چه کسانی برای مرخصی محمد امامی نامه نوشتند؟/ آیا یک زندانی باید منجی سینمای ایران باشد؟

اعتمادآنلاین| اگرچه سینماها نزدیک دو ماه است که به دلیل شیوع کرونا تعطیل شده‌اند اما چند روزی است که این حوزه روی آرامی ندارد و انتشار یک نامه مخالفان و موافقانی را به همراه داشته است. ماجرای این نامه از یک درخواست برای آزادی سیدمحمد امامی شروع شد؛ سرمایه‌گذار سینمایی که به اتهام مفاسد اقتصادی در زندان است.

البته این اولین‌بار نیست که نام او جنجالی شده است. او سرمایه‌گذار پروژه‌های سینمایی و آثار مربوط به شبکه نمایش خانگی همچون «شهرزاد» بوده است. او از سال 96 به اتهام فساد اقتصادی در زندان است و از آن زمان تاکنون هروقت نامی از صندوق دخیره فرهنگیان و.. می‌آید، نام امامی هم به ذهن می‌آید. این بار اما نام امامی به یک دلیل دیگر سروصدا به پا کرده است.

تعدادی از اهالی سینما در نامه‌ای به خطاب به ابراهیم رئیسی، رئیس قوه قضاییه، درخواست آزادی محمد امامی یکی از متهمان اصلی پرونده اختلاس از بانک سرمایه و صندوق فرهنگیان را داشته‌اند.

این نامه البته برخلاف بسیاری از بیانیه‌ها و نامه‌ها به صورت رسمی منتشر نشد. در برخی از شبکه‌های اجتماعی و گروه‌هایی از این دست، زمزمه‌ها و حرف‌هایی درباره اینکه نامه‌ای در این زمینه نوشته شده است، گفته می‌شد تا اینکه با انتشار این نامه در همین فضاها، ماجرا از دو زاویه مورد اعتراض عده‌ای قرار گرفت.

اعتراض به متن نامه

در ابتدا متن نامه مورد انتقاد قرار گرفت؛ به عنوان نمونه این بخش از آن: «این روزها مردی در زندان به سر می‌برد که پر مخاطب‌ترین سریال شبکه خانگی را در کارنامه خویش دارد. تهیه‌کننده فیلم‌های نام آوری است که در ایران و جهان مایه عزت و احترام بوده‌اند. موجبات اشتغال صدها تن را پدید آورد. کارآفرین و تولیدکننده‌ای خلاق است. به بازار محصولات فرهنگی رونق بخشید. تشخص و اعتبار به سریال ایرانی بخشید. دیندار و معتبر و با آبروست. [...]»

در بخش دیگری از این متن در توصیف امامی چنین آمده است: «محمد امامی اگر امروز در میان ما باشد می‌تواند برای میلیون‌ها جمعیتی که در خانه به اجبار نشسته‌اند بهترین آثار را تولید کند. [...] صنعت سرگرمی تنها کسب وکار پر رونق این ایام بحرانی ست. ایشان نخبه و پدیده موفق این عرصه‌اند. مهیا ساختن حضور فعال ایشان موجب رونق این کسب و کار است. طرح نیمه تمام ایشان برای ایجاد بزرگ‌ترین استند اپ کشور «لوتوس»، تولید بزرگ‌ترین سریال تاریخی با نام «پری شاه»، تولید سریال «بامداد خمار»، به سرانجام رسیدن پروژه بین‌المللی و صادراتی انیمیشن «گولز» با جذب نخبگان دانشگاهی، مجموعا 6000 موقعیت شغلی را فراهم خواهد ساخت».

آغاز واکنش‌های توئیتری

پژمان موسوی، روزنامه‌نگار حوزه فرهنگ که یکی از اولین کسانی بود که به این نامه در صفحه توئیتر خود اشاره کرد، درباره آن چنین نوشت: «خلاق، مایه عزت، محترم، باآبرو، سرباز ایران. اینها صفاتی است که گروهی از سینماگران در نامه‌ای که برای رییسی نوشته‌اند، به سیدمحمد امامی نسبت داده‌اند. خواسته‌اند او در روزگار کرونا آزاد شود تا بتواند «برای در خانه نشسته‌ها، بهترین آثار را تولید کند».

