بودجه‌های تخصیص یافته کم است، به سوی مشارکت می‌رویم/ میزان بازدید از موزه‌های ایران بالاتر از چین

اعتمادآنلاین| مراسم بزرگداشت هفته میراث فرهنگی و روز جهانی موزه‌ها با همکاری معاونت میراث فرهنگی و اداره کل موزه‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران برگزار شد.

این مراسم با حضور محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی، پویا محمودیان، معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی، محمدرضا کارگر، مدیرکل امور موزه‌ها، سید احمد محیط طباطبایی، رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران (ایکوم)، تسوتکوفسکی، سرپرست دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران و جمعی از مسئولین این سازمان و تعدادی از فرهیختگان و چهره‌های فرهنگ و هنر کشور به میزبانی امیر رضا شریف نیا، مدیر مجموعه نیاوران در این مجموعه برگزار شد.

محمدرضا کارگر، مدیر اداره کل موزه‌ها با اشاره به برگزاری 4 برنامه مفصل برای هفته میراث فرهنگی که بخشی از آن با مشارکت ایکوم ایران برگزار شد و قرار است بخشی با حوزه‌های مختلف سازمان میراث فرهنگی اجرایی شود به برگزاری نمایشگاهی در 22 مرداد در برج میلاد اشاره کرد و گفت: تمام فعالیت‌های معاونت میراث فرهنگی در همه حوزه‌های ثبت و پایگاه‌ها و حتی موزه‌ها در مرداد به نمایش در می‌آید در واقع بخشی از برنامه‌های روز جهانی موزه و هفته میراث فرهنگی را به مردادماه منتقل کرده‌ایم حتی همه مؤسسات و بخش‌هایی که با سازمان میراث فرهنگی همکاری دارند در نمایشگاهی که قرار است در برج میلاد برگزار شود حضور خواهند داشت.

او با اشاره به فعالیت اداره کل موزه‌ها در سال گذشته آن را فعالیتی چشمگیر دانست و افزود ما از ابتدای دولت یازدهم رویکردی را شروع کردیم که با توجه به روحیات جامعه و تغییرات اجتماعی شکل گرفت و آن اکنون در حال تحقق یافتن است.

وی تاکید کرد: در گذشته اینگونه بود که ایران و همه فعالیت‌هایش متکی به دولت و بودجه‌های دولتی بود، استدلال‌ها اینگونه بود که موزه‌ها چطور باید با حمایت دولت شکل بگیرند از سال 1309 اولین موزه شکل گرفت تا 1357 یعنی زمان انقلاب اسلامی فقط 44 موزه در کشور وجود داشت که عمده آنها دولتی بودند بعد از 1357 تا پایان 1390 چیزی حدود 200 موزه به تعداد آنها افزوده شد.

او با تأکید بر اینکه در این روند دیدیم که موزه‌ها چطور تا امروز شکل گرفته و منطبق با جامعه و نیازهای آن هستند، ادامه داد: مردم بهتر از همه می‌دانند به چه نیاز دارند ما نمی‌توانیم نیازمندی‌هایشان را به آنها تحمیل کنیم.

وی با اشاره به شهرها و روستاهای زیادی که هنوز فاقد موزه‌اند، گفت: اگر بخواهیم به دولت متکی باشیم نمی‌توانیم هیچگاه بخش کوچکی را هم در این مناطق پوشش دهیم چون دولت بر اساس اولویت‌ها و نیازمندی‌های مناطق مختلف وارد می‌شود.

بنابراین همانطور که برای شهرهای بزرگ فکر کردیم در این مناطق نیز به این نتیجه رسیدیم که چرا مردم نتوانند به موزه و موزه‌داری وارد شوند بنابراین از امکانات اداره کل موزه‌ها در اختیار مردم قرار دادیم و اکنون شکوفایی کامل شکل گرفته است.

کارگر تأکید کرد: از بعد از انقلاب تا سال 1391، با ایجاد 44 موزه خصوصی مواجه شدیم و از آن زمان تا امروز 129 موزه خصوصی ایجاد شده‌اند. این ارقام در مقایسه با سال 1391 رشدی 200 درصدی را نشان می‌دهد.

