موافقان و مخالفان سریال «چرنوبیل» چه گفتند؟/ درگیری فراستی، رامبد جوان و حسام‌الدین آشنا به چه دلیل بود؟+ تصاویر و ویدئو

اعتمادآنلاین| علی پاکزاد- پروفسور والری لگاسف در چرنوبیل می‌گوید: «وقتی که حقیقت ما را رنج می‌دهد، دروغ می‌گوییم و آن دروغ را تکرار می‌کنیم تا جایی که دگر فراموش می‌کنیم حقیقتی وجود دارد. در حالی که حقیقت هنوز زنده است و هر دروغی که می‌گوییم بدهی ما را به آن بیشتر می‌کند. بدهی‌ای که دیر یا زود باید پرداخت شود.»

شاید همین یک دیالوگ در مینی‌سریال چرنوبیل کافی بود تا حسام‌الدین آشنا مشاور رئیس‌جمهوری دست‌اندرکاران دولت و حکومت را دعوت به دیدن سریال و عبرت‌گیری از آن کند. اما مسعود فراستی، که این توصیه عام آشنا را به منزله ورود در حوزه تخصصی سینما پنداشته بود و اعتقاد زمینه‌دار او این بود که آمریکایی‌ها دروغ می‌گویند و نه روس‌ها! خیلی زود برآشفت و آشنا را بر حذر کرد که در حوزه او دخالت نکند. گفتاری که سبب شد آشنا بگوید نمی‌دانسته سینما هم حریم شخصی برخی افراد شده است.

سریال Chernobyl که پخش آن در شبکه اچ‌بی‌او از ششم ماه مه آغاز شد و تا سوم ژوئن ادامه داشت، به فاجعه چرنوبیل می‌پردازد و بعد از سال‌ها یک بار دیگر اتفاقات سال 1986 اوکراین را بر سر زبان‌ها انداخته است. سریال «چرنوبیل»، مجموعه پنج قسمتی شبکه HBO، موفقیتی بی‌چون‌وچرا برای این شبکه بود و رکورد بیشترین امتیازِ مردمی یک سریال در تاریخ تلویزیون را از آن خود کرد. حتی رامبد جوان که با همسرش در کاناداست تا دخترش با پاسپورت کانادایی پا به عرصه وجود بگذارد نیز همه را به دیدن چرنوبیل توصیه می‌کند. در این میان برخی نیز جواب فرستی را داده‌اند. از جمله حسین معززی‌نیا که خطاب به او گفته است: «متاسف می‌شوم وقتی می‌‌بینم داری از «فرم» و قالب نقد فیلم برای موضع‌گیری سیاسی استفاده می‌کنی. این همان کاری است که قرار بود خط قرمز ما باشد. همان کاری که 27 سال پیش با سیدمرتضی آوینی کردند و جگر من و تو را خون کرد. دو دقیقه قبل در برنامه‌ات خطاب به آقای آشنا می‌گویی ما که وارد حیطه‌ی شما نمی‌شویم، لطفاً شما هم وارد عرصه‌ی ما نشو، در ادامه، نه تنها وارد آن عرصه می‌شوی بلکه در یک جمله، تکلیف یک دولت مستقر را با یک اتهام بزرگ مشخص می‌کنی.»

ماجرا ازیک توییت شروع شد!

حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهوری، در توییتی سیاستمداران را تشویق کرد تا سریال «چرنوبیل» مشاهده کنند. حسام‌الدین آشنا نوشت: وقتی نوشتم تماشا و عبرت گرفتن از مینی‌سریال چرنوبیل برای اهالی سیاست و دولت و حکومت بسیار مناسب است، عصاره‌اش این سوال تکان‌دهنده‌ است: تاوان دروغ‌ها چیست؟

?What is the cost of lies

برخی این توصیه را نادیده و برخی دیگر آن را به سخره گرفتند.

اکنون لازم می‌دانم بگویم پیام محوری این مجموعه کوچک تلویزیونی همان است که در کلیپ سقوط مورد تاکید قرار گرفت و برخی با تاویلی نابجا و ناروا از آن فرار و هشداردهندگان را ناجوانمردانه متهم به عدم وفاداری کردند.

حرف این است که برای پیشگیری از بحران و در حین مدیریت بحران بیش از هر چیز با مشکلات ارتباطی مواجه خواهیم شد و تنها تدبیر کارگشا مشورت، صراحت، دقت و خوب گوش‌ دادن به کسانی است که از دانش و تجربه کافی برخوردارند.

