نگاهی به 10 مستند راه‌یافته به سی‌و‌هشتمین جشنواره فیلم فجر/ ضیافت مستندها در آوردگاه فجر

اعتمادآنلاین| تبسم کشاورز- جشنواره ملی فجر ویترین یک سال سینمای ایران است. ویترینی که در آن آثار مختلفی در سبک‌های مختلف را می‌توان مشاهده کرد. طی سالیان اخیر، مسابقه‌های سینمای مستند، فیلم کوتاه و مسابقه مواد تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی نیز به جشن سینمای ایران اضافه شده ‌است.

بدیهی است انتخاب و نمایش مستندها در جشنواره ملی فیلم فجر یک فرصت خوب برای سازندگان آنها محسوب می‌شود. با وجود این، عده‌ای از منتقدان معتقدند حضور و نمایش مستندها در جشنواره ضرورتی ندارد و مستندسازان «سینما حقیقت» را برای محک و دیده شدن خود در اختیار دارند. در مقابل این نظرات، عده‌ای دیگر معتقدند با نمایش فیلم‌های مستند و انیمیشن جشنواره فجر تکمیل خواهد شد و این فرصتی است که باید در اختیار گونه‌‌های مختلف فرهنگی گذاشته شود.

ابراهیم داروغه‌زاده امسال در حکمی «بابک بهداد» مستندساز و برگزیده دوره گذشته جشنواره در بخش مستند، «رامین حیدری‌فاروقی» رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی تهیه‌کنندگان مستند و «مرتضی شعبانی» مدیر مرکز مستند حقیقت را به عنوان اعضای هیات انتخاب بخش «مستند بلند» تعیین کرد.

هیات انتخاب فیلم‌های مستند بلند از میان آثار متقاضی، 10 فیلم را، که مدت‌زمان آنها حداقل 70 دقیقه بود، انتخاب ‌کردند. 2 شرط مهم دیگر راهیابی به جشنواره سی‌ و هشتم، یکی این بود که آثار از سال 1397 به بعد تولید شده باشد و دیگری اینکه مستندها در دوره‌های قبل متقاضی حضور در جشنواره فجر نبوده باشند. در این بخش سیمرغ بلورین بهترین فیلم مستند بلند به تهیه‌کننده و کارگردان فیلم برگزیده اهدا خواهد شد.

یکی دیگر از مسائلی که درباره آثار بخش مستند سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر مورد توجه واقع شده جای خالی نام مستندهایی چون «تارهای ممنوعه»، «صحنه‌هایی از یک جدایی»، «زیرپوست رنج»، «واکس چه» و «آشو» در بین 10 برگزیده هیات انتخاب است. نکته مهمی که در این باره بر آن تاکید می‌شود حضور کمرنگ‌تر آثار مستقل در میان 10 فیلم گزینش‌شده است.

در ادامه نگاهی کوتاه خواهیم انداخت به آثاری که امسال به عنوان فیلم‌های بلند مستند جشنواره فیلم فجر به نمایش درخواهد آمد.

بانو عصمت

این مستند به کارگردانی و تهیه‌کنندگی محمد حبیبی منصور، روایتگر زندگی پرفراز و نشیب بانو عصمت احمدیان، مادر شهیدان فرجوانی، است. زنی که خودش، همسر و سه فرزندش هر کدام به نوعی با جنگ در ارتباط هستند.

گروه فیلمساز در یک همراهی 2ساله تلاش کرده است تصویری واقعی و دور از شعارزدگی از زندگی یک زن موفق را به مخاطب نشان دهد. این مستند به همت واحد مستند دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی تولید شده است.

در این مستند که «ثریا قاسمی» راوی آن است به فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی عصمت احمدیان پس از جنگ که بخش مهمی از زندگی اوست پرداخته شده است.

محمد حبیبی منصور کارگردان این اثر فیلم‌هایی چون «معلم»، «داستان آینده» و «مرثیه سرود» را در کارنامه کاری خود دارد.

در سیزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینما حقیقت» در بخش تقدیرهای دبیر جشنواره، شخصیت اول فیلم «بانو عصمت» که مادر پنج شهید است مورد تقدیر قرار گرفت.

پروژه ازدواج

این مستند به کارگردانی مشترک حسام اسلامی و عطیه عطارزاده و تهیه‌کنندگی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی ساخته شده است.

موضوع فیلم امکان ازدواج در میان بیماران اعصاب و روان مرکز یاسر است که جذابیت خود را با درهم‌آمیختن زندگی یکی از فیلمسازان عطیه عطارزاده در قالب راوی، دوچندان می‌کند.

