۶ دلیلی که نشان می‌دهد کار مجلس خبرگان برای انتخاب رهبر آینده دشوار است

روزنامه هم میهن ۶ دلیل دشوار کار خبرگان رهبری در انتخاب رهبر آینده را لیست کرده است. 

به گزارش هم میهن، این بخش گزارش را در ادامه می‌خوانید:

 

می‌توان دشواری کار مجلس خبرگان در انتخاب رهبر آینده را به ۶ دلیل دانست:

۱- نظام سیاسی ایران جمهوری اسلامی است و ریاست این جمهوری به لحاظ پروتکلی با رئیس‌جمهوری، کما اینکه استوارنامه سفیران تسلیم او می‌شود و در اجلاس سران در مجمع عمومی سازمان ملل او شرکت می‌کند. پس تنها رئیس قوه اجرایی یا رئیس دولت نیست و اصل ۱۱۳ بر این امر تصریح دارد چندان که تعبیر مقام دوم را هم برای این جایگاه به کار نبرده بلکه در آن آمده: عالی‌ترین مقام رسمی و البته پس از مقام رهبری.

۲- هرچند شکل این ساختار جمهوری است اما مانند ایالات‌متحده عالی‌ترین مقام آن رئیس‌جمهوری نیست و رهبر از حیث ایدیولوژیک در رأس قرار دارد. چین مشکل را با حزب کمونیست حل کرده ولی در ایران حزب حاکم نداریم تا مانند چین یا حزب کارگران در کره شمالی عمل کند.

۳- چون جمهوری اسلامی منتقد نظام موروثی است و با براندازی سلطنت شکل گرفته فرمول موروثی که کم‌هزینه‌ترین روش انتقال در شرق است، قابل اجرا نیست. حتی وقتی فرزندان مراجع جای پدر می‌نشینند تاکید می‌شود به خاطر قابلیت‌های خودشان است و غالب مراجع این روال را در پیش نمی‌گیرند. تصریح اخیر رهبری براساس نقل قول آقای محمدی‌عراقی این راه را به میزان بسیار زیادی می‌بندد. اگر گفته می‌شود بسیار زیاد و نه مطلق به این خاطر که اشاره شد منع در حضور است و برای تحقیق و نه احتمالاً در غیاب یا مثلاً با تشخیص مصلحت و در قالب عضویت در شورای موقت.

۴- موضوعی که کار را دشوار می‌کند این است که رهبری جمهوری اسلامی جدای جنبه‌های سیاسی باید به لحاظ فقهی هم سرآمد باشد و به همین دلیل شرط مرجعیت گذاشته بودند که البته دست تعیین‌کنندگان بعد از امام را می‌بست و به همین خاطر شرط، برداشته و راه برای انتخاب غیرمرجع هموار شد.

۵- شخصیت کاریزماتیک امام خمینی و اجماع بعدی بر سر جانشین ایشان انتظار نزدیک بودن رهبر سوم به ویژگی‌های دو رهبر اول و دوم را ایجاد می‌کند و البته خاص ایران هم نیست و در طول تاریخ برای رهبران کاریزماتیک به دشواری جانشینانی در همان اندازه یا آوازه یافت شده و شاید هرگز این اتفاق نیفتاده باشد.

۶- چون رهبری فرماندهی کل قوا را هم بر عهده دارد و ایران همواره در معرض تهدید است انتخاب رهبر جوان قاعدتاً در اولویت است درحالی‌که شرایط دشوار خبرگان در سن بالاتر بیشتر یافت می‌شود. آقای محمدی‌عراقی در همان مصاحبه به نقل از مرحوم حاج‌احمد خمینی می‌گوید چون رهبری جوان برگزیده‌اید (در آن زمان ۵۰ ساله) تا مدت‌ها خاطرتان آسوده خواهد بود.

دشواری اصلی اما در جای دیگری است. اینکه چنین ساختاری در دنیا منحصر به فرد است. نه مانند پادشاهی‌ها و امیرنشین‌ها فرزند یا یکی از بستگان نزدیک بخت بیشتری دارد، نه مثل نظام‌های حزبی کمونیستی تعیین می‌شود، نه مانند آمریکا و فرانسه جمهوری به مفهوم خاص خود قوام گرفته و نه می‌توان از الگوهای دیگر تبعیت کرد. درحالی‌که رایج‌ترین شکل در شرق فرمول موروثی است و هنوز هم رایج است حتی در برخی که عنوان جمهوری دارند.

شاید اگر مجلس خبرگان عضو غیرفقیه هم می‌داشت و شورای نگهبان بر نامزدها چنان نظارتی اعمال نمی‌کرد که رئیس‌جمهوری پیشین و عضو کنونی مجلس خبرگان رهبری را نیز واجد صلاحیت نشناسد، در انتخاب بعدی به سبب پشت‌گرمی به آرای مردم و حضور چهره‌های معتبرتر دست گشاده‌تری داشت چندان که انتقال سریع و بی‌مشکل قدرت از امام خمینی به رهبر بعدی در خرداد ۱۳۶۸ به یک دلیل خاص هم بود. آن هم درحالی‌که تنها سه ماه قبل از آن آیت‌الله منتطری از قائم‌مقامی کنار گذاشته یا عزل شده بود و از سوی دیگر هنوز همه‌پرسی بازنگری قانون اساسی برگزار نشده بود و شرط مرجعیت هم باقی بود (و با اتکا به نامۀ امام به آقای مشکینی آن را کنار گذاشتند) و آن دلیل این بود که خبرگان دوره اول به آرای بیشتری متکی بودند و وزن بیشتری داشتند و البته نقش هاشمی‌رفسنجانی هم قابل انکار نیست که از عهده مدیریت جلسه به نیکویی برآمد.

با این اوصاف باید تصریح کرد اگرچه ممانعت رهبری از گزینه‌ای که شائبه انتقال موروثی را ایجاد کند به روح جمهوریت نزدیک‌تر است ولی دشواری‌های تعیین رهبری آینده کماکان به قوت خود باقی است؛ دشواری‌هایی که نشان می‌دهد هرچند نهاد خبرگان عملاً در صحنۀ سیاسی غایب است اما نقشی سنگین بر عهدۀ آن است که با وجود دشواری‌های بالا در بزنگاه باید ایفا کند.