میراث سوخته مریم مقدس/ دائره‌المعارف سنگی گوتیک در آتش سوخت/ از کمک 600 میلیون دلاری کمپانی‌های معروف تا وعده بازسازی کامل از سوی ماکرون

اعتمادآنلاین| ‌ الهه باقری- با شعله‌های آتش نوتردام ، نه ‌تنها فرانسه، که جهان در بهت و شوک فرو رفت.

خبر آتش‌سوزی لحظه‌به لحظه منتشر می‌شد و همه، در تمام نقاط دنیا، خیره به سوختن مناره‌ کلیسای نوتردام مانده بودند؛ کلیسایی که راوی قرن‌ها فرهنگ و هنر فرانسه بود و دائره‌المعارف معماری و سنت در جهان.

مشاهده سوختن کلیسا ، این نشان تاریخی فرانسه برای شهروندان تکان‌دهنده بود. سالانه میلیون‌ها نفر از این کلیسای مهم تاریخی بازدید می‌کردند. حالا با آتش‌ گرفتن این کلیسا، بخشی از هویت و شناسنامه اروپاییان نیز دود شد.

به گزارش اعتمادآنلاین ، روز 26 فروردین 98 (15 آوریل 2019) کلیسای نوتردام در آتش سوخت. زمان زیادی نگذشته بود که تمام فضای مجازی، پر شد از عکس‌ها و فیلم‌هایی که لحظه به لحظه از سوختن این کلیسا منتشر می‌شد. اولین گزارش‌ها حاکی از ریزش برج مخروطی کلیسا و بخشی از سقف آن بود.

کلیسای نوتردام پاریس دارای سه پنجره بزرگ است که با شیشه‌های رنگ‌آمیزی شده‌اش شبیه گل رُز است که هر یک بازگوکننده یک داستان تاریخی است؛ داستان‌هایی از عهد قدیم و جدید تا داستان‌هایی از 12 حواریون و رستاخیز مسیح.

خانه‌ای امن برای مجسمه‌های چوبی قرون وسطی

این کلیسا، به شهادت مورخان هنر، جزو مهم‌ترین و زیباترین نمونه‌های معماری گوتیک است که برای تزیین داخل و خارج آن صدها مجسمه کوچک و بزرگ از سنگ یا چوب تراشیده‌اند.

در روایت‌های بسیاری گفته شده که این کلیسا به حضرت مریم (ع) تقدیم شد و نام «توتردام» به معنای « بانوی پاریسی ما » الهام گرفته از اوست.

«نوتردام» نقطه عطفی در هنر مذهبی و معماری گوتیک بود. براساس یافته‌های تاریخی، در محل این کلیسا، تا قبل از قرن چهارم میلادی، معبدی غیرمسیحی وجود داشت. در قرن چهارم کلیسایی بزرگ جای آن معبد را گرفت.

بنای کلیسا 128 متر طول و سالن اصلی آن 12 متر عرض دارد. نقشه صلیبی‌شکل، سالن مرتفع، قسمت بازویی و برج از معماری رومانسک قرن 11 وام گرفته شده‌اند،‌ اما طاق‌های نوک‌تیز و سقف شیاردار آن کاملاً گوتیکی هستند. کلیسای نوتردام در واقع اولین کلیسای جامعی بود که در آن از پشت‌بندهای مایل بیرونی برای حمایت از دیوارهای بلند استفاده‌شده بود.

این پشت‌بندها از اول در معماری بنا در نظر گرفته نشده بودند، بلکه بعد از مشاهده ترک و شکستگی دیوارهای نازک بالا که زیر فشار وزن سقف بودند، به آن اضافه شدند. علاوه بر پشت‌بندها، ستون‌های متعدد دیگری نیز برای این منظور در نظر گرفته شد.

این ساختمان تا قرن دوازدهم بر جای بود ولی در آن زمان جمعیت پاریس به‌طور ناگهانی بالا رفت و تصمیم گرفته شد تا کلیسا را بزرگ‌تر کنند. بدین ترتیب ساختمان قبلی را خراب کرده و در سال 1163 میلادی ساخت بنای جدید شروع شد که ساختن آن تقریباً دو قرن طول کشید و در 1345میلادی به پایان رسید.

زنگ 13 تنی کلیسای نوتردام در قرن 17 توسط «امانوئل لادوویس» ساخته شد. تنها زبانه این ناقوس حدود 500 کیلو است. این ناقوس فقط در موارد استثنائی و تنها چند بار در سال نواخته می‌شود (مثلاً 11 نوامبر که سالروز پایان جنگ جهانی اول است) ناقوس‌هایی که سه بار در روز به صدا در می‌آیند، وزنشان بین 767 کیلو تا 1915 کیلو است.