حسام اسلامی دیگر کارگردان این فیلم، پیش از این برای فیلم «متهمین دایره بیستم» سیمرغ بلورین بهترین فیلم مستند را از سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر از آن خود کرده بود.

از دیگر آثار مهم او می‌توان به کارگردانی برنامه «فرمانده» و برنامه «خانه ما» اشاره کرد.

جایی برای فرشته‌ها نیست

این مستند به کارگردانی سام کلانتری و تهیه‌کنندگی محمد شکیبانیا داستان تیم ملی اسکیت هاکی دختران ایران را روایت می‌کند که برای حضور در رقابت‌های بین‌المللی حتی پول بلیت ندارند و باید ناتوانی دولت در تامین هزینه‌های فعالیت ورزشی‌شان را شخصاً جبران کنند.

سام کلانتری کارگردان این اثر «گاراژ 888»، فیلم «مانکن‌های قلعه حسن‌خان» و ساخت اولین مستندِ بلند درباره «صادق هدایت» را در کارنامه کاری خود به ثبت رسانده است.

در سیزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینما حقیقت» جایزه ویژه تماشاگران (ویژه سرمایه‌گذار)، تندیس جشنواره، دیپلم افتخار و مبلغ 150 میلیون ریال به حامد شکیبانیا و محسن شاه محمد میراب سرمایه‌گذاران فیلم اهدا شد.

علاوه بر آن، تندیس جشنواره، دیپلم افتخار و مبلغ 100 میلیون ریال به «حبیب خزایی‌فر» آهنگساز فیلم، و تندیس هنر و تجربه به «سام کلانتری» رسید.

خسوف

این مستند به کارگردانی محسن استادعلی و تهیه‌کنندگی مشترک محسن استادعلی و مسعود زارعیان تولید شده است.

در خلاصه‌ی داستان این مستند آمده: «میگن این خسوف، طولانی‌ترین خسوف قرن بیست و یکه. شش ساعت و سیزده دقیقه و چهل و هشت ثانیه، سایه‌ی زمین روی ماه می‌‌افته و تو طول این مدت خبری از مهتاب نیست، خبری از نور نیست...»

محسن استادعلی کارگردان این اثر فیلم‌هایی همچون «سکوت»، «جایی برای زندگی عادت می‌کنیم» و «زنانگی» را در کارنامه کاری خود دارد.

استادعلی تاکنون موفق به دریافت جوایز متعددی از جمله جایزه بهترین کارگردانی مستند از سی و دومین جشنواره فیلم فجر و تندیس بهترین فیلم از جشن سینمای ایران شده‌ است.

در سیزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینما حقیقت» جایزه بهترین کارگردانی فیلم مستند بلند، تندیس جشنواره، دیپلم افتخار، لوح تقدیر هیات داوران و مبلغ 180 میلیون ریال به «محسن استادعلی» کارگردان فیلم خسوف تعلق یافت.

خط باریک قرمز

این مستند، به کارگردانی فرزاد خوشدست و تهیه‌کنندگی نگار اسکندرفر، روایتگر داستان یک گروه مجرم نوجوان در زندان است که به کمک چند مربی نمایش تصمیم می‌گیرند یک نمایش را روی صحنه ببرند تا اگر موفق بود، به این بهانه و برای اجرا یک روز از زندان خارج شوند.

توماج دانش بهزادی، فرهاد اصلانی، هنگامه قاضیانی، امیر دژاکام و افشین هاشمی به همراهی نوجوانان کانون اصلاح و تربیت در این مستند ایفای نقش می‌کنند.

فرزاد خوشدست کارگردان این اثر به گفته‌ خودش سینما را با عباس کیارستمی آموخته و فیلم‌هایی چون «نگاه خیره» و «در حبس» را در کارنامه کاری خود دارد.

در سیزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینما حقیقت» جایزه آسیب‌های اجتماعی، تندیس جشنواره، دیپلم افتخار و مبلغ 100 میلیون ریال به «مرتضی پورصمدی» فیلمبردار فیلم «خط باریک قرمز» اهدا شد.

علاوه بر آن، «فرزاد خوشدست» کارگردان فیلم، تندیس هنر و تجربه، تندیس جشنواره، دیپلم افتخار و مبلغ 100 میلیون ریال را از آن خود کرد.

زمستان است

این مستند به کارگردانی مهرداد زاهدیان و تهیه‌کنندگی پیروز حناچی روایتی از خیابان لاله‌زار تهران است. این خیابان که به عنوان نمادی از میل به تجددطلبی قابل مطالعه است، از عناصر مختلفی تشکیل شده که این خیابان را به گذرگاهی فرهنگی مبدل ‌کرده است.

