تا زمانی که مسائل خارجی حل نشود، نمی‌توانیم مسائل اقتصادی را حل کنیم

عبدالرضا فرجی‌راد، تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال عملکرد سیاست خارجی دولت سیزدهم در سالی که گذشت را چطور ارزیابی می‌کنید و نمره وزارت خارجه در سالی که گذشت چند بود، گفت:  این دولت در سال اولی که قدرت را به دست گرفت مشخصاتی برای سیاست خارجی خود روشن کرد. یک اینکه برجام به توافق برسد و دوم اینکه با همسایه‌ها بیشترین ارتباط را داشته باشد و اقتصاد را  با یک سیاست خارجی مطلوب متحول کنند. ما به سال دوم رسیدیم که همان روند سال اول ادامه پیدا کرد و تغییرات چندانی ندیدیم. یعنی در مجموع می‌توانیم بگوییم که وزارت‌خانه‌ها در حوزه سیاست خارجی خوب عمل نکرده و از فرصت‌ها استفاده نکردند.

به گزارش ایلنا، وی افزود: زمانی که جنگ اوکراین شروع شد، اروپا از کمبود انرژی وحشت گرفت. اما ما هیچ گفت‌وگو و فرصتی را برای تضمین آینده فروش انرژی فراهم نکردیم. اما بقیه از این موضوع بهره بردند. از اسرائیل بگیرید که خط لوله کشید تا الجزایر، نروژ و حتی آمریکا که با کشتی محصولات مربوط به انرژی مثل نفت و گاز را به اروپایی‌ها فروختند. قطری‌ها قراردادهای چند ده‌میلیارد دلاری بستند. در کنار این مسئله ما توقف مذاکرات برجامی را داشتیم که انتظارات مردم خیلی زیاد بود که هرچه سریع‌تر با توجه به قول‌هایی که دولت داده بود، امضا شود آن هم انجام نشد. هرچه به این مسائل با تأخیر پرداخته می‌شد، تورم و قیمت ارز بیشتر بالا می‌رفت و نهایتا کار درست و درمانی در رابطه با هسته‌ای انجام نشد.

فرجی‌راد تصریح کرد: در رابطه با کشورهای همسایه‌ که شعار دولت از اول این بود که روابط را بهبود ببخشند، واقعیت این است که باید بپذیریم نتوانستند با ترک‌ها کار کنند. ترکیه ظرفیت بالایی داشت و نه تنها سطح روابط بالا نرفت بلکه از نظر اقتصادی هم مقداری افت داشتیم. با عراق طبق معمول همان همکاری‌های اقتصادی ادامه پیدا کرد. با پاکستان و افغانستان خیلی تفاوتی در سطح رابطه نداشتیم یعنی یکی، دو تا رفت و آمد بین مقامات شد، اما نتوانست تحولی در روابط آن چیزی که مدنظر بود ایجاد شود. 

وی افزود: می‌شود گفت در سیاست خارجی دولت غیر از آنکه توانستند با واسطه‌گری چینی‌ها روابط با عربستان را که طبق توافق قرار شده طی دو ماه دیگر سفارت‌ها بازگشایی شود، کار خاص و ویژه‌ای انجام نشد. بنابراین می‌شود گفت که دستاوردی که دولت در یکسال گذشته در سیاست خارجی داشته مهم‌ترین آن همین توافق میان ایران و عربستان بوده است. سفرهایی به آلماتی، ازبکستان، تاجیکستان و چین انجام شد که سفر به چین زمینه توافق میان ایران و عربستان بود. چینی‌ها تا قبل از سفر رئیس‌جمهور به آن کشور کار سرمایه‌گذاری با ما نمی‌کردند اما بعد از آن سفر و توافقی که انجام شد، این انتظار وجود دارد که فعالیت‌ سرمایه‌گذاری خودشان را از سال آینده با ما  افزایش دهند.

فرجی‌راد تصریح کرد: با هند با توجه به اینکه کشور مهمی است، می‌شد در فرصتی که وجود دارد، بیشتر کار کنیم. در واقع یکسری کالاهای موردنیاز ما مثل برنج تأمین شده اما نتوانستیم آن جذب سرمایه‌ای که باید برای آن راهکاری پیدا شود و هند به طور جدی وارد اقتصاد ایران شود، انجام گیرد. در مجموع می‌شود گفت که بالاخره کشور در تحریم است و دولت در سال‌های اولیه تجربه به دست می‌آورد و چیزی که می‌شود گفت این است که باید امیدوار بود که سفر آقای گروسی، نوری بر این دالان بتاباند که سال آینده برای ما یک امیدواری‌هایی داشته باشد. زیرا در صورت بازگشت به برجام یا هر فرمول دیگری، می‌توان گفت اقتصاد ایران می‌تواند تکانی بخورد. اگر با عربستان هم بیشتر از آن چیزی که در توافق آمده به نتیجه برسیم، ممکن است در سال آینده رابطه اقتصادی‌ ما با عربستان و بعضی دیگر از کشورهای حوزه خلیج‌فارس افزایش پیدا کند.