در همین حال بهمن بابازاده، روزنامه‌نگار حوزه هنر و موسیقی نیز علاوه‌ بر انتشار نامه، اسامی امضاکنندگان آن را در صفحه توئیتر خود منتشر کرد و اینچنین شد که فهرست امضاکنندگان و متن نامه در فضای توئیتر که معمولا چنین بحث‌هایی در آن داغ است، منتشر شود.

چه کسانی نامه را امضا کردند؟

موضوع دیگری که اعتراض بعدی را به دنبال داشت اسامی امضاکنندگان بود. اگر در ابتدا انتقادها به لحن نامه بود، بعد از انتشار اسامی، تعدادی از سینماگران که پیش از آن از آنها با عنوان «چهره‌های مستقل» یاد می‌شد، مورد خطاب قرار گرفتند و این بحث در فضای مجازی مطرح شد که چرا چنین افرادی پای این نامه را امضا کرده‌اند؟

در این میان علاوه‌بر نامه اولی، متن دیگری هم که لحن ملایم‌تر و خلاصه‌شده تری نسبت به نامه اول داشت، منتشر شد. در متن نامه دوم ضمن حذف شعر مولانا، درباره امامی کمتر تعریف شده بود: «این روزها شخصی در زندان به سر می‌برد که پرمخاطب‌ترین سریال شبکه خانگی را در کارنامه خویش دارد، تهیه‌کننده فیلم‌هایی است که در ایران و جهان مایه عزت و احترام بوده‌اند، موجبات اشتغال صدها تن را پدید آورده، کارآفرین و تولیدکننده‌ محصولات فرهنگی و هنری است، به بازار این محصولات رونق و به سریال‌سازی ایرانی تشخص و اعتبار بخشید. ما درباره اتهامات او سخن نمی‌گوییم.»

جنجال بر سر امضا و نوشتن این نامه همچنان در شبکه‌های مجازی دست به دست می‌شد که در نهایت این موضوع در رسانه‌های رسمی همچون سایت‌های خبری، خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها نیز هرچند اندک مطرح شد.

نامه‌ای که قرار نبود رسانه‌ای شود

البته آنجور که خسرو نقیبی، منتقد سینما، روزنامه‌نگار و یکی از امضاکنندگان این نامه در توئیتر خود نوشت، قرار نبود که این کار رسانه‌ای شود: «قرار بود رسانه‌ای نشود و یک درخواست صنفی باشد اما انتشار متنی دیگر با ادبیاتی عجیب و مبالغه‌آمیز و اتهام‌زنی‌ها، سبب شد متن اصلی را منتشر کنم».

تکذیب‌ها از راه رسید

نه تنها نظرات مخالفان این نامه در فضای مجازی به سرعت گسترش پیدا می‌کرد، تکذیب‌ها یا دلایل مربوط به امضا نامه هم به سرعت منشر شدند. یکی از آنها کیانوش عیاری، کارگردان شناخته شده سینماست که بسیاری او را به دلیل فیلم‌های توقیف شده‌اش، از سینماگران مستقل و خوشنام می‌دانند.

امضای او پای این نامه تعجب بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی را برانگیخت تاجایی که او در صفجه اینستاگرامش چنین توضیح داد: «تعدادی از همکاران ما مدتی پیش طی نامه‌ای از آیت الله رییسی ریاست محترم قوه قضاییه درخواست کردند با توجه به شیوع بیماری کرونا نسبت به آزادی موقت (به طور مثال تودیع وثیقه) سید محمد امامی موافقت کنند. این نامه که توسط تعدادی از دست اندرکاران سینما و تلویزیون امضا شده بود، به دست ما هم رسید؛ نامه‌ای که صرفا با نیت انسان دوستانه و با هدف فراهم شدن شرایط آزادی موقت یکی از تهیه‌کنندگان سینما و نمایش خانگی نوشته شده بود. ما نیز مثل بقیه امضاکنندگان نامه برای این که قدمی در راه کمک به یکی از هم صنفان مان برداریم این نامه را امضا کردیم.»

