ایران بیطرفی حقوقی خود را بین اوکراین و روسیه حفظ کرد

محسن بهاروند، حقوقدان و دیپلمات در یادداشتی  با عنوان «ایران و ادعای ارسال پهپاد به روسیه» نوشت: ایران بیطرفی حقوقی خود را در مورد وضعیت بین اوکراین و روسیه حفظ کرده است.

به گزارش اعتماد، متن این یادداشت را در ادامه می خوانید:

از دو زاویه می توان به این موضوع نگریست:حقوق بیطرفی، شامل کنوانسیونهای پنجم و سیزدهم لاهه ۱۹۰۷ است و همچنین عرف بین المللی و کنوانسیون چهارم ژنو ۱۹۴۹ و زوایه دوم قطعنامه ۲۲۳۱ است.

از نظر حقوق بیطرفی neutrality حقوق بین الملل وظایفی بعهده دولت ثالث در جنگ بین دو کشور گذاشته است که بخش اعظم آن مربوط به قلمرو و سرزمین کشور بیطرف است. قلمرو شامل، زمین، دریا و هوا است. بعنوان مثال در کشور بیطرف: 

*پایگاه نظامی یکی از کشورهای درگیر در جنگ در خاک کشور بیطرف برای حمله به طرف دیگر ایجاد نشود

*وسایل ارتباطات نظامی رادیویی یا غیر آن در خاک کشور بیطرف مستقر نشود

*رزمندگانی که به خاک کشور بیطرف پناه می برند خلع سلاح و بجایی دورتر از منطقه درگیری منتقل می شوند

*سلاح و مهمات از قلمرو آن برای استفاده در جنگ عبور نمی کند

*با کشتیهای هر دو طرف برابر برخورد می کند

*با مجروحان، اسرا پناهحویان دو طرف برخورد مساوی می کند

*به هیچیک از طرفین سلاح و مهمات برای استفاده در جنگ فروخته نمی شود. البته این فقره چندان صراحت نداشته و با ورود بخش خصوصی در فروش سلاح دچار برخی تفسیرها شده است. 

*اتباع کشور بیطرف در جنگ بعنوان شهروندان حفاظت شده تلقی شده و مورد آزار و نقض حقوق بنیادین قرار نخواهند گرفت. 

*کشور بیطرف روابط دیپلماتیک خود را بنفع یکی از طرفین با دیگری قطع نخواهد کرد. 

*کشور بیطرف روابط تجاری خود که قبل از بروز مخاصمه مسلحانه با طرفین داشته است همچنان حفظ خواهد کرد و در مورد هیچیک از طرفین تبعیض در حفظ روابط اعمال نمی کند. 

با در نظر گرفتن این شرایط بنظر می رسد ایران بیطرفی حقوقی خود را در مورد وضعیت بین اوکراین و روسیه حفظ کرده است.بر خلاف ایران کشورهای غربی با ارسال مستقیم سلاح، نیروی نظامی و تحریم روسیه حقوق بیطرفی را نقض کرده و طرف مخاصمه مسلحانه با روسیه محسوب می شوند. ممکن است استدلال شود که روسیه طرف متجاوز است. این استدلال از نظر حقوقی ناقص محسوب می شود. زیرا تشخیص طرف متجاوز با شورای امنیت است. صرفا قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد می تواند یکی از طرفین را متجاوز اعلام کند که به دلایل روشن تاکنون چنین قطعنانه ای صادر نشده است. 

با اینحال ایران همواره در طول وضعیت بین روسیه و اوکراین همواره مواضع اصولی خود را حفظ کرده است. در رابطه با همین مخاصمه با بکارگیری زور در روابط بین الملل مخالفت ورزیده و رسما انضمام بخشی از خاک اوکراین به روسیه را رد کرده و به رسمیت نشناخته است.شاید به همین دلیل است که کشورهای غربی بجای استناد به حقوق بیطرفی به قطعنامه ۲۲۳۱ در مورد ایران استناد می کنند. استناد کشورهای غربی بیش از هر چیز به بند ۴b ضمیمه ب قطعنامه ۲۲۳۱ است. 

اولا این موضوع در کانتکس دیگری بین ایران و ۵+۱ مطرح است. این ضمیمه بیانه ای است که توسط کشورهای ۵+۱ به شمول چین و روسیه منتشر شده و قطعنامه منظم شده است حال روسیه که یکی از صادر کنندگان آن بیانیه است خود متهم اصلی در آن است. علاوه بر آن آمریکا به قطعنامه ای استناد می کند که خود از زمان ریاست جمهوری ترامپ ناقض آن بوده است. ایران در زمان انتشار همین بیانیه و انضمام آن‌ به قطعنامه اعلام کرد که زمانبندی را که کشورهای غربی برای تحریم تسلیحات و تحریمهایی که خودسرانه اعلام شده است را قبول ندارد و آن را رعایت نخواهد کرد. 

در عین حال نیت مذاکره کنندگان هسته ای در ۲۰۱۵ هر چه بوده است اکنون بند ب ۴ ضمیمه قطعنامه قابل تفسیر بوده و یک قرائت آن می تواند آن باشد که سایر کشورها چنانچه بخواهند اسلحه ای که مورد نظر تحریمهای غربی است به ایران و یا از ایران منتقل کنند باید از شورای امنیت مجوز بگیرند. در این بند صدور و ورود سلاح به ایران ممنوع نیست بلکه کشور طرف ایران لازم است مجوز شورای امنیت را اخذ کند و نهایت امر بزرگترین نقض عدم اخذ مجوز شورای امنیت است که یک کوتاهی اداری محسوب می شود. 

بر اساس آنچه گفته شد بنظر می رسد طرف غربی یا هر طرفی که سعی می کند بحث پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین را بزرگنمایی کند، برنامه سیاسی دیگری طراحی کرده است و استناد به این موضوع و بزرگنمایی آن نشانه قصد اقدام سیاسی یا اقدامی شدیدتر علیه ایران می باشد. 

ایران هیچگاه قصد نداشته است که روابط تجاری یا دیپلماتیک خود را با یکی از طرفین مخدوش نماید و بنظر می رسد طرف اوکراینی نیز در این زمینه تندروی می کند. 

ایران در روابط خود با اوکراین رفتاری نکرده است که علیه این کشور طراحی شده باشد ولی متاسفانه اوکراین در این رابطه تندروی بیهوده را برگزیده است.