در جشنواره کن 2019 چه اتفاقاتی افتاد؟

اعتمادآنلاین| ‌ علی پاکزاد- می‌دانیم که از سال 1946 تا به امروز هر سال در ماه مه جشنواره فیم کن، به مدت 12 روز، میزبان هنرمندان و ستارگان جهان سینما بوده است. هفتاد و دومین دوره این جشنواره روز سه‌شنبه 24 اردیبهشت آغاز به کار کرد. نخل طلایی اهدایی این جشنواره یکی از معتبرترین جوایز جهان سینما به شمار می‌رود. طرح پوستر جشنواره امسال فیلم کن با تصویری از اگنس واردا، زن فیلمساز فرانسوی که به تازگی درگذشته، طراحی شده است؛ در این پوستر واردای 26ساله را می‌بینیم که هنگام فیلمبرداری فیلم «اشاره کوتاه» روی شانه‌های کاردان فنی خود ایستاده است. جشنواره فیلم کن با طرح این پوستر یاد او را گرامی داشته است.

الخاندرو گونسالس اینیاریتو، رئیس هیات داوران

گرچه حضور شخصیت‌های مشهور هنری بر فرش قرمز کن موضوع داغ بسیاری از رسانه‌هاست، اما در واقع این فیلم‌ها هستند که در کانون توجه قرار دارند. هیات داوری جشنواره کن به ریاست الخاندرو گونسالس اینیاریتو، برنده چهار اسکار، پس از تماشا و بررسی آثار بسیاری از فیلمسازان، سرانجام در 25 مه برنده بخش رقابتی جشنواره فیلم کن 2019 را اعلام کرد.

رئیس هیات داوران کن در شروع این جشنواره از رهبران جهان انتقاد کرد که با «خشم، عصبانیت و دروغ» حکومت می‌کنند. الخاندرو گونسالس اینیاریتو، کارگردان مکزیکی، گفت فائق آمدن بر شعارها پیرامون موضوع مهاجرت- از جمله ایده ساخت دیواری در مرز آمریکا و مکزیک- می‌تواند به جنگ جهانی دیگری منجر شود.

این کارگردان 55 ساله، که در کنفرانس خبری هیات‌منصفه شرکت کرده بود، افزود: «مشکل این است که آنچه می‌بینیم به خاطر نادانی است.» او پیش از اکران فیلم «مردگان نمی‌میرند» اثر جیم جارموش در مراسم افتتاحیه صحبت می کرد.

ایناریتو گفت: «من صد درصد مخالف وضعیت جاری هستم و انتظار دارم چیزی مانع این روند خطرناکی شود که می‌تواند ما را به سال 1939 برگرداند. می‌دانیم که اگر این شعارها ادامه یابد، انتهای این قصه به کجا ختم می‌شود.»

کارگردان فیلم‌های «بردمن» و «بابل» با اشاره به تغییرات اقلیمی گفت: «جهان در حال ذوب شدن است و کسانی هستند که اساساً با خشم و عصبانیت و دروغ حکومت می‌کنند و با داستان‌نویسی این باور را در مردم شکل می‌دهند که این داستان‌ها حقیقت و واقعیت است.»

افتتاح جشنواره با فیلم «مردگان نمی‌میرند»

جشنواره فیلم کن با نمایش یک فیلم کمدی به نام «مردگان نمی‌میرند» افتتاح شد. این فیلم اثری است از جیم جارموش، کارگردان آمریکایی، که در آن روایت خود را از پایان حیات بشری حکایت می‌کند. زمانی که مردگان (زامبی‌ها) از گور بیرون می‌آیند، تمام کوشش بیل مِری (پلیس شهر) و آدام درایور (پسر او) حفظ نظم شهر کوچک‌شان است.

فیلم کمدی سیاه مردگان جیم جارموش به زبانی ظریف‌تر در زمینه تغییرات اقلیمی و سیاست‌های مهاجرتی، به رهبران جهان تاخت. این فیلم با بازیگری بیل مری، آدام درایور و تیلدا سوئینتن زمین را، که به دلیل شیوه‌های مدرن حفاری نفت در قطب از مدار خود خارج شده، به تصویر می‌کشد. شخصیت مِری در این فیلم می‌گوید: «شاید کابوسی باشد که بالاخره تمام می‌شود.» و شخصیت درایور در پاسخ می‌گوید: «شک دارم. آخر و عاقبت خوبی نخواهد داشت.» فیلم آغازین جشنواره به طور همزمان در 600 سینما در فرانسه اکران شد.