در قرن 17 و 18 در دوران حکومت لوئی چهارده و پانزدهم، شیشه‌های رنگی با تصاویری از مسیح و گل‌های مختلف بر پنجره‌های کلیسا قرار دادند و سپس در قرن 19 میلادی این کلیسا مرمت کلی شد. در جلوی نوتردام میدانی قرار دارد که تا اواسط دهه 60 با خانه‌های قرون وسطایی محصور شده بود و همین امر موجب می‌شد که کلیسا از تمامی جهات به خوبی دیده نشود.

حدود 50 مجسمه سنگی در گوشه گوشه ایوان وجود دارد و هر کدام گویای موضوعی خاص است. در حیاط محل ورود به سالن کلیسا نیز 100 مجسمه سنگی از پادشاهان فرانسه در کنار هم قرار گرفته است.

مجسمه Joan of Arc در کلیسای نوتردام

با رشد جمعیت و گسترش ارتباط بین کشورها، جمعیت کل قاره اروپا، افزایش قابل‌توجهی یافت. به تبع آن، نیاز به کلیساها نیز بیشتر شد. بر همین اساس، فضاهای بسیاری به ساختمان اصلی کلیسای نوتردام اضافه شد. پس از آن، تا قرن‌ها نوتردام بزرگ‌ترین کلیسای قاره اروپا به‌حساب می‌آمد.

در دوران انقلاب فرانسه (دهه 1790) خسارت‌های قابل توجه‌ای به کلیسا وارد شد.

روایت ویکتور هوگو از نوتردام

درست در زمانی که کلیسای تاریخی نوتردام از رونق افتاده و در حال تخریب بود، ویکتورهوگو نویسنده معروف و بزرگ فرانسوی رمان گوژپشت نوتردام را در سال 1831 منتشر کرد. انتشار این رمان در آن زمان آنقدر تاثیرگذار بود که موجب مرمت و احیای این بنای مذهبی- تاریخی در آن دوران شد.

پس از انقلاب کبیر فرانسه، بین سال‌های 1844 تا 1846، کلیسای تاریخی نوتردام بازسازی شد.

بخشی از جذابیت این کلیسا علاوه بر تاریخچه فرهنگی و هنری که با خود به‌همراه دارد، مربوط به نقوش عجیبی هستند که بر روی دیوارها و سقف‌ها نقش بسته‌اند.

پس از انقلاب کبیر فرانسه، معمار مطرح فرانسوی ویلوت لو دوک، تغییرات عجیبی در بنا ایجاد کرد که تا آن زمان در هیچ کلیسای دیگری مشاهده نشده بود. این معمار فرانسوی، نقوش برجسته‌ای را از الهه آب‌ها روی دیوارهای کلیسا حکاکی کرد تا به قول خودش از این دیوارها در برابر نفوذ آب و طوفان‌های وحشتناک این ناحیه محافظت کند.

کارشناسان باستان شناسی پاریس، در این‌باره مطالعات گسترده‌ای انجام داده‌اند. طبق نظر آنان، قرارگیری برخی از این مجسمه‌ها در ورودی اصلی کلیسا، نشانگر آن است که این موجودات در واقع نگهبانان کلیسا در برابر اهریمن بوده‌اند. آنها افراد داخل کلیسا را از شر اهریمن، شیاطین و رنج‌های خارج کلیسا در امان نگه می‌داشتند.

این موجودات افسانه‌ای، از منظر هنر معماری هم اهمیت بسیاری داشته‌اند. مجسمه‌هایی که بر دیوارهای خارجی بنا تراشیده شده‌اند، همانند یک ناودان عمل کرده و آب را از دیوارها دور نگه می‌دارند.

در سال 1991 این بنا به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه شد.

حالا این مستند تاریخی هنر اروپا در فرانسه، در آتش سوخته است. هرچند که این بنا آسیب‌های بسیاری را در طول دوران حیاتش دیده اما به‌نظر می‌رسد بیش از هر چیزی این رویداد ناگوار شوک و بهت فراوانی برای فرانسوی‌ها و البته تمام جهان به‌همراه داشته است.

آتش سوزی کلیسای نوتردام

آتش‌سوزی چندساعته نوتردام، نه‌تنها دو‌سوم از سقف کلیسای نوتردام را تخریب کرد، بلکه این ساختمان را با تهدیدی جدی روبه‌رو کرده است؛ مجموعه‌ای که میزبان آثار تاریخی و هنری فراوانی بود که سال‌ها در دل خود انباشته کرده است.

نکته قابل‌توجه درباره این کلیسا این است که در یک طرح مرمت 20 ساله قرار داشت که حالا با این حجم از خسارت بنیادین مواجه شده است. هرچند که به گفته برخی کارشناسان، وقوع آتش‌سوزی، ناشی از عملیات همین طرح مرمت بوده است.