پیروز حناچی شهردار تهران و تهیه‌کننده، در بیست و یکمین جشن سینمای ایران برنده تندیس بهترین فیلم مستند بلند برای تهیه‌کنندگی این اثر شد.

مهرداد زاهدیان کارگردان این اثر فیلم‌هایی چون «مستندهای نقش رستم»، «پاسارگاد»، «کرمان دل عالم» و «فارس فراسوی خیال» را در کارنامه کاری خود دارد.

زاهدیان همچنین تاکنون دیپلم افتخار جشنواره اکو مقدونیه، تندیس جشن دهم خانه سینما برای «حلقه‌های گمشده»، تندیس بهترین پژوهش و بهترین فیلم دوازدهمین جشن خانه سینما را از آن خود کرده است.

زندگی میان پرچم‌های جنگی

این مستند به کارگردانی و تهیه‌کنندگی محسن اسلام‌زاده با موضوع حضور داعش در کشور افغانستان و در شمال غرب آن ساخته شده است که موضوعات ملتهبی را به تصویر می‌کشد.

اسلام‌زاده پیش از این مستند «تنها در میان طالبان» را کارگردانی کرده که یک روایت بی‌واسطه در مورد نگرش طالبان به مسائل مختلفی از جمله سیاست، مذهب و قومیت است که تاکنون جوایز مختلف داخلی و خارجی را از آن خود کرده و به عقیده صاحب‌نظران ساخت این مستند در ژانر مستند بحران یک اتفاق منحصربه‌فرد است.

زندگی میان پرچم‌های جنگی در سیزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینما حقیقت» از سوی دبیر جشنواره بابت ریسک‌پذیری در ساخت فیلم تقدیر شد.

از دیگر کارهای اسلام‌زاده می‌توان به مستند «اسرار زندان ابومسلم» و «به دنبال صلح» اشاره کرد.

عالیجناب

این مستند به کارگردانی سجاد ایمانی و تهیه‌کنندگی مشترک رضا دانش‌پژوه و سجاد ایمانی ساخته شده است.

این اثر روایتگر زندگی قهرمان پیشکسوت بوکس است که برای حل مشکل نازایی 14 ساله زنش دست به ماجراجویی می‌زند.

«سجاد ایمانی» تاکنون در آثاری همچون «جوکر»، «تشریفات خصوصی»، «من تهرانی بودم»، «مل سرخ» به عنوان کارگردان، تهیه‌کننده و نویسنده فیلمنامه حضور داشته است.

کامی

این مستند به کارگردانی میترا ابراهیمی و تهیه‌کنندگی پیمان قاسم‌خانی روایتی از زندگی کامیار شاپور پسر فروغ فرخزاد است. پرتره‌ای از مردی کمتر شناخته‌شده که می‌توان او را نماد عزلتِ آدمی در دوران معاصر قلمداد کرد. عزلتی که 2 قطبِ قدرتمند آن «تحمیل انزوا» از سوی خویشاوندانِ کامیار و «انزواطلبی» از سوی خود اوست.

«پیمان قاسم‌خانی» نویسنده معروف سینما و تلویزیون ایران که تاکنون کارگردانی فیلم «خوب، بد، جلف» و نویسندگی فیلم‌هایی همچون «مکس»، «مارمولک» و «نقاب» را در کارنامه کاری خود دارد،‌ با تهیه‌کنندگی این مستند اتفاق تازه‌ای را در میان آثار خود رقم زده است.

مهدی عراقی را بکش

این مستند به کارگردانی و تهیه‌کنندگی عبدالرضا نعمت‌اللهی روایتگر مستندی درباره‌ مهدی عراقی است. مردی که فعالیت سیاسی‌اش را با فداییان اسلام شروع کرد، به امام خمینی‌ (ره) پیوست و در شهریور 58 توسط گروهک فرقان ترور شد.

این مستند از زندگی تا شهادت مهدی عراقی از زبان 30 چهره‌ سیاسی، مبارزان پیش از انقلاب، دوستان و خانواده‌ است که از این چهره‌های سیاسی می‌توان به علی‌اکبر ناطق نوری، محسن رفیق‌دوست، بهزاد نبوی، فرخ نگهدار، بهروز افخمی و... اشاره کرد.

سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر 12 تا 22 بهمن‌ماه سال جاری همزمان با گرامیداشت چهل و یکمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی به دبیری ابراهیم داروغه‌زاده برگزار می‌شود.