پژوهش روح‌انگیز کراچی درباره تاریخ مظلومیت زنان شاعر

اعتمادآنلاین| ‌ روح‌انگیز کراچی نویسنده، شاعر و استاد دانشگاه، با این توضیح که جلد دوم مجموعه «تاریخ شعر زنان» قرن هشتم و نهم هجری قمری را برای نشر به انتشارات پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی سپرده است، گفت: این جلد ادامه جلد اول است که قرن 4 تا 8 هجری قمری را شامل می‌شد و در سال 1394 توسط پژوهشگاه علوم انسانی انتشار یافت و در سال 1397 به چاپ دوم رسید. این اثر برنده برترین پژوهش در هفتمین جایزه ادبی پروین اعتصامی شده است.

او با این توضیح که مجموعه «تاریخ شعر زنان» 5 جلد خواهد بود، ادامه داد: تاریخ شعر زنان و به عبارتی تاریخ هویت زن ایرانی، محصول دلبستگی و علاقه من از سال 1360 است که پایان‌نامه دکتری را در موضوع زنان شاعر در میانه دو انقلاب نوشتم و متوجه شدم که تعداد زنان شاعر 400 و تعداد مردان شاعر 8000 است.

کراچی افزود: این آغاز یک پرسش بود که چرا تعداد زنان شاعر اندک است؟ و چه مانعی علت حضور کم‌رنگ زنان در حوزه شعر شده، محدودیت قانونی، مذهبی، یا سنتی و فرهنگی؟ و متوجه شدم که در مفصل‌ترین تاریخ ادبیات فارسی، دکتر صفا، تنها از سه زن شاعر نام برده شده است.

دغدغه من این بود که به این پرسش‌ها پاسخ بدهم و تاریخ مظلومیت زنان شاعر و شعر آن‌ها را بنویسم. میراثی هزار ساله که در اغلب کشورهای دنیا نظیر ندارد و باید پیشینه تاریخی 10 قرن شعر زنان نوشته شود.

او توضیح داد: با ادامه پژوهش در این موضوع، به این نتیجه رسیدم که با وجود محدودیت در یک جامعه مردسالار، زنان شاعر هم‌زمان با مردان شعر سروده‌اند و شعر ایران شعری دوصدایی است.

دیگر این که زنان، تنها شعر غنایی سروده‌اند و همچون مردان در نوع شعر حماسی، تعلیمی و عرفانی طبع آزمایی نکرده‌اند و از این موضوع نتیجه گرفتم که جنسیت بر نوع شعر تاثیرگذار است. دیگر این که زنی شاعر در دوره اوج مدیحه‌سرایی و در دربار سلطان سنجر در حرکتی خردمندانه به جای شعر ستایشی در مدح شاه به توصیف طبقه کارگر پرداخت و آگاهانه با روشی کنایی به تملق‌گویی شاعران زمان خود اعتراض کرد و مدیحه‌سرایی را از اعتبار انداخت.

کراچی اظهار داشت: مهم‌تر این که شعر زنان، شعری تقلیدی نیست و به لحاظ جهان‌بینی، درون‌مایه شعری و محتوا با شعر مردانه تفاوت دارد. در طول تاریخ شعر فارسی، همیشه زنان در حاشیه بودند و کمتر نامی و نشانی از آن‌ها در منابع تخصصی وجود دارد. از این رو با پژوهش در منابع ادبی، تاریخی، چاپی، سنگی و نسخه‌های خطی تعداد 51 بانوی شاعر را از قرن 4 تا پایان قرن 9 هجری تاکنون شناسایی و به جامعه ادبی معرفی کردم.

او با بیان این که در جلد نخست به تفاوت زیست‌شناسی، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و زبان‌شناسی زنان و مردان پرداختم و تفاوت شعر زنانه و مردانه را از این زوایا هم بررسی کردم، افزود: در این پژوهش ساختار تاریخی، سیاسی، اجتماعی هر دوره به عنوان بستر تولید اثر، جایگاه و کنش‌های زنان، سبک و نوع شعر و شاعران هر دوره نوشته شده و می‌شود.

به گفته کراچی، محصول این پژوهش، تاریخ شعر زنانی است که به رغم محدودیت‌ها، خردمندانه تجربه‌های زیستی، احساس و اندیشه خود را ثبت کرده‌اند.

روح‌انگیز کراچی دکترای زبان و ادبیات فارسی دارد. «اندیشه‌نگاران زن در شعر مشروطه»، «کتاب‌شناسی توصیفی پروین اعتصامی»، «فروغ یاغی مغموم»، «دیدارهای دور (پژوهشی در ادبیات سفرنامه‌ای)»، «بانو گشسب‌نامه» (تصحیح، مقدمه)، «پروین اعتصامی» همراه با کتاب‌شناسی توصیفی، «فروغ فرخزاد» همراه با کتاب‌شناسی، «عالم‌تاج قائم مقامی» (ژاله) و هفت بررسی، چهار جلد «ظفر نامه» قسم احکامیه، صفاریان، سامانیان، غزنویان، غوریان، دیلمیان اثر حمدالله مستوفی، تصحیح و توضیح، «هشت رساله در بیان احوال زنان» از 1000 تا 1313 هجری قمری تحقیق و تصحیح، «فارسی فیروزآبادی»، «فرهنگ واژه‌نمای اشعار فروغ فرخزاد»، «دیوان حیران دنبلی» تصحیح نسخه خطی و «خشونت مشفقانه» روایتی از مردسالاری دوران ناصری تصحیح تحقیق، از آثار منتشر شده کراچی محسوب می‌شوند. دو مجموعه شعر کتاب «باکابوس‌های زن» و «چشم‌های لوچ زمین» نیز از این شاعر به چاپ رسیده است.

منبع: هنرآنلاین