توسعه در خاورمیانه در سایه مذاکرات سازنده صورت می‌گیرد؛ با تنش چیزی عاید کشورها نمی‌شود

مهدی بیک اوغلی- علی جنتی به مناسبت روز خلیج فارس با روزنامه اعتماد درباره ابعاد پنهان معضلات ارتباطی ایران با کشورهای حاشیه خلیج فارس گفت‌وگو کرده است. 

به گزارش اعتماد، بخش‌های مهم این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید: 

 

• چالش‌های سیاسی ایران با همسایگان از جمله موضوعات مهم منطقه‌ای است. اختلافات دیرینه‌ای بین ایران و عربستان وجود داشته است که حتی در زمان رژیم پهلوی هم رقابتی میان ایران و عربستان شکل داده بود. این رقابت طی سال‌های بعد بدل به اختلافات بنیادینی شده است. به جز برخی مقاطع خاص در برخی دولت‌ها که روابط بهبود پیدا کرده، همواره این اختلافات وجود داشته است. به تبع آن برخی کشورهای دیگر هم که عربستان را برادر بزرگ خود قلمداد می‌کنند با ایران اختلافاتی پیدا کرده‌اند.
• تا به امروز هیچ نظم و ترتیب امنیتی در منطقه شاهد نیستیم، علی‌رغم تلاش‌هایی که توسط جمهوری اسلامی صورت گرفته، ایران نتوانسته است با کشورهای منطقه به جمع‌بندی در مورد ترتیبات امنیتی منطقه برسد. به همین جهت مناسبات ایران با همسایگان جنوبی، بسیار شکننده بوده است.
• کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس احساس می‌کننند ایران به دنبال گسترش برنامه‌های نظامی و تسلیحاتی خود است. علاوه بر اینکه سیاست‌های فرهنگی و مذهبی ایران را به عنوان خطری جدی برای خود می‌بینند. برخوردهایی که کشورهای حاشیه خلیج فارس با شیعیان صورت می‌دهند، برآمده از نوع نگاهی است که از نظر مذهبی به ایران دارند و آن را در حکم تهدیدی برای خود می‌دانند.
• این تصور برای آنها وجود دارد که جمهوری اسلامی تلاش می‌کند هژمونی خود را بر منطقه مسلط سازد. البته با یک نگاه واقع‌بینانه می‌توان گفت که جمهوری اسلامی یک چنین رویکردی را در پیش نگرفته است.
• ایران تلاش می‌کند همکاری همه‌جانبه با کشورهای منطقه داشته باشد تا دو طرف بتوانند اختلاف‌های منطقه‌ای خود را در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی حل و فصل کنند. هر دو طرف باید تلاش کنند، ضمن احترام به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی از دخالت در امور داخلی یکدیگر پرهیز کنند.
•  ایران همواره برای افزایش امنیت جمعی کشورهای خلیج فارس، پیشنهاداتی را مطرح کرده است. در آخرین نمونه از این نوع ابتکارات، حسن روحانی رییس‌جمهور سابق در سال 98 ابتکار صلح هرمز را مطرح کرد. روح این ایده مبتنی بر این رویکرد کلی است که امنیت منطقه باید توسط کشورهای منطقه تامین شود و کشورهای فرامنطقه‌ای نباید دخالتی در حفط امنیت منطقه داشته باشند. در ادامه ایده ایجاد یک مجمع گفت‌وگوی منطقه‌ای توسط ایران پیشنهاد شد که توسط دکتر محمدجواد ظریف وزیرامور خارجه سابق پیگیری می‌شد. همچنین معادله عدم تعرض میان کشورهای منطقه هم در دولت آقای روحانی طرح و دنبال شد که به دلیل عدم استقبال کشورهای منطقه امکان عملیاتی شدن پیدا نکرد.
• بدون شک رشد و توسعه و ایجاد رفاه عمومی در منطقه چه در ایران و چه در کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس، فقط و فقط در سایه همکاری‌های منطقه‌ای و رفع تنش، سوءتفاهم‌ها، مذاکرات سازنده و گفت‌وگو صورت می‌گیرد. در محیط تنش و اختلاف چیزی عاید کشورهای منطقه نمی‌شود. حتی توسعه اقتصادی این کشورها هم در سایه امنیت شکل می‌گیرد. وقتی امنیت نباشد، توسعه هم وجود نخواهد داشت.
• اساسا دلیل اینکه عربستان با واسطه‌گری چین تلاش کرد روابط خود با جمهوری اسلامی ایران را بهبود بخشد در این راستا بود که احساس کرد برای اجرای سند 2030 خود در منطقه به امنیت و آرامش نیاز دارد و جذب سرمایه در فضای تنش و التهاب امکان‌پذیر نیست. سایر کشورهای منطقه هم باید در همین راستا حرکت کرده و به دنبال ایجاد یک زبان مشترک با ایران باشند.
• راه معقول، اجرای پیشنهاد قبلی جمهوری اسلامی برای تشکیل یک مجمع منطقه‌ای و بحث و تبادل نظر و گفت‌وگو برای حل مشکلات منطقه‌ای است. از این طریق است که کشورهای منطق می‌توانند به رفاه و رشد پایدار و مستمر دست پیدا کنند و خلیج همیشگی فارس، به آبراه صلح، ثبات و توسعه بدل شود.