واکنش تند مسعود فراستی به توییت مشاور رئیس‌جمهور

مسعود فراستی منتقد مطرح سینما در واکنش به توییت حسام‌آلدین آشنا گفت: «جناب آشنا معاون ریاست جمهوری راجع به سریالی که آمریکایی است نظر دادند. چون این حیطه ماست نه حیطه ایشان، پس لطفاً در حوزه ما دخالت نکنند، همانطور که ما وارد سیاست نمی‌شویم، چون این سریال بسیار بد است و موضوع بسیار التهابی دارد که بسیار تیپیکال است و قادر نیست مساله به این مهمی را منتقل کند. آمریکایی‌ها طبق معمول از این موضوع استفاده می‌کنند تا بگویند ما به حقیم! جمله‌ای که آقای آشنا خوش‌شان آمده این است که آیا حاضر هستند تاوان دروغ‌های خود را بپردازند؟»

طعنه حسام‌الدین آشنا به انتقاد مسعود فراستی

مشاور رئیس‌جمهور در توییتی متقابلاً در پاسخ به مسعود فراستی نوشت: «توصیه به دیدن سریال چرنوبیل نه از باب کیفیت هنری یا حتی سیاسی آن بلکه توجه دادن به پیام سیاستی آن بود؛ یعنی لزوم مشورت تخصصی، صداقت و صراحت برای پیشگیری و مدیریت بحران.

از سال 1368 با برنامه سینما ماوراء نقد سینمایی و تلویزیونی را آغاز کردم ولی نمی‌دانستم آن حیطه هم انحصاری است.»

پیشنهاد رامبد جوان درباره سریال «چرنوبیل»

رامبد جوان در اینستاگرام نوشت: «سریال «چرنوبیل» را ببینید، خیلی خفن است»

حمله معززی‌نیا به آقای منتقد

حسین معززی‌نیا نوشت: «حضرت آقای مسعود فراستی، ‌سلام. از مراتب ارادت بنده که باخبری، بنابراین مستقیم بروم سر اصل مطلب. باخبر شدم در یک برنامه‌ی تلویزیونی به سریال چرنوبیل و اظهارنظر حسام‌الدین آشنا در موردش تاخته‌ای. الان آن تکه از برنامه را دیدم و شنیدم. عرض مختصری دارم اگر اجازه می‌دهی.

صحبتت در آن چند دقیقه، قابل تقسیم به سه بخش است. در بخش ابتدایی، خطاب به آقای آشنا گفته‌ای شما لطفاً درباره‌ محصولات سینما و تلویزیون اظهارنظر نکن، چون این حیطه‌ ماست. گفته‌ای ایشان به حیطه‌ ما وارد نشود همان‌طور که ما به حیطه‌ او وارد نمی‌شویم. در بخش دوم، نقد مختصری به انجام رسانده‌ای درباره‌ سریال چرنوبیل که جمع‌بندی‌اش این است که سریال «بسیار» بدی است. استدلالت این است که واقعه‌ چرنوبیل یک موضوع مهم و ملتهب است که تبدیل شده به یک سریال «تیپیکال آمریکایی»، «تیپیکال مبتذل» که قادر نیست مساله‌ای با این اهمیت را بازسازی کند و تبدیل به چیزی کند که ما حس‌ش کنیم. در بخش سوم و پایانی هم اعتراض داری به اینکه چرا آقای آشنا از آن دیالوگ سریال که «آیا حاضرید تاوان دروغ‌هایتان را بپردازید» خوشش آمده و اظهار امیدواری کرده‌ای خود «دوستان» بتوانند تاوان دروغ‌هایشان را بپردازند.

درباره‌ بخش میانی صحبتت فقط می‌توانم بگویم برخلاف تو من فکر می‌کنم «چرنوبیل» سریال خوبی است و توانسته یک موقعیت ملتهب را جوری بازسازی کند که ما حس‌ش کنیم، اما البته که این سریال را آمریکایی‌ها ساخته‌اند و بدیهی است که موضوع از زاویه دید آنها روایت می‌شود، همان‌طور که اگر این داستان را روس‌ها روایت کنند از زاویه دید خودشان روایت می‌شود. همان‌طور که ما درباره‌ «تسخیر لانه‌ی جاسوسی» فیلم می‌سازیم از زاویه دید خودمان و اگر آمریکایی‌ها بسازند، واقعه‌ «اشغال سفارت» آمریکا را برای مخاطب‌شان روایت می‌کنند. اینکه واضح است؛ پس می‌ماند بحث «فرم» که من 27 سال پیش از تو، بهروز افخمی و سید مرتضی آوینی آموختم بهتر است تنها مبنای ما برای ارزیابی آثار هنری باشد، اما حالا سال‌هاست می‌بینم تو و افخمی فیلم‌ها را بر مبنای شخصیت آدم‌های پشت صحنه و نیت ذهنی‌شان تحلیل می‌کنید و البته تو همچنان تاکید می‌کنی «فرم» همه چیز است و جز آن هیچ نیست، اما راستش مقدماتی که همیشه می‌چینی و مسیری که طی می‌کنی به قول خودت «می‌دهد» تحلیل مضمون و نیت فیلمساز، نه نقد فیلم بر مبنای فرم. اما فعلاً از این بخش بگذریم و بماند برای یک گپ‌وگفت مفصل حضوری. با دو بخش ابتدایی و انتهایی صحبتت کار دارم.