وی با بیان اینکه با گرفتن رد این نشانه‌ها متوجه می‌شویم این روند رو به تزاید جدی است، تآکید کرد امیدوارم تا دو سال آینده جشن ملی برای افتتاح هزارمین موزه را برگزار کنیم تا امروز فکر می‌کردیم بهتر است موزه‌ها در شهرهای بزرگ ایجاد شوند نه شهرهای کوچکی که دارای خرده فرهنگ‌ها هستند با آن ایده‌ها باعث شدیم بخشی از فرهنگ‌ها در شهرها و مناطق کوچک از بین بروند اما هیچگاه فکر نکردیم که این مناطق نیز به موزه نیاز دارند تا دست کم بخشی از فرهنگ‌ها و آداب و رسوم شان را حفظ کنیم با این فکر تاکنون بخش زیادی از این مناطق را از دست داده‌ایم.

وی به موزه خصوصی رهگشا در بادرود اشاره کرد و گفت: این موزه پیام آور صلح است اگر دولت قصد انجام این کار را داشت شاید سال‌های زیادی طول می‌کشید، موزه‌های دولتی فقط پیام‌های دولتی را منتقل می‌کنند و موزه‌های خصوصی پیام رسان فرهنگ‌های مردمی هستند، در واقع امروز شاهدیم که زنجیره‌ای در کشور در حال ایجاد است که حافظه فرهنگ و تمدن ما باشد.

مدیر اداره کل موزه ها تأکید کرد: به صورت میانگین در سال با 10 درصد افزایش بازدیدکنندگان موزه‌ها مواجهیم در نوروز هر سال چیزی حدود 15 درصد به این تعداد افزایش پیدا می‌کند، سال گذشته نیز بیش از 22 میلیون نفر از موزه‌ها بازدید کردند یعنی به صورت نسبی از هر چهار نفر در کشور یک نفر به موزه رفته است.

کارگر، اما اکنون نگرانی برخی از موزه‌ها را این افزایش حضور بازدیدکنندگان می‌داند و می‌گوید: بر اساس آماری که از برخی موزه‌ها مانند موزه‌های ملی، سعد آباد، گلستان یا نیاوران، نشان می‌دهد که باید محدودیت بازدید برای موزه‌ها ایجاد شود با وجود وضعیت اقتصادی کشور خوشبختانه موزه‌ها وضعیت خوبی دارند چون اتکا را از دولت به سمت توانایی و توانمندی‌های مردم سوق داده‌ایم. به همین دلیل ما معتقدیم هرگاه هر موزه در اختیار دولت بوده آنقدر موفقیت نداشته بلکه موفقیت‌ها متعلق به حوزه‌های مردمی بوده‌اند.

مدیر اداره کل موزه‌ها با تآکید بر اینکه موزه‌های کشور از نظر رنکینگ جهانی وضعیت خوبی در دنیا دارند، گفت: به نسبت جمعیت چین و امکانی که از حضور آنها در موزه‌هایشان پیش بینی می‌شد آمار میزان بازدید از موزه‌ها در کشور ما بالاتر از کشوری مانند چین است.

او حتی این میزان رشد را در مقایسه با برخی کشورهای توسعه یافته قابل لمس دانست و گفت: این وضعیت را با دورنمای خوبی مواجه می‌دانم در واقع آن لایق ایران به‌عنوان کشوری است که هزاران سال تمدن دارد و یکی از غنی‌ترین سرزمین‌های فرهنگی است که باید بیشتر مطرح شود.

به اعتقاد وی این موزه‌ها امروز شاهد تغییرات زیادی هستند می‌توان آنها را در زمره موزه‌های رو به رشد قرار داد.

سید احمد محیط طباطبایی (رئیس کمیته ملی موز های ایران (ایکوم)) نیز در سخنانی با تأکید بر این که موزه‌های ایران کانون‌های فرهنگی هستند که بر اساس شعار ایکوم جهانی "آینده سنت‌ها" راه را به درستی می‌روند، گفت: موزه مکانی برای آینده دیدهای روشنی است که می‌توان با استدلال و تداوم آنرا برای آینده تعمیم داد، در واقع مکانی که به همه شهر تعلق دارد.

او با تأکید بر اینکه مخاطب اصلی موزه‌ها کودکان هستند گفت یعنی ما برای آینده فعالیت می‌کنیم مهمترین دستاورد دو دهه گذشته ما تبیین مفهوم موزه بوده است.

سید احمد محیط طباطبایی در ادامه پیام روزبه باقرزاده را برای روز جهانی موزه‌ها در کشور قرائت کرد.