روح‌الله حجازی‌ کارگردان و محسن تنابنده بازیگر و کارگردان هم از دیگر تکذیب کنندگان این نامه بودند. همچنین مهدی کرم‌پور، کارگردان سینما هم از دیگر کسانی بود که با انتشار متنی در صفحه توئیتر خود امضای پای نامه را کذب دانست: «مدتى ست دلخور به گوشه دیگرى از دنیا آمده‌ام. نه وارد حاشیه سینماى ایران مى‌شوم نه دوست دارم دنبال کنم. در سیاهه‌اى نام خود را دیدم. دلیلش را نمى‌دانم شاید دوستى در غیابم گذاشته یا دشمنى به عمد یا سهوى ست و اشتباهى. به هر حال از کلیت ماجرا بى‌اطلاعم. از کسى هم درخواستى ندارم.»

از دیگر تکذیب کنندگان نامه محمدحسین مهدویان، نویسنده و کارگردان سینما بود که در صفحه شخصی خود در اینستاگرام امضای نامه را تکذیب کرد: «امروز دوستی نامه‌ای از سایت تابناک برایم فرستاد و پرسید این را امضا کرده‌ای؟ گفتم اولین بار است که این متن را می بینم. چیزهایی برایم گفت که با فرض صحت، در فضای عمومی نگفته بماند، بهتر است. اما آخرش حرفی زد به خودم که دوست دارم بازگو کنم. گفت وسط این همه عمروعاص تو ابوموسی اشعری نباش. بگذریم از این اصل که ماجرا چه بود و چه شد اما این حرف حساب واقعیت تلخی را گوشزد می کرد که بدجوری ذهنم فرو رفت. کمی عصبانی و سرخورده ام اما ترجیح می دهم بیش از این سخنی نگویم.»

در ادامه این جریان، مهدی خرم‌دل، روزنامه‌نگار حوزه فرهنگ نیز در صفحه شخصی خود در توئیتر از تکذیب مهران احمدی خبر داد: «نامه را فرستادند و گفتم اگر بحث کرونا است، این بحث‌های فرهنگی و اینها چیست؟ قرار شد متن نامه را تغییر دهند و بیاورند تا نظر بدهم. نیاوردند و اسم من را سرخود گذاشتند. اگر من امضایی کردم بیاورند. تکذیب می‌کنم. من نامه‌ای برای محمد امامی امضاء نکردم».

صراحت در مخالفت و تهدید در موافقت؟

در میان تکذیب‌ها یا اظهار بی‌اطلاعی از این نامه و فشار کاربران فضای مجازی نسبت به امضاکنندگان این نامه، منیژه حکمت، کارگردان سینما از جمله سینماگرانی بود که نظرات خود را به صراحت در صحه شخصی‌اش در توئیتر نوشت: «شرم بر ما، شرم بر سینماى ما که به خاطر نواله‌اى که برایمان پرت کرده‌اند این چنین به دریوزه‌گى افتاده‌ایم و عزت و آبروى فرهنگ و هنرمان را از کسى طلب می‌کنیم که غارت سفره ناچیز فرهنگیان کشورمان تنها خلاقیت اوست و چشم به دست او داریم تا بازگردد و از ابتکارات خلاقانه و و عزتمندانه‌اش شاید لیسیدن کاسه‌اى هم نصیب ما گردد. چه شد که به اینجا رسیدیم؟ اینها کیستند که بر جرائمشان هم نام هنر می‌گذارند و چاپلوسى و دستبوسى‌شان را عدالتخواهى و انسان دوستى می‌نامند. آیا رسواتر از این می‌شود ذلت و حقارت را فریاد زد؟»

او البته علاوه‌بر بیان نظراتش، نظرات کاربران و روزنامه‌نگارانی را که در واکنش به امضای این نامه، صحبت کرده‌اند، در صفحه خود منعکس می‌کند.