آن جملات ابتدایی‌ات به این معناست که اساساً کسی در عالم هستی حق ندارد به دیگران توصیه کند فیلمی یا سریالی را ببینند مگر اینکه منتقد فیلم باشد. نگفته‌ای حسام‌الدین آشنا وارد حوزه‌ نقد فیلم شده که عرصه‌ تخصصی ماست، بلکه گفته‌ای ایشان نظری داده و توصیه کرده سریالی دیده شود، لطفاً پایش را بکشد بیرون از حیطه‌ ما! این حکم عجیبی است که صادر کرده‌ای و نمی‌دانم چطور می‌شود آدم‌های شناخته‌شده‌ در دنیا (در هر عرصه) را منع کرد از اینکه به دیگران توصیه کنند کتابی بخوانند، سریال یا فیلمی ببینند. بله، شاید «مساله»‌ فیلم را درست درک نکرده باشند چون در نقد فیلم تخصص ندارند، اما حق پیشنهاد دادن یک فیلم برای تماشا و یکی دو خط نظر دادن را مگر می‌شود از مردم سلب کرد؟

اما بخش سوم که از همه مهم‌تر است: در پایان‌بندی صحبتت، مثل سکانس آخر همه‌ فیلم‌ها، رفته‌ای سر اصل مطلب و تازه مشخص می‌کنی سکانس‌های قبلی را چرا چیده بودی و از ابتدا می‌خواستی به کجا برسی؛ خطاب به آقای آشنا می‌گویی امیدوارم خود دوستان بتوانند تاوان دروغ‌هایشان را بپردازند. منظورت این است که امیدواری «دولت» بتواند تاوان دروغ‌هایش را بدهد. منظورت این است که دولت فعلی دروغگوست. مسیری که از ابتدا تا اینجا طی کرده‌ای چند مشکل مضمونی دارد که من مطابق درس‌هایی که از خودت آموخته‌ام واردش نمی‌شوم. بماند. صرفاً درباره‌ «فرم» حرف می‌زنم: تو مشخصاً داری از «فرم» یک برنامه تلویزیونی که درباره‌ سینماست برای اظهارنظری قاطع و واضح درباره‌ سیاست استفاده می‌کنی. مرا می‌شناسی و می‌دانی که این سطرها را نمی‌نویسم تا موضع‌گیری سیاسی کنم. اگر مجالش پیش بیاید برایت خواهم گفت که بعضی از تصمیم‌های همین دولت چه آسیب‌هایی به زندگی شخصی من زده، پس با تو مخالفت سیاسی ندارم، فقط متاسف می‌شوم وقتی می‌بینم داری از «فرم» و قالب نقد فیلم برای موضع‌گیری سیاسی استفاده می‌کنی. این همان کاری است که قرار بود خط قرمز ما باشد. همان کاری که 27 سال پیش با سیدمرتضی آوینی کردند و جگر من و تو را خون کرد. دو دقیقه قبل در برنامه‌ات خطاب به آقای آشنا می‌گویی ما که وارد حیطه‌ شما نمی‌شویم، لطفاً شما هم وارد عرصه‌ ما نشو، در ادامه، نه تنها وارد آن عرصه می‌شوی بلکه در یک جمله، تکلیف یک دولت مستقر را با یک اتهام بزرگ مشخص می‌کنی. در حالی‌ که همزمان به یکی از مقامات دولت می‌گویی حق نداری درباره‌ یک سریال تلویزیونی نظر بدهی. این رفتار، کمی نامتعادل و غیرعادی است. اگر عامدانه است و می‌دانی چه می‌کنی که خب هیچ، اما اگر آن شب ارتباط سه بخش صحبتت را گم کرده‌ای، خواستم درس پس بدهم.‌ امیدوارم الان در حال گفتن این جملات نباشی که کل اینها به معززی‌نیا مربوط نیست و همه‌اش با هم فقط عرصه‌ خودم است.

جامعه‌ای که با هم گفت‌وگو نمی‌کند

با توجه به آنچه گفته شد، پذیرش گفت‌وگو و استفاده و عبرت از آموخته‌های دیگران همواره می‌تواند تسهیل‌کننده مدارای اجتماعی باشد و انحصارطلبی و ایجاد خطوط خودساخته قرمز و ترساندن مردم از حضور در حوزه‌های فرهنگی می‌تواند بلای جانی باشد که هیچ راه ترمیمی برای توسعه و ارتقای فرهنگی کشور باز نمی‌گذارد. با این حال بروید و چرنوبیل را ببینید. نسخه آمریکایی آماده است. حالا تا نسخه روسی به سفارش آقای فراستی آماده شود زمان می‌برد...