ۸ آذرماه همزمان با آغاز دور هفتم گفتگوها در وین طی یادداشتی از کلیدواژه «گفتگوهای وین برای لغو تحریم ها» رونمایی کرد که اثر و مفهومی از برجام در آن دیده نشد و در گفتگوهای بعدی با قرار گرفتن نام برجام در حاشیه،موضوع بر مذاکرات و یا گفتگوها برای لغو تحریم ها معطوف شد.

علاوه بر استفاده از چنین عناوینی وزیر امور خارجه کشورمان در ۷ خردادماه سال جاری ۱۴۰۱ در حاشیه اجلاس داووس و در گفت‌وگو با فرید زکریا به جای نام بردن از مذاکرات رفع تحریم، از JCPOA استفاده کرد!

شاید در توضیح اصرارها برای عدم استفاده از برجام بتوان به مواضع پیشین تیم مذاکره کننده در مخالفت با این توافق و یا یادداشت علی باقری مذاکره کننده کشورمان برای روزنامه فایننشال تایمز در هفتم آذرماه ۱۴۰۰ اشاره کرد که در آن بر بی اعتمادی مردم ایران به برجام تاکید شد.

در ۱۱ آذرماه سال گذشته مذاکره کننده ارشد کشورمان پس از چند روز گفتگوهای فشرده به نتایج حاصل از آن اشاره کرد که باز هم صحبتی از احیای برجام در کار نبود و تنها بحث بر سر ارائه دو سند از سوی ایران درباره لغو تحریم ها و اقدامات هسته ای ایران بود. این در حالی بود که در هشتم آذرماه نماینده کشورمان در نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور ۱+۴ شرکت کرد.

۱۲ آذرماه نیز علی باقری پس از دیدار با انریکه مورا از تلاش ها برای دستیابی به توافقی کلی خبر داد تا زمینه مساعد برای ورود آمریکا را فراهم کند که در این زمینه هم صحبتی از برجام به میان نیامد.

در ۱۴ آذرماه باقری در گفتگویی با خبرگزاری آنسا ایتالیا از مسیر فعال سازی "قرارداد هسته ای ۲۰۱۵" صحبت به عمل آورد که در آن گفتگو ترجیحا خبری از احیای برجام دیده نشد.

۱۶ آذرماه معاون وزیرخارجه کشورمان پس از دیدار با مقامات روسی در گفتگویی این بار به جای برجام از توافق سال ۱۳۹۴ نام برد که همین مساله با سیلی از واکنش ها و انتقادها در فضای مجازی روبرو شد.

در ۲۰ آذرماه باقری بار دیگر از توافق سال ۱۳۹۴ نام برد و در گفتگویی تاکید کرد که ایران به هیچ وجه چیزی کمتر از این توافق را نخواهد پذیرفت.

در ۲۶ آذرماه، اصرار به حذف برجام و حساسیت بر سر آن تا جایی پیش رفت این کلمه از نشست کمیسیون مشترک برجام نیز حذف شد و مذاکره کننده ارشد ایران در توئیتی تنها به نوشتن کمیسیون مشترک اکتفا کرد.

این در حالی بود که در ۲۷ آذرماه باقری در مصاحبه ای اعلام کرد که تهران و واشنگتن پیش از هر زمان دیگری برای رسیدن به «توافق به منظور برداشته شدن تحریم ها» نزدیک شده اند.

اما با پایان دور هشتم و آغاز جنگ اوکراین مذاکرات به وقفه ای سه ماهه روبرو شد و با از سرگیری آن در دوحه نتیجه ملموسی از آن بدست نیامد و به گفته مقامات کشورمان زمان و مکان دور بعدی مذاکرات رفع تحریم ها در حال نهایی سازی است.