در مقابل حکمت، باید از جواد نوروز بیگی، تهیه‌کننده سینما هم نام برد که از امضاکنندگان نامه بود و در واکنش به تکذیب تعدادی از سینماگران جملاتی به کار برد که در فضای مجازی به خصوص توئتیر از آن به عنوان تهدید سینماگران یاد شد: «بررسی کنید و ببینید که آیا ما در کنار محمد امامی بوده‌ایم و فعالیت داشته‌ایم یا کسانی که امضا نکرده‌اند؟ ما در کنار وی بودیم یا کسانی که با او چند فیلم کار کرده، درخواست را امضا کرده و الان امضاهایشان را پس گرفتند. در صورتی که شنیده‌ام از همه کسانی که تکذیب کردند، صدا وجود دارد که چنین کاری را از جانب ما انجام دهید. حالا احترام می‌گذارند و صوت‌ها را پخش نمی‌کنند».

در ادامه این روند، حسن آقاکریمی، تهیه‌کننده و کارگردان سینما هم که یکی از امضاکنندگان این نامه است، به اعتمادآنلاین گفت: «وقتی نامه خطاب به آقای رئیسی و قوه قضاییه را امضا می‌کردم تصورم این بود که کار درستی انجام می‌دهم و هدفم کار خیر بود. وقتی پیشنهاد امضای نامه به من شد و نام‌های سینماگران مطرح و خوش‌سابقه را دیدم من هم تصمیم گرفتم نامه را امضا کنم. واقعا هجمه‌ای که علیه این کار شکل گرفته در پشیمانی من نقشی ندارد و همانطور که گفتم نیت من صرفا شریک شدن در اقدامی انسان‌دوستانه بوده است. به واسطه اطلاعاتی که بعدا کسب کردم از امضای نامه پشیمان شدم اما امضایم را پس نمی‌گیرم.»

واکنش تند شورای عالی تهیه‌کنندگان

در تازه‌ترین واکنش که امروز، 25 فروردین شکل گرفت، ​شورای عالی تهیه‌کنندگان با صدور بیانیه‌ای درباره نامه اخیر برخی سینماگران درباره متهم یکی از پرونده‌های اخلال اقتصادی هشدار داد: «اخیراً نامه‌ای به امضای جمعی از سینماگران در حمایت از یک متهم به اختلاس و اخلال اقتصادی کشور، خطاب به ریاست محترم قوه قضائیه منتشر شده که موجبات تالم خاطر و نگرانی بخش عمده‌ای از مخاطبان فهیم سینمای ایران را فراهم کرده است».

در بخش دیگری از این نامه آمده است: «شورای عالی تهیه‌کنندگان سینمای ایران بر خود فرض می‌داند تا به این دسته از همکاران خود هشدار دهد که اعتماد عمومی مردم عزیز کشورمان به سینمای ایران، کالایی نیست که بشود آن را برای رسیدن به منافع شخصی به حراج گذاشت. همچنین امضاءکنندگان مزبور باید توجه داشته باشند که اصلی‌ترین بلیه دهه نود سینمای ایران، که آن را دچار تنگی نفس کرد، سرمایه‌های بی‌حساب و کتابی بود که به قصد پولشویی وارد صنعت سینما شد و چرخه طبیعی و سالم آن را مختل کرد».

مقایسه دو نامه در فضای مجازی

با توجه به اینکه واکنش‌ها به امضای این نامه همچنان ادامه دارد، احتمال می‌رود همچنان نظرات و واکنش‌های دیگری نیز در ساعت‌ها یا روزهای آینده شاهد باشیم همچنان که در نمونه اخیر آن در توئیتر نامه دیگری درحال دست به دست شدن و مقایسه با نامه درخواست اجازه مرخصی به امامی است که از سوی تعداد دیگری از سینماگران امضا شده است که خواستار مرخصی زندانیان سیاسی و محیط‌زیستی‌ شده‌اند.