علاقه‌مند بودیم فیلمی بسازیم که زنان قدرتمند ایران را درست نشان دهد

اعتمادآنلاین| « جایی برای فرشته‌ها نیست » عنوان دوپهلویی دارد که بعد از تماشای رقابت تیم اسکیت هاکی زنان ایران با تیم‌های خارجی متوجه آن می‌شوید. به گفته کارگردانش، آنها علاقه‌مند بودند فیلمی بسازند که بتواند با مخاطبش ارتباط تنگاتنگ داشته باشد و فضای جامعه دختران و زنان قدرتمند و قوی ایران را درست نشان دهد.

وقتی مستند « جایی برای فرشته‌ها نیست » ساخته سام کلانتری آذرماه سال 98 در جشنواره سینماحقیقت به نمایش درآمد، علاوه ‌بر نامزد شدن در چندین بخش، از سوی بسیاری از حاضران در جشنواره به یکدیگر توصیه می‌شد تا به تماشای آن بنشینند.

این مستند در بخش‌های بهترین کارگردانی مستند ‌بلند، بهترین تصویربرداری، بهترین صدا، بهترین تدوین، بهترین موسیقی و تندیس هنروتجربه در سیزدهمین جشنواره سینماحقیقت نامزد شد و در نهایت هم به عنوان یکی از پرجایزه‌ترین فیلم‌های مراسم اختتامیه جشنواره سینماحقیقت معرفی شد. «جایی برای فرشته‌ها نیست» در آن مراسم توانست جایزه مشترک هنروتجربه را به همراه مستند «خط باریک قرمز»، جایزه بهترین موسیقی و جایزه مشترک ویژه هیات داوران بخش مستند بلند را به همراه «قهرمان گله» کسب کند. این مستند همچنین به همراه «واکس‌چه» و «صحنه‌هایی از یک جدایی» به عنوان پرفروش‌ترین فیلم و به همراه «پروژه ازدواج» و «صحنه‌هایی از یک جدایی» به عنوان پرمخاطب‌ترین فیلم جشنواره معرفی شد و جایزه ویژه تماشاگران را هم دریافت کرد.

سه ماه بعد، زمانی که فیلم در جشنواره فیلم فجر آن سال به نمایش درآمد، سیمرغ بلورین بهترین فیلم مستند را دریافت کرد تا عنوان «پرجایزه‌ترین مستند سینمایی سال 1398» را به خود اختصاص دهد.

داستان این مستند روایت دختران تیم ملی اسکیت هاکی ایران و مشکلات آنها در راه مسابقات آسیایی کره جنوبی است.

فدراسیون توانایی تامین هزینه دختران را ندارد و این اتفاق باعث شده است تیم در شرایط روحی بحرانی قرار گیرد. با اضافه شدن دکتری روانکاو که به متدی جدید در کار با دختران باور دارد، تعدادی از آنها کمپینی برای جمع‌آوری پول راه‌اندازی می‌کنند. کمپین در نهایت با حمایت مردم موفق شده و دختران با این کمک‌ها عازم مسابقات آسیایی می‌شوند....

یکی از نکاتی که از همان دوران نمایش فیلم در جشنواره‌ها مطرح شد، روحیه امید و حس و حال خوبی است که بیننده بعد از تماشای آن پیدا می‌کند. بعد از آن در بسیاری از گفت‌وگوهایی هم که با سام کلانتری انجام یا در یادداشت‌هایی که درباره فیلم نوشته شد، این موضوع مورد اشاره قرار گرفته بود.

سام کلانتری به غیر از فیلمسازی در زمینه عکاسی هم چندین نمایشگاه برگزار کرده و از جمله فیلم‌های قبلی‌اش می‌توان به «از خانه شماره 37»، «مانکن‌های قلعه حسن‌خان» و... اشاره کرد.

بیشتر شدن اعتماد افراد

او در گفت‌وگویی که در تیزر «فیلیمو» انجام داد، از هیجان خود هنگام ساخت اثر صحبت کرد و گفت که آن‌قدر درگیر این فیلم شده بود که زمان برگزاری برخی از رقابت‌ها ترجیح داده بازی را تماشا کند تا کارگردانی کند.

کلانتری در پاسخ این سوال که آیا این میزان درگیری با سوژه کارش را سخت‌تر نکرده است به اعتمادآنلاین گفت: نه واقعاً چون این حجم درگیری یا اینکه شما این‌قدر با یک کار همراه شوید لزوماً باعث نخواهد شد که از موضوع پرت شوید. اتفاقاً در خیلی از جاها کمک می‌کند افرادی که با شما فعالیت می‌کنند یا کسانی که جلوی دوربین‌تان هستند بیشتر به شما اعتماد کنند و نسبت به فیلمی که در آن دخیل هستند بیشتر حس مسئولیت داشته باشند.