سهم سینمای ایران: هیچ!

امسال برای نخستین بار طی سال‌های اخیر هیچ فیلمی از سینمای ایران در هیچ‌ یک از بخش‌های اصلی و جنبی جشنواره کن پذیرفته نشده و حیرت منتقدان و خبرنگاران ایرانی حاضر در جشنواره را برانگیخت.

بابک انوری تنها فیلمساز متولد ایران بود که با فیلمی بریتانیایی به نام «زخم‌ها» در بخش «دو هفته کارگردانان» حضور داشت. شهربانو سادات، فیلمساز افغانستانی، نیز با فیلم تازه‌اش به نام «پرورشگاه» در همین بخش حاضر بود؛ فیلمی که به قوت فیلم قبلی‌اش، «گرگ و گوسفند»، نیست و داستان یک نوجوان فقیر عاشق سینمای هند را در یک پرورشگاه، در سال خروج نیروهای شوروی از افغانستان، روایت می‌کند.

گلشیفته فراهانی روی فرش قرمز کن

گلشیفته فراهانی، هنرپیشه ایرانی، به همراه همسرش در مراسم نمایش فیلم «مرده‌ها نمی‌میرند» حاضر شد. گلشیفته فراهانی سال 2016 در فیلم «پترسون» به کارگردانی جارموش نقش‌آفرینی کرد که این فیلم نیز نمایشی موفقیت‌آمیز در جشنواره کن داشت.

روزی روزگاری در هالیوود

«روزی روزگاری در هالیوود» فیلم جدیدی است از کوئنتین تارانتینو با حال و هوای دهه 1960. لئوناردو دی‌کاپریو و برد پیت در این فیلم نقش‌های اصلی را ایفا می‌کنند؛ دی‌کاپریو در نقش ستاره پیشین سریال‌های وسترن تلویزیونی و پیت در نقش بدلکار او. امسال همزمان است با بیست و پنجمین سالگرد نخستین جایزه نخل طلایی که تارانتینو برای فیلم «داستان عامه‌پسند» خود دریافت کرده بود.

«روزی روزگاری در هالیوود» تنها فیلمی بود که صف‌های بسیار طولانی‌ای برایش تشکیل شد و- به‌ دلیل پر شدن تالار- بسیاری حتی با در دست داشتن بلیت هم نتوانستند وارد تالار اولین نمایش جهانی این فیلم شوند. فیلم تارانتینو دو حاشیه مهم هم داشت: اول این‌که فیلم در فهرست ابتدایی فیلم‌های کن نبود و به نظر می‌رسید که به‌موقع حاضر نخواهد شد. دوم اینکه تارانتینو، با نامه‌ای که پیش از نمایش فیلم قرائت شد، از تماشاگران فیلم خواست داستان فیلم را برای دیگران لو ندهند.

به‌ رغم این‌ همه هیاهو، «روزی روزگاری در هالیوود» نومیدکننده بود و نمی‌توان آن را جزو آثار طراز اول این فیلمساز به حساب آورد. فیلم مرثیه‌ای است برای هالیوود و دنیای اواخر دهه 60 میلادی که با شوخی‌های ویژه تارانتینو آمیخته شده، اما، به‌ ویژه در یک ساعت اول، بسیار طولانی است و تماشاگر را خسته می‌کند. این فیلم البته جسارت ویژه تارانتینو در به سخره گرفتن تاریخ و مسخ واقعیت را هم دارد، همان که پیشتر در فیلم «حرامزاده‌های لعنتی»، با کشتن هیتلر در داخل تالار سینما، نمونه‌اش را دیده بودیم.

درد و افتخار

پدرو آلمودوار از چهره‌های قدیمی و آشنای بخش فیلم‌های رقابتی به‌ شمار می‌آید. این کارگردان اسپانیایی با فیلم خود به نام «درد و افتخار» این بار یکی از شخصی‌ترین فیلم‌های خود را به نمایش گذاشته است. موضوع فیلم درباره خاطرات زندگی یک کارگردان است. آنتونیو باندراس و پنه‌لوپه کروز دو بازیگر اصلی این فیلم هستند، فیلمی که به گونه‌ای‌ زندگی خود آلمودوار را روایت می‌کند. «درد و افتخار» زندگی شخصی، روابط، حسرت‌ها و دنیای خودش را بدون پرده‌پوشی با تماشاگرش در میان می‌گذارد. این فیلم در میان چند فیلم آخر آلمودوار بهترین است، اما در نهایت بعید است که لیاقت دریافت مهم‌ترین جایزه بزرگ‌ترین جشنواره سینمایی جهان را داشته باشد.

