لزوم حذف مخارج غیرضروری از بودجه برای حل بحران کم آبی؛ وقت تغییر رسیده است

معصومه ابتکار در یادداشتی با نوان «آیا وقت تغییر رویه نرسیده است؟» در روزنامه اعتماد نوشت: از سال‌های اصلاحات در دولت مطرح می‌کردم وقتی «خشکسالی» ناشی از تغییر اقلیم جهان را متاثر می‌کند، دیگر نباید آن را در فهرست حوادث غیرمترقبه قرار بگیرد، بلکه باید به عنوان یک واقعیت جاری برای آن برنامه بلندمدت داشت.  از همان دوران، مراکز علمی جهان و دفتر تغییر اقلیم در سازمان حفاظت محیط زیست کشورمان، ادامه خشکسالی و کم‌آبی در مناطق مختلف به خصوص خاورمیانه را پیش‌بینی می‌کردند و حالا مستندات علمی گواهی می‌دهند که روند خشکسالی در کشور ما وارد پنجاهمین سال خود شده است. اگر چه تا همین اواخر عده‌ای در داخل کشور واقعیت را انکار کرده و متاسفانه با اهداف سیاسی بدیهیات پرمخاطره کشور را نفی کرده‌اند. 

شاید حدود دو دهه باشد که اهمیت تغییر نگاه و انقلاب فکری در مدیریت مصارف و منابع آب به عنوان یکی از مهم‌ترین ضرورت‌های مقابله با بحران آب مطرح می‌شده، اما این چه روند خسارت‌باری در کشور است که با وجود تبیین خطرات، باز هم روندهای خطا ادامه می‌یابد و به جای توجه به نظرات دستگاه‌های نظارتی مانند سازمان حفاظت محیط زیست و وجود قوانین روزآمد مثل «قانون حفاظت از تالاب‌ها» یا «عدم تایید ارزیابی‌های زیست محیطی سدها»، باز هم عملا زور پیمانکاران و اندیشه پیمانکاری حاکم می‌ماند.  بحران و تنش‌های داخلی را می‌توان و باید با وفاق و انصاف و عدالت حل کرد و تنش در روابط با کشورها را می‌توان با حفظ اصول و از طریق مذاکره حل و فصل کرد. ولی تنش و بحران‌هایی مانند آب و محیط زیست فقط با گفت‌وگو و مذاکره قابل حل نیست. در این مورد اگر چه بهبود روابط داخلی و میان دولت‌ها، همچنین در مناسبات جهانی می‌تواند به کاهش آسیب‌ها و اتخاذ سیاست‌های سازگار با محیط زیست کمک کند ولی به بودجه کافی و عزم و اراده جدی برای اقدام و عمل ملی نیازمند است.  وضعیت تنش شدید آبی ایران اکنون یک بیدارباش است که البته پیش از این هم نفیرش گوش دلسوزان را آزرده بود..

اما حالا دیگر انکارش ممکن نیست و باید مجلس و دولت بیشترین همت خود را برای اصلاح جهت‌گیری‌ها، اصلاح اساسی بودجه و حذف مخارج غیرضروری و تشکیلات بی‌ثمر اقدام کنند تا منابع مورد نیاز برای اقدامات اساسی تامین شود. اما بودجه فعلی چنین جهت‌گیری را نشان نمی‌دهد. حتی قوه قضاییه در مقابله با خاطیان و اعمال نفوذ صاحبان ثروت و قدرت در این زمینه به میدان ‌آید.

کشور راهی ندارد جز اینکه در موارد زیر دست به اقدامات اساسی و عاجل بزند که اکنون هم بسیار دیر است:

۱- کاهش هدررفت آب تصفیه شده که در شهرها حداقل به میزان ۳۰ درصد است.

۲- تصفیه و بازچرخانی آب‌های سطحی در شهرها.

۳- تصفیه و بازچرخانی آب فاضلاب شهرها به ویژه در شهرهای ساحلی شمالی و جنوبی.

۴- توقف توسعه سدسازی و طرح‌های انتقال آب و جایگزینی آنها با توسعه کمی و کیفی طرح‌های آبخوانداری و آبخیزداری.

۵- کاهش جدی میزان برداشت از آب‌های زیرزمینی با اصلاح الگوی کشت و آبیاری و تامین برخی از مایحتاج محصولات پر آب‌بر از طریق واردات محصولات.

۶- گسترش دیپلماسی موثر آب با همسایگان و ایستادگی بر حقوق کشور.

۷- بازنگری و سازگار کردن همه طرح‌های توسعه کشور با تغییر اقلیم دهه‌های گذشته (شامل کاهش بارندگی، افزایش دما و تبخیر که بر اساس سناریوهای فعلی ادامه خواهد داشت).

۸- آموزش و جلب مشارکت مردم در جوامع روستایی و شهری برای اصلاح الگوی مصرف آب و الزام برای مصارف کشاورزی و صنعتی.

۹- توجه به احیای شریان‌های حیاتی رودخانه‌ها و تالاب‌ها.

۱۰- بازگشت از راه‌های رفته که آزموده را آزمودن خطاست! و گام نهادن در مسیری که سال‌هاست دلسوزان بر آنها تاکید دارند؛ یعنی تغییر جهت بودجه از نوع سدسازی‌ها به سوی هزینه کردن برای اقدامات اساسی مانند کاهش هدررفت آب.

۱۱- توسعه همکاری‌های بین‌المللی که بتواند به انتقال تجربیات و فناوری در کشاورزی، مدیریت منابع آب و سازگاری با تغییر اقلیم منجر شود.

آیا وقت آن نرسیده که یک حرکت ملی جدی برای مقابله با خطر تمدنی که ایران عزیز را تهدید می‌کند، شکل بگیرد و به جای اتلاف بودجه‌ها در فعالیت‌های بی‌حاصل و بدون مخاطب برای محیط زیست، آب و منابع طبیعی اقدامی کارساز انجام داد؟