تسو تکوفسکی، سرپرست دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران نیز در سخنانی توجه ایرانیان و بزرگ دانستن فرهنگ و موزه را جالب‌توجه دانست و گفت: شعار امسال یعنی آینده سنت می‌تواند اهمیت موضوع و فرهنگ آن را به نمایش بگذارد. از دو ماه و نیم گذشته که به عنوان سرپرست دفتر یونسکو در تهران به ایران وارد شده‌ام، برایم جالب است سنت‌هایی می‌بینم که به سوی آیندگان می‌روند.

او یکی از اصول و رویکردهای مهم یونسکو را نسبت به موزه‌ها دانست و تأکید کرد جامعه را نه تنها در حفاظت از میراث فرهنگی بلکه برای حفظ روحیه این میراث باید مورد توجه قرار داد تا این اتفاقات توجه شود ایران یکی از نمونه‌های موردی است که رویکرد یونسکو را به کار می‌گیرد و نقش فرهنگی و حضور مردم در آن زیاد است.

وی با اشاره به بازدیدهایی که در این مدت زمان از موزه‌ها و بناهای تاریخی داشته است گفت: نه تنها تعداد موزه‌ها بلکه تنوع آنها در بخش‌های دولتی و خصوصی حفاظت از موزه‌ها را به خوبی نشان می‌دهد.

تکوفسکی از مهمترین فعالیت‌ها و اصول یونسکو را ظرفیت سازی، استانداردسازی و افزایش تعامل‌های بین المللی دانست و گفت تا امروز فعالیت‌های زیادی را در رابطه با ظرفیت سازی‌های مرتبط با موزه‌ها داشته‌ایم اگر بخواهیم در این زمینه تمرکز کنیم برخی خطرات موزه‌ها را تهدید می‌کنند.

وی با تأکید بر اینکه یونسکو وظیفه‌ رهبری بخش فرهنگی در سازمان ملل را در ایران بر عهده دارد، به بارش‌های سیلابی چند ماه گذشته در بخش‌های مختلف ایران اشاره کرد و گفت: یونسکو نقش رهبر برای ارزیابی خطرات و مدیریت بحران بعد از حادثه را بر عهده دارد، در این رابطه با سازمان میراث فرهنگی همکاری می‌کنیم.

به گفته‌ او؛ یونسکو یک طرح اقدامی در رابطه با مدیریت بحران و کاهش خطرات بعد از حادثه آماده کرده که در این طرح به اقدامات مورد نیاز توسط موزه‌ها نیز پرداخته شده است چون آن اهمیت زیادی دارد.

او همچنین به فعالیت‌های یونسکو در آینده در رابطه با موزه‌ها اشاره کرد.

محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز در صحبت‌هایی گفت: متأسفانه در حوزه معرفی کم کار بوده‌ایم، به گونه‌ای که آنقدر که باید دیده نشده‌ایم، به همین دلیل کارهایی که انجام داده ایم نیز تاکنون مطرح نشده‌اند و این یعنی ظلم به میراث فرهنگی.

او با اشاره به سه گرفتاری که در طول سال گذشته تا امسال برای موزه‌ها و بناهای تاریخی در کشور رخ داده است نخستین آن را آتش سوزی مسجد جامع ساری در سال گذشته دانست و گفت تقریباً آن مسجد در آتش سوخت. با وجود داشتن هیئت امنا و مدیریتی که داشت با برگزاری جلسات اضطراری به سرعت توانستیم اقدامات ساماندهی برای این بنای تاریخی را آغاز کنیم، با آغاز عملیات آواربرداری از فردای روز خاموش شدن آتش و شروع به کار و حضور استادکاران مختلف از شهرهای مختلف در این فضا توانسته‌ایم تاکنون بخش زیادی از کارها را به سرانجام برسانیم. چند دستگاه‌ دیگر نیز در این زمینه اقدامات مهمی انجام دادند اما راهبری آن توسط میراث فرهنگی و اقدامات علمی بر اساس مطالعات و اسناد تاریخی انجام شد.

او بارا‌ن‌های سیل آسا که تعداد زیادی از آثار تاریخی را با مشکلات فراوانی مواجه کرده را دومین آسیبی دانست که بناهای تاریخی را با مشکلات زیادی مواجه کرده و گفت: صف مقدم این اتفاقات میراث فرهنگی بود که به صورت اضطراری آغاز به کار کرد.

وی سومین اتفاق را آتش سوزی بازار تبریز در حدود دو هفته گذشته دانست که اقدامات مورد نیاز برای آن در حال انجام است.

معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری مشارکت مردم در ایجاد موزه‌های خصوصی و ارائه لیست آثار تاریخی که در اختیار دارند را نشان دهنده جریان مردمی در حفاظت از میراث فرهنگی دانست و گفت در سال‌های گذشته اگر کسی اثر تاریخی را به صورت ارثیه در اختیار داشت یا حتی مجموعه دار بود هیچگاه لیست آنها را ارائه نمی‌داد، آنها اکنون سراغ ایجاد موزه‌های خصوصی می‌روند این یک نشانه خوب برای میراث فرهنگی است.

طالبیان در ادامه به تصویب چند طرح برای میراث فرهنگی در مجلس شورای اسلامی اشاره کرد و گفت: بر اساس طرح حمایت از مالکان و بهره برداران بناهای تاریخی در مجلس، اگر در بافت‌های تاریخی تخلفی انجام شود متخلف نمی‌تواند با پرداخت جریمه در کمیسیون ماده 100 به کار خود ادامه دهد بلکه باید آن تخلف به صورت کامل از بین برود که این برای میراث فرهنگی از اهمیت زیادی برخوردار است.

او همچنین به تهیه لیست فهرست بها و تشکیل کمیته بحران در موزه‌ها اشاره کرد و گفته نویدهای خوبی برای میراث فرهنگی در راه است هرچند مشکلات زیادی هم داریم اما مشارکت مردم کمک کرده تا کارنامه قابل قبولی ارائه دهیم.

وی با بیان اینکه متاسفانه هنوز بودجه‌ها به صورت کم تخصیص پیدا می‌کنند گفت به همین دلیل معمولاً به سمت مشارکت می‌رویم مانند بازار تبریز که هرچند آتش‌سوزی رخ داد اما با مدیریت کسبه بازار می‌توانیم به سرعت مشکلات را برطرف کنیم.

طالبیان همچنین به تهیه 5 پرونده میراث ناملموس و ارائه آن به یونسکو تا قبل از سال 98 اشاره کرد و گفت ایران امسال پرونده جنگل‌های هیرکانی را به عنوان قدیمی‌ترین و منحصر به فرد ترین جنگل جهان در یونسکو و در اجلاس میراث تاریخی ارائه می‌دهد برای تهیه این پرونده چیزی حدود 15 عرصه شناخته شد.

او همچنین به لیست موقت ایران در یونسکو اشاره کرد که در آن بیش از 56 پرونده مانند حرم امام رضا (ع) یا خانه ایرانی از سوی ایران قرار داده شده است.

وی افزود: خوشبختانه برخی از دستگاه‌ها برای پیشبرد این موضوعات با میراث فرهنگی همراه هستند.

در ادامه این آیین از فعالان حوزه‌های موزه‌ها تجلیل شد که نخستین تجلیل به موزه خصوصی ایراندخت درودی که دو روز گذشته کلنگ آن به زمین خورد اختصاص داشت.

از موزه «هیومن پارک» در حوزه آموزش و پرورش نیز تجلیل شد. همچنین سعیده زمانی مجموعه دار اشیاء ظروف فلزی در استان اصفهان و حسن اکبری مجموعه دار سکه‌های تاریخی کشور در بخش مجموعه داران خصوصی تجلیل شدند.

مسعود نعمتی نیا مدیر قلعه فلک الافلاک استان لرستان عنوان موزه دار زیرنظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و میترا خراسانیان مدیر موزه نقشه استان تهران به عنوان موزه‌دار دستگاه‌های دیگر تجلیل شدند.

همچنین شاهین ایل گلی معاون میراث فرهنگی استان قم، ایرج نبی پور مدیر موزه تاریخ علوم پزشکی استان بوشهر، نصراله ابراهیمی معاون میراث فرهنگی استان بوشهر، علی ذاکری ناظر موزه منطقه‌ای بوشهر نیز تقدیر شدند.

همچنین از افشین هاشمی، بازیگر و فرشته طائرپور و کارگردان فیلم خاله قورباغه با موضوع آثار باستانی و حفاظت از میراث فرهنگی تقدیر شد.

ستاره اسکندری و احسان احمدی تبار نیز جزو تجلیل‌شدگان در این مراسم بودند.

همچنین در حاشیه این مراسم از نمایشگاه «نقشستان بلوچ؛ روایتی نو از نقش و سنت» که به مناسبت این هفته فرهنگی در کاخ اختصاصی نیاوران برپا گردیده بازدید شد.

منبع: ایلنا