برخلاف تصور عموم بیشتر یهودیان به آمریکا مهاجرت کرده‌اند نه اسرائیل

امیرحسین جعفری- نمایندگان جامعه یهودیان ایران بارها تاکید کرده‌اند که این جامعه در اتفاقات انقلابی از جمله 17شهریور، 13آبان، 22بهمن و همچنین جنگ تحمیلی حضور داشته‌اند.

به گزارش اعتماد، در جنگ ایران و عراق انجمن‌ها و کنیسه‌های یهودی، کمک‌هایی برای ارسال به جبهه‌ها فراهم می‌کردند. کنیسه یوسف‌آباد تهران نیز در همه این سال‌ها اقدام به برگزاری جشن دهه فجر و گرامیداشت پیروزی انقلاب کرده است که نشان از تعهد بخش مهمی از جامعه یهودی نسبت به انقلاب 57 و رویداد‌های مربوط به آن است. پس از پیروزی انقلاب، این اقلیت مذهبی در ایران همراه دیگر اقلیت‌ها و قوم‌ها به شکلی مسالمت‌آمیز به زیست خود ادامه دادند. اما در برخی تقویم‌های سیاسی، سیزدهم بهمن ماه 1357 با عنوان روز «کوچ هزاران یهودی» یاد شده است. در نخستین برخورد با این عنوان به ‌نظر می‌رسد که یهودیان مرتبط با سرزمین‌های اشغالی، احتمالا در روزهای نزدیک به پیروزی انقلاب با احساس خطر نسبت به منافع و وضعیت خود اقدام به خروج از کشور کرده‌اند.

گرچه به ‌نظر نمی‌رسد استفاده از عدد هزاران در این مورد چندان درست باشد اما به جهت بررسی صحت این عنوان تاریخی و نقش یهودیان در انقلاب اسلامی با هارون یشایایی، از رهبران باسابقه یهودیان ایران، گفت‌وگو کردیم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید: 

   سوال نخست ما درباره رویداد احتمالی کوچ یهودیان در سیزده بهمن 57 است. این رویداد تا چه حد واقعیت دارد؟ 

باید به آمار نگاه کنید. اصلا چنین اتفاقی را شاهد نبوده‌ایم و پس از انقلاب نیز مهاجرت‌ها متوقف شده بود. البته باید کوچ تدریجی را معنی کنید، الان 9میلیون ایرانی در خارج از کشور زندگی می‌کنند که یهودیان ایرانی هم داخل آنها هستند. یهودیان هم مانند همه مهاجرت داشته‌اند.

برخلاف تصور برخی که فکر می‌کنند یهودیان ایرانی به اسراییل رفته‌اند این‌طور نیست و بیشتر به امریکا رفته‌اند و جمعیت‌شان در امریکا نزدیک 30 هزار نفر است. در اسراییل هم شاید کمتر از 12 هزار نفر باشند. هر چند در کشورهای اسلامی دیگر از جمله کشورهای عربی هم کوچ یهودیان را شاهد بوده‌ایم.

   بر فرض مثال اگر چنین اتفاقی را برای یهودیان متصور باشیم، انگیزه‌های آنان برای این اقدام چه بوده است؟

به هر حال برخی جریان‌ها بعد از 1940 سعی در مهاجرت دادن یهودیان از تمام دنیا داشتند. اگر نگاه کنید تقریبا تمام کشورهای مسلمان از یهودیان خالی شده است البته تعداد اندکی در آن کشورها زندگی می‌کنند. اما ایران تنها کشور اسلامی است که بعد از تشکیل اسراییل، یهودیان در آن زندگی می‌کنند و ساختارهای خاص خود برای حفظ هویت را دارند. همین الان یهودیان در ایران 4 مدرسه دارند و در شهر‌های کوچک هم زندگی می‌کنند.

 جامعه یهودی در راستای پیروزی انقلاب و وقایع پس از آن چه نقش و حضوری داشته است؟ آیا زندانی سیاسی یهودی پیش از انقلاب داشتیم؟

فعال سیاسی که خیلی داشتیم. اگر حمل بر خودستایی نباشد خود من که جز هیات چند نفری استقبال از امام در فرودگاه بودم. در جریان جنگ نیز 15 نفر یهودی ایرانی شهید شدند. زندانی هم قبل انقلاب داشته‌ایم. علی‌رغم اینکه خیلی‌ها سعی می‌کنند تاریخ‌سازی کنند ولی زندگی مشترک یهودیان با ملت ایران شدیدا عجین شده است. شما به تاریخ نگاه کنید که در دورترین نقاط تاریخی ایران نیز یهودیان حضور داشته‌اند. بعضی‌ها البته سعی می‌کنند از این پیشینه مساله بسازند. یهودی‌ها قبل از انقلاب در یک ساز و کاری به نام کمیته اقلیت‌های دینی فعالیت می‌کردند و این کمیته خیلی فعال بود و کتاب‌هایی نیز منتشر کرد. البته بعد از انقلاب هم وجود داشت اما بعد از مدتی منحل شد.   

اقلیت‌های دینی و قومی در ایران این‌قدرها که برخی می‌خواهند به آن دامن بزنند درگیر نیستند. الان در جغرافیای ایران نگاه کنید، ترک و لر و بلوچ و فارس و گیلک و... با هم زندگی می‌کنند  و هیچ کس هم نمی‌تواند بگوید اینها دعوای سرزمینی دارند.

   از دیدار رهبران جامعه یهودی با امام خمینی پس از انقلاب و برای تعیین تکلیف وضعیت جامعه یهودی ایرانی بگویید.

من روز 24 اردیبهشت 1358 در قم همراه روحانیون یهودی به ملاقات حضرت امام رفتم. علت هم این بود که چند روز قبل از آن حبیب‌الله القانیان که یکی از روسای جامعه یهودی بود اعدام شده بود و جامعه یهودی شدیدا مضطرب و نگران بود. ما درخواست دیدار کردیم و امام هم موافقت کردند و در قم به خدمت‌شان رسیدیم که در یک سخنرانی تاریخی مانیفستی مهم را اعلام کردند، مبنی بر اینکه ما حساب یهودی‌ها را از صهیونیست‌ها جدا می‌کنیم. این سخنرانی با حضور ما در تلویزیون  پخش  و نگرانی  جامعه یهودی  نیز  برطرف شد.