بررسی ابعاد حقوق بشری بمباران شیمیایی سردشت در حاشیه پنجاهمین نشست شورای حقوق بشر در ژنو

همزمان با سی و پنجمین سالگرد حمله شیمیایی رژیم بعث عراق به سردشت در تابستات ۱۳۶۶، نشست کارشناسی-تبیینی در خصوص ابعاد حقوق بشری استفاده از سلاح های شیمیایی در جنگ تحمیلی در ژنو سوئیس برگزار شد.

به گزارش ایلنا، در این نشست که با همکاری نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران نزد دفتر سازمان ملل متحد در ژنو موزه صلح تهران تدارک دیده شد، سخنرانان در مورد ابعاد مختلف فاجعه انسانی سردشت توضیحاتی ارائه دادند. 

در ابتدای جلسه، اسماعیل بقایی هامانه سفیر و نماینده دائم کشورمان در ژنو , ضمن ادای احترام به شهدا و جانبازان شیمیایی سردشت، تحریم های ضدبشری آمریکا در حوزه دارو و درمان را ظلمی مضاعف به قربانیان فاجعه سردشت توصیف کرد و این واقعیت را خاطرنشان نمود که امریکا و چند کشور دیگر اروپایی از جمله آلمان و هلند نقش غیرقابل انکاری در تجهیز رژیم صدام به تسلیحات شیمیایی داشتند. 

بقایی هامانه با تاکید بر مسئولیت بین المللی دولت های تامین کننده مواد شیمیایی مورد استفاده در ساخت سلاح های شیمیایی عراق برای انجام تحقیقات و پیگرد و مجازات اشخاص حقیقی و حقوقی دخیل در انتقال تجهیزات شیمیایی به رژیم صدام، همکاری برای احقاق حق قربانیان و بازماندگان حملات شیمیایی را مسئولیت حقوقی و اخلاقی همه دولت ها دانست و تصریح نمود که پیگرد کیفری و مجازات مرتکبین جنایات جنگی و مباشرین در ارتکاب این جنایات وظیفه ای همگانی است. 

نماینده دائم کشورمان در ژنو، با تشریح رابطه بین حقوق بشردوستانه بین‌المللی و حقوق بشر، تاکید کرد که تقسیم‌بندی‌ها و قالب‌های حقوقی نباید مانع بهره‌برداری از مبانی و سازوکارهای حقوق بشری جهت تظلم‌خواهی از مراجع ملی و بین‌المللی برای طرح و پیگیری مطالبات مشروع قربانیان سلاح های شیمیایی و احقاق حقوق انها شود. وی این مهم را یاداور شد که علیرغم تمایز قالب های حقوقی قابل اعمال در زمان جنگ و دوره صلح، انچه مسلم است این است که جان مایه و جوهره مشترک حقوق بشردوستانه و حقوق بشر، حمایت و حفاظت از حیات و سلامت و کرامت انسان است، و از این حیث استفاده از سلاح های شیمیایی علیه مردم سردشت (و دیگر نقاط ایران در دوره جنگ ۸ ساله) در عین اینکه قطعا جنایت جنگی محسوب می شود، نقض فاحش حقوق بشر قربانیان از جمله حق حیات، حق سلامت، حق دسترسی به محیط زیست سالم و ... نیز محسوب می شود. 

بقایی هامانه، تحقق دو اصل "حقیقت" و "عدالت" در رابطه با حملات شیمیایی علیه هموطنان سردشتی را مستلزم جدیت کشورهای ذیمدخل در تجهیز رژیم صدام به تسلیحات شیمیایی برای کشف و بیان حقایق مرتبط با این موضوع و نیز شناسایی و پیگرد قضایی متهمین دانست. بقایی هامانه در این رابطه به اقدام دستگاه قضایی هلند در محاکمه و مجازات ران آراد، بازرگان هلندی متهم به ارسال مواد شیمیایی به رژیم عراق، اشاره نمود و خواستار اقدام مشابه از سوی دیگر کشورها برای شناسایی و مجازات مباشران در جنایات جنگی صدام به واسطه توسل به سلاح های شیمیایی شد. 

دکتر محسن قانعی، فوق تخصص بیماری های ریوی بیمارستان خاتم الانبیاء، دکتر مهدی بلالی متخصص بیماری های عفونی و دکتر شهریار خاطری مشاور موزه صلح تهران، سه سخنران مدعو این نشست بودند که ضمن تشریح مواد و عناصر شیمیایی مورد استفاده در تسلیحات شیمیایی ارتش بعث، اثار و تبعات فوری و دیرپای عوامل شیمیایی همچون گاز خردل، گاز اعصاب، سارین و تابون بر دستگاه تنفسی، گوارش، پوست و اعصاب قربانیان را بیان نمودند. 

در این نشست همچنین چند ویدئو کلیپ حاوی مصاحبه با مصدومان و بازماندگان حملات شیمیایی سردشت به نمایش درآمد که گویای رنج و درد مستمر قربانیان و نیز محدودیت ها و مشکلات دسترسی به دارو و درمان به دلیل تحریم های غیرقانونی امریکا بود.

لازم به ذکر است ارتش رژیم بعث عراق در طول جنگ تحمیلی بارها از سلاح های شیمیایی بر ضد نظامیان و غیرنطامیان ایرانی استفاده کرد اما بمباران شیمیایی سردشت در تیرماه ۱۳۶۶ اولین نمونه استفاده گسترده از تسلیحات شیمیایی علیه مناطق مسکونی شهری به شمار می آید. در این بمباران، که بدون تردید جنایت جنگی محسوب می شود، بیش از ۸۰۰۰ نفر از جمعیت ۱۲۰۰۰ نفری سردشت شهید یا مصدوم شدند. بسیاری از بازماندگان کماکان از اثار و جراحات ناشی از استنشاق گازهای سمی مورد استفاده در آن بمباران رنج می برند.