یکی از ارزشمندترین گنجینه‌های این کلیسا، تاجی است که گفته می‌شود عیسی مسیح (ع) در زمان به صلیب کشیده‌شدن بر سر داشته است اما بنا بر اعلام مقامات فرانسوی از شعله‌های آتش نجات داده شده است. با این حال، وضعیت دیگر آثار از جمله مجسمه‌ها، نقاشی‌ها، پنجره‌ها با شیشه‌های رنگی و دیگر آثار تاریخی و مذهبی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

تاج حضرت مسیح در کلیسای نوتردام

کلیسای نوتردام همچنین محل نگهداری یک تکه چوب و یک میخ است که معتقدند در زمان مصلوب کردن مسیح (ع) مورد استفاده قرار گرفته است.

کلیسای تاریخی نوتردام در طول تاریخ پر فراز و نشیب خود، شاهد اتفاقات و مراسم‌های بزرگ بسیار زیادی بوده است. به عنوان مثال، ناپلئون بناپارت دوم در سال 1804 میلادی در این کلیسا توسط پاپ پیوس تاج گذاری کرد. دافین فرانسوا و ماری استوارت ملکه اسکاتلند، در این مکان مراسم ازدواج خود را در سال 1558 برگزار کردند و مراسم عروسی فیلیپ دوم شاه فرانسه هم در این مکان انجام شده است.

همچنین در گذشته، بسیاری از مردم تصور می‌کردند که اگر در مقابل چشمان خدایان و مجسمه‌های این کلیسا خودکشی کنند، حتما رستگار خواهند شد. از این افراد بزرگ بسیاری در طول تاریخ در این مکان به زندگی خود پایان داده‌اند. دومینیک ورنر، نویسنده مشهور فرانسوی، یکی از این افراد بود که پس از 78 سال زندگی درون کلیسا به سرش شلیک کرد و به زندگی خود پایان داد.

جزئیات بازسازی و میزان خسارت‌ها پس از آتش سوزی کلیسای نوتردام

کلیسای نوتردام، از عصر دوشنبه تا نیمه‌شب در آتش سوخت و بیشتر از خسارت‌های مالی، مردم را در بهت و ناباوری فرو برد، چرا که با ریختن سقف و فروافتادن مناره این کلیسا، انگار بخش قابل‌توجهی از پیوند‌های فرهنگی و هویت اروپا، فروریخت.

گستردگی این فاجعه به‌قدری بود که هنوز رقم و میزان دقیق خسارت‌ها به این بنا اعلام نشده و براساس گزارش‌های منتشر شده، میزان آسیب به این بنای تاریخی همچنان در دست بررسی است، اما سقف و محوطه اطراف کلیسای قرن نوزدهمی پاریس به شدت آسیب دیده است.

پیش‌بینی می‌شود که کار پرزحمت بازسازی نتردام صدها میلیون یورو هزینه داشته باشد و چندین سال و حتی چند دهه طول بکشد. البته کارشناسان از این که دامنه ویرانی بیشتر از این نبود، اظهار خوشحالی می‌کنند.

هم‌اکنون شرکت‌های متعددی وعده صرف پول برای بازسازی کلیسا را داده‌اند و تاکنون بیش از 600 میلیون دلار آمریکا توسط شرکت‌ها و کمپانی‌های معروف و ثروتمندترین افراد فرانسه در این جمع‌آوری شده است.

همچنین میلیاردر‌ها و نهاد‌های دولتی محلی تعهد کرده‌اند بیش از 700 میلیون یورو به بازسازی کلیسای جامع نتردام کمک کنند. درعین حال بنیاد‌ها و وبسایت‌های جلب سرمایه‌گذاری، هنرمندان و ورزشکاران نیز فعالیت خود را برای جمع‌آوری کمک مالی آغاز کرده‌اند. امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه نیز وعده داده که این بنای مهم و مشهور شهر پاریس کاملا بازسازی خواهد شد.

یونسکو که دفتر مرکزی آن در پاریس است در بیانیه‌ای اعلام کرد برای بازسازی این بنای تاریخی «در کنار فرانسه» خواهد بود. کلیسای جامع نتردام در سال 1991 از سوی این نهاد به عنوان میراث بشری اعلام شد.

دولت‌های ایتالیا و آلمان نیز برای بازسازی این کلیسا پیشنهاد کمک داده و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه گفته این کشور حاضر است «مجرب‌ترین صنعتگران خود را که در بازسازی بناهای تاریخی تجربه غنی دارند اعزام کند».

بر اساس آخرین گزارش‌های منتشر شده، موزه لوور به‌طور موقت میزبان آثار تاریخی و هنری باقیمانده از آتش‌سوزی کلیسای نوتردام می‌شود.

«فرانک ریستر» وزیر فرهنگ فرانسه اعلام کرد پس از آغاز آتش‌سوزی بزرگ در کلیسای تاریخی نوتردام، آتش نشانان، مأموران وزارت فرهنگ فرانسه و شهرداری پاریس برای نجات آثار تاریخی و هنری موجود به درون ساختمان شتافتند و موفق به نجات برخی آثار ارزشمند شدند.