پارازیت

«پارازیت»، ساخته بونگ جون هو از کره‌جنوبی، از بهترین‌های امسال بود که به‌ گونه‌ای دیوانه‌وار تفاوت‌های طبقاتی را می‌کاود و موفق می‌شود، در فضایی کمدی اما آمیخته به خشونت، مناسبات جهان اطراف ما را به هجو بکشد. این اثر بی‌گمان لایق یکی از جوایز اصلی جشنواره کن است و حتی احتمال دارد نخل طلا را ببرد. فیلمساز کره‌ای بونگ جون هو، که با «پارازیت» توانست نظر منتقدان را در کن جلب کند و به گواه بسیاری از نقدها فیلم او آمیزه‌ای از ژانرهای گوناگون است، درباره فیلم خود می‌گوید که ژانر فیلم را نمی‌توان مشخص کرد.

احمد جوان

ژان‌پیر و لوک داردن، برادران بلژیکی، نیز از مهمانان ثابت جشنواره کن به شمار می‌آیند. موضوع فیلم «احمد جوان» داردن‌ها گرایش یک جوان مسلمان 13ساله به افراط‌گرایان است که میان آرمان‌های خود و گفته‌های مرجع دینی‌اش سردرگم است.

یک زندگی پنهان

ترنس مالیک، کارگردان آمریکایی که سال 2011 برای فیلم «درخت زندگی» نخل طلایی را از آن خود کرده بود، این بار نیز با فیلم دیگری در ژانر درام به نام «یک زندگی پنهان» به جشنواره کن آمده است. موضوع این فیلم، که بر اساس حوادث واقعی ساخته شده، زندگی یک کشاورز اتریشی است که به دلیل مخالفتش با رژیم از خدمت سربازی سر باز می‌زند و سرانجام به دست نازی‌ها کشته می‌شود.

آمدیم، نبودید

کِن لوچ، کارگردان بریتانیایی، در جشنواره فیلم کَن امسال با فیلم «آمدیم، نبودید» در بخش اصلی مسابقه شرکت کرد. فیلم «آمدیم، نبودید» (Sorry We Missed You)، با موضوعی مشابه فیلم قبلی‌اش، اکران شد، فیلمی انتقادی بر نظام اقتصادی سرمایه‌داری امروز بریتانیا و مشکلات روزمره‌ای که طبقه آسیب‌پذیر جامعه باید با آن دست‌و‌پنجه نرم کند.

کن لوچ تاکنون دو مرتبه نخل طلا را برای دو فیلم «بادی که کشتزار جو را تکان می‌دهد» (2006) و «من دنیل بلیک هستم» (2016) از آن خود کرده است. فیلم، روایت زندگی ریکی و خانواده‌اش است که از زمان سقوط اقتصادی 2008 زیر بار وام و بدهی مانده‌اند. آنها هم مثل کارگران ایرانی دچار دشواری‌های خاص خود هستند. ریکی در نیوکاسل با یک شرکت حمل‌و‌نقل قرار‌داد صفر‌ساعته می‌بندد؛ یعنی زمانی که در محل کار به او نیاز داشته باشند باید حاضر شود و بر مبنای میزان ساعت کاری حقوق می‌گیرد و هیچ‌ حقوقی برای مرخصی یا مریضی دریافت نمی‌کند. همسرش، اَبی، نیز پرستار ساعتی است که روز خود را به مراقبت از سالمندان می‌گذراند.

برای همین نخستین‌ بار نخل طلای افتخاری را رد کرده بود، او فروتنانه عقیده دارد تمام این درخشش‌ را مدیون هدایت کارگردانانی‌ است که حالا دیگر «تقریباً همه مرده‌اند». از اینکه چطور لوکینو ویسکونتی بعد از تماشای «زیر آفتاب سوزان» مصر بود که دلون باید نقش روکو را بازی کند. از گریه‌ دوباره‌اش بعد از تماشای فصلی از «یوزپلنگ»؛ او می‌گوید سگ توی فیلم سگ خودش بود. از شخصیت‌های با فرجام و تقدیر تلخ و محتوم به مرگ و فنایی که بازی کرده است. اینکه هیچ زیبایی‌ای پایدار نیست و زیاد که عمر کنی به دنیا آزار می‌رسانی. دنیایی که ارزش‌هایش تغییر کرده است.