وی در پاسخ به این سوال که دستگاه سیاست خارجی ایران برای سال آینده و عدم تکرار مشکلات و رفع ضعف‌ها باید چه اقداماتی انجام دهد گفت: همیشه گفتم ما باید اقتصادمان را از این تنگنا دربیاوریم. در درجه اول اعتمادسازی کنیم که البته در این اعتمادسازی طرف‌های مقابل هم باید نقش داشته باشند. مثلا این اعتماد سازی با کشورهای حوزه خلیج‌فارس کار خوبی است و باید به این مسیر ادامه دهیم. با بعضی‌ کشورهای دیگر مثل عمان و قطر رابطه خوبی داشتیم که باید گسترش پیدا کند. طبیعتا این اعتمادسازی روی اقتصاد و رفت‌و‌آمد سیاسی اثر می‌گذارد.

 وی تصریح کرد: درباره بعضی‌ کشورها مانند آذربایجان هم باید بنشینیم به صورت جدی با آنها صحبت کنیم. من معتقد هستم که در روابط تیره ایران و آذربایجان نقش اصلی منفی را خود آذربایجانی‌ها ایفا کردند. حالا ممکن است از نظر تاکتیکی ایران یک اشتباهاتی انجام دهد اما این آذربایجان بوده که همیشه امنیت ملی ایران را مورد هدف قرار داده و باید به صورت جدی گفت‌وگو شکل بگیرد و آرامش به شمال و رابطه به این همکاری شمالی برگردد و کاملا توضیح دهیم که ایران این رابطه را می‌خواهد اما اجازه هم نمی‌دهیم که منافع ملی‌مان به خطر بیفتد.

این کارشناس مسائل بین الملل گفت: بنابراین اول باید یک اعتمادسازی کنیم، بعد مساله توافق هسته‌ای را حل کنیم. بالاخره کشور از سوی غرب تحت‌فشار است و باید این فشار را از روی دوش برداریم. زندگی اقتصادی هم راه می‌افتد. می‌توانیم نفت و گازمان بفروشیم و پول آن را در سیستم بانکی‌ بین‌المللی وارد و هزینه کنیم. بنابراین اول اعتمادسازی، دوم بازکردن اقتصاد با رفع تحریم‌ها و اگر بتوانیم مذاکره‌ای را با آمریکایی‌ها که لازم نیست علنی باشد، هدایت کنیم تا به نتیجه نهایی برسد مثل توافقی که با عربستان شد، می‌توانیم نتیجه بگیریم و اگر این موضوعات به نتیجه برسد، مشکلاتی که مربوط به آژانس هم هست خود به خود حل می‌شود.

فرجی‌راد در پاسخ به این سوال که مهم‌ترین چالش دستگاه دیپلماسی برای سال جدید چیست و چه راهکاری باید در پیش بگیریم که این چالش‌ها را برطرف کنیم  گفت: فکر می‌کنم چالشی به آن صورت وجود ندارد. تصمیم فقط مهم است یعنی اگر در نهادهای بالاستی و شورای عالی امنیت ملی تصمیم بگیرند که راهبردی را داشته باشند و براساس آن راهبرد حرکت کنند و کار را پیش ببرند، به نظر من طرف‌های مقابل هم این آمادگی را دارند که این چالش‌ها را برطرف کنند.

وی افزود: یک موقع ما می‌گوییم چالش، به شرطی است که ما می‌خواهیم کاری کنیم طرف‌های مقابل راه نمی‌آیند و کنار نمی‌آیند اما اگر با درایت بنشینیم و دو دوتا چهارتا کنیم و ببینیم چه چیزی در راستای منافع ملی ما است و بر همان اساس حرکت کنیم، می‌توانیم نتیجه بگیریم. به طور مثال آقای حدادعادل گفت ما حاضر هستیم کار اقتصادی هم با آمریکا داشته باشیم، این علامت خوبی است و آمریکایی‌ها هم باید احساس کنند که اگر به برجام وارد شوند و تحریم‌ها برداشته شود، این سود به جیب روس‌ها، چینی‌ها و اروپایی‌ها نمی‌رود. به هرحال آنها هم درایتی می‌خواهند که منافع دو طرفه دیده شود و براساس آن منافع دو طرفه خیلی از مشکلات را می‌شود حل و فصل کرد. بنابراین در دیپلماسی هیچ چیزی نیست که لاینحل باشد و من فکر می‌کنم در مدت نه چندان دوری می‌شود بسیاری از مسائل سیاست خارجی را باز کرد و تا زمانی که مسائل سیاست خارجی باز نشود، ما نمی‌توانیم مسائل اقتصادی را باز کنیم. اینها به هم گره خورده و اگر هر راه دیگری جز این مسیر برویم، بار دیگر با چهار تحریم جدید بن‌بست را جلوی خودمان خواهیم دید.