از اینکه چگونه آن فصل ابتدایی «سامورایی» را که مقابل آینه به لبه‌ کلاهش دست می‌کشد از عادات شخص ملویل گرفته است. از معرفی فرانسوا دِغوبه آهنگساز قطعه الکترونیک سحرآمیزِ «سامورایی» به ملویل. از خاطره‌ تلخ آتش‌ گرفتن هستی و زندگی ژان-پیر مِلویل، وقتی با او تماس گرفتند که خودش را برساند و وقتی کنار ملویل قرار گرفت، ملویل که داشت سوختن و دود شدن استودیویش را تماشا می‌کرد فقط گفت: «پرنده‌مون آلن… پرنده‌مون هم سوخت...»

مسترکلاس سیلوستر استالونه

مسترکلاس سیلوستر استالونه به عنوان آخرین مسترکلاس در جشنواره کن برگزار شد و سیلوستر استالونه حرف‌های جذابی را بیان کرد. امسال سیلوستر استالونه در نمایش 4k اولین فیلم «رمبو» شرکت کرد.

او گفت: «در ابتدا فکر نمی‌کردم به موفقیت دست پیدا کنم. من هیچ کسی نبودم، یک کارگر ساده پارکینگ. زندگی ما آدم‌ها در یک آن زیر و رو می‌شود. همه چیز به یک ایده خوب برمی‌گردد! به لحاظ فیزیکی بی‌نقص نبودم. بخشی از صورتم فلج است. وقتی تلاش می‌کردم کاری دست‌و‌پا کنم (در سینما) هیچ‌کس نمی‌توانست حرف‌های مرا بفهمد. همیشه خوش‌بینی‌ام را حفظ کرده‌ام. اگر من توانستم به موفقیت برسم، همه می‎توانند.»

برندگان جوایز بخش نوعی نگاه با ریاست نادین لبکی

ــ جایزه نوعی نگاه: فیلم «زندگی نامرئی اوردیس گوسمائو» ساخته کریم اینوزــ جایزه داوران: فیلم «آتش سرازیر می‌شود» ساخته الیور لاکسی- بهترین کارگردان: کانتمیر بالاکوف برای فیلم «بابونه»ــ بهترین بازیگر: کیارا ماستریانی برای فیلم «در یک شب رویایی»ــ جایزه قلب نوعی نگاه: «صعود» و «عشق یک برادر»ــ جایزه ویژه داوران: آلبرت سرا برای فیلم «آزادی»ــ جایزه ویژه هیات داوران: برونو دومون برای فیلم «ژاندارک».

راکتمن؛ زندگینامه التون جان

در جشنواره فیلم کن رسم بر این است که خارج از بخش رقابتی، برخی فیلم‌های برجسته نیز به نمایش گذاشته شوند. این بار همه با اشتیاق در انتظار اکران فیلم «راکتمن» اثر دکستر فلچر، کارگردان و بازیگر بریتانیایی، هستند. این فیلم که داستان زندگی التون جان خواننده سرشناس بریتانیایی را به نمایش گذاشته است، روز 16 مه اکران شد. بازیگر اصلی این فیلم تارون اگرتون است.

قددراز

اما دور از جنجال فیلم‌های بخش مسابقه، آثاری تماشایی را می‌توان در بخش‌های دیگری نظیر بخش «نوعی نگاه» یافت. بهترین فیلم جشنواره تا به امروز «قددراز» (Beanpole) ساخته کانتمیر بالاکوف از روسیه بود؛ فیلمی حیرت‌انگیز درباره دو دختر جوان در سال‌های بعد از جنگ دوم جهانی که ذره‌ذره دنیای آنها را می‌کاود و در فضایی بسیار سنگین و تکان‌دهنده، با فیلمبرداری تحسین‌انگیز و بازی‌های سرد اما جذاب بازیگران، ما را به قعر دنیایی بس ناجوانمردانه هدایت می‌کند که در آن، تنهایی زن و مفهوم فرزند- به‌ عنوان ادامه‌دهنده زندگی و امیدی رو به آینده - به چالش اصلی بدل می‌شود و سرانجام آخرالزمانی تلخ را برای ما تصویر می‌کند که سیاهی و تباهی بر آن سایه افکنده است و گریز و گزیری از آن نیست.

ماتیاس و ماکسیم

با این حال، طبق معمول، حضور برخی فیلم‌ها در بخش مسابقه و نوعی نگاه واقعاً سوال‌انگیز است؛ از جمله تازه‌ترین فیلم زاویه دولان، «ماتیاس و ماکسیم»، که به‌ قدری غیرحرفه‌ای، مغشوش و بی‌هدف ساخته شده که بسیاری از تماشاگران با هر نوع سلیقه‌ای را می‌تواند نومید کند. به نظر می‌رسد جشنواره کن هنوز فیلم‌ها را بیشتر بر اساس نام‌ها، نه کیفیت واقعی فیلم‌ها، انتخاب می‌کند.

نور جاودان

امسال گاسپار نوئه با فیلم «نور جاودان» (Lux Aeterna) وارد بخش غیر‌رقابتی جشنواره فیلم کن شد، فیلمی 50 دقیقه‌ای. قرارداد‌های جشنواره‌های مختلف فیلم‌های زیر 50 دقیقه را فیلم کوتاه می‌دانند و فیلم‌های بالای 50 دقیقه را فیلم بلند. فیلم «نور جاودان» راجع به خودِ سینما و فیلمسازی است. گاسپار نوئه فیلمسازی را به‌ عنوان فرایندی که می‌تواند گاهی دردناک و زجر‌آور باشد به تصویر می‌کشد.

داستان فیلم راجع به زنی فیلمساز است که خود بازیگر است و سعی دارد فیلمش را با وجود دخالت‌های تهیه‌کننده جلو ببرد. در عین حال، فیلمساز با فیلمبردار نیز درگیر است و در فیلم بی‌نظمی و هیاهوی شدید پشت‌صحنه را می‌بینیم. طی فیلم فشار‌های مختلفی به این فیلمساز وارد می‌شود. فیلم تا حدودی منطقی جلو می‌رود و در 10 دقیقه آخر فیلم، امضای تصویری گاسپار نوئه در فیلمش جلوه می‌کند که برای لوث نشدن فیلم در این مطلب از آن صحبت نمی‌کنیم.

حضور کمرنگ زنان

امسال تنها چهار زن فیلمساز به بخش رقابتی جشنواره کن راه یافته‌اند. در تاریخ بیش از 70 ساله جشنواره کن، متی دیوپ نخستین زن سیاهپوستی است که در بخش اصلی رقابتی کن، فیلمی از او به نمایش درمی‌آید. این کارگردان و بازیگر فرانسوی-سنگالی در فیلمی به نام «آتلانتیک» گریز یک مرد جوان آفریقایی به اروپا را از نگاه زنان مانده در داکار به تصویر کشیده است.

نخل طلایی

آلن دلون بازیگر 83 ساله فرانسوی، که بی‌شک یکی از برجسته‌ترین بازیگران تاریخ سینما محسوب می‌شود، برای قدردانی از فعالیت‌های هنری‌اش نامزد دریافت جایزه نخل طلایی جشنواره کن امسال شد، موضوعی که چندان هم مورد پسند نبود. این بازیگر پرآوازه به دلیل سخنان ضدهمجنس‌گرایانه‌اش در گذشته و همچنین حمایتش از حزب راست‌گرای «جبهه ملی» فرانسه شدیداً مورد انتقاد قرار گرفته است.

او طی جلسه‌ دیدارش که در سالن بونوئل کاخ انجام شد، به حواشی و هیاهویِ راه‌افتاده برایش هیچ اشاره‌ای نکرد. پیرمرد چشم‌آبیِ هنوز خوش‌‌چهره فقط اشک می‌ریخت. اشک‌هایی که نمی‌توانست پنهان‌ کند پس از به نمایش درآمدن هر قطعه از فیلم‌هایی که بخشی از جوانی و شادابی‌اش را در بر داشت؛ «زیر آفتاب سوزان»، «روکو و برادرانش»، «یوزپلنگ»، «سامورایی» و «آقای کلاین».

او از چگونگی ورودش به سینما گفت. سالی که تازه از خدمت در ارتش خلاص شده بود و با لباسی عاریه به جشنواره فیلم کن آن سال آمده و جوانی بی‌نام‌و‌نشان بود. از اینکه چگونه با شادابی جوانی‌اش، تنها چیزی که از آن با اشک و حسرت یاد می‌کرد، همسر رنه کلمان را راضی کرد که نقش اول فیلم شود. از اینکه چگونه کلمان از او می‌خواست تا طی بازی در «زیر آفتاب سوزان» خودش باشد و خیلی عادی و مثل خودش رفتار و حرکت کند.