او سپس درباره اینکه اعتماد میان اعضای تیم و گروه فیلمسازی طی مدتی که در حال ساخت مستند بودند، به مرور شکل گرفت یا از ابتدا این اعتماد به وجود آمد، عنوان کرد: حتی در روابط شخصی با دوستان، خانواده‌تان و به نظرم در هر رابطه‌ای، زمان است که باعث ساختن یکسری از اعتمادها می‌شود. بعید می‌دانم از لحظه اول آشنایی با کسی همان‌قدر به او اعتماد داشته باشید که در مقایسه با او در یک سال بعد.

به گفته سام کلانتری، به مرور زمان با توجه به شناختی که نسبت به فرد یا موقعیت پیدا می‌کنید میزان اعتماد به آن اتفاق هم می‌تواند زیاد یا کم شود. مهم‌ترین داستان این است که شناخت‌ شما نسبت به همدیگر بیشتر می‌شود و اگر این شناخت بر پایه اصول درست باشد، آن‌وقت اعتماد هم شکل می‌گیرد.

ساخت فیلمی که با مخاطب ارتباط تنگاتنگ داشته باشد

بخشی از سرمایه این مستند از سوی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی تامین شده و بخش دیگر هم از سوی بخش خصوصی.

کلانتری در پاسخ به این سوال که چطور حامیانی از بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در یک مستند جذب شده‌اند، گفت: اصولاً هر کاری در شکل حرفه‌ای ساده نیست. یکی از سرمایه‌گذارانی که در این فیلم حضور دارد آقای محسن شاه محمد میرآب است که به عنوان یک تهیه‌کننده خصوصی به فیلم ما اضافه شد. 40 درصد این فیلم هم متعلق به مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی است و سهم 60 درصدی فیلم به بخش خصوصی تعلق دارد. طبعاً سرمایه‌گذار خصوصی برای فیلمی که چهره ندارد، بازیگر ندارد، گیشه‌اش سخت‌تر است و فروش پیچیده‌تری دارد سخت‌تر پیدا می‌شود، اما با توجه به اعتمادی که آقای میراب به طرح و ایده داشت کنار من و آقای شکیبانیا (دیگر تهیه‌کننده فیلم) قرار گرفت و این فیلم حاصل این همکاری است.

او در توضیح بیشتر این موضوع گفت: حتماً کسی که تصمیم می‌گیرد سرمایه‌گذاری کند به داستان و ایده کار علاقه‌مند بوده است. با همه اینها وقتی ساخت فیلمی شروع می‌شود نمی‌توان فکر کرد چه اتفاقاتی برای آینده آن می‌افتد و اگر کسی از ابتدا فکر کند که موفق خواهد شد، اشتباه است؛ منتها بعضی وقت‌ها فکر می‌کنید اگر همه احتمالات درست باشد، اثرتان می‌تواند فیلم خوبی شود.

کلانتری ادامه داد: طبعاً ما هم از ابتدا فکر می‌کردیم چنین فیلمی می‌سازیم؛ یعنی علاقه‌مند بودیم فیلمی بسازیم که بتواند با مخاطبش ارتباط تنگاتنگ داشته باشد و فضای جامعه دختران و زنان قدرتمند و قوی ایران را درست نشان دهد. از اول فکر می‌کردیم اگر بتوانیم این اتفاق را درست کنار هم بچینیم، احتمال دارد فیلم موفق شود، اما همه اینها مجموعه‌ای از احتمالات است.

حال سینما و اکران عمومی خوب نیست

یکی دیگر از موضوع‌هایی که درباره فیلم «جایی برای فرشته‌ها نیست» مطرح می‌شود همراهی مردان از مربی تیم گرفته تا روانشناس، شوهران و پدرانی است که برای موفقیت زنان تیم اسکیت هاکی تلاش و آنها را در این راه حمایت می‌کنند.

کلانتری توضیح داد که پیش از آنکه ساخت فیلمی را شروع کند، با افراد آشنا می‌شود تا ببینند آنها چه کسانی هستند و بعد تولید فیلم را شروع می‌کند. به همین دلیل هم در این فیلم شاهد همراهی مردان در کنار زنان به دور از نگاهی جنسیت‌زده یا شعاری هستیم.

او در پایان درباره اکران آنلاین فیلم چنین گفت: تا لحظه انجام این مصاحبه که 13 روز از اکران آنلاین در فیلیمو و نماوا گذشته است، اکران‌مان نسبت به گروه هنروتجربه بسیار بسیار موفق‌تر بوده که آن هم به خاطر شرایط سینماست وگرنه گروه هنروتجربه تلاش خود را کرد؛ سانس‌های خوبی به ما دادند، اما این روزها حال سینما و حال اکران عمومی خوب نیست و ما هم از این قاعده مستثنی نیستیم اما شرایط اکران آنلاین و استقبالی که ایرانیان خارج از کشور یا خانواده‌های داخل ایران که این روزها به دلیل مراعات مسائل مربوط به کرونا کمتر بیرون می‌روند و شب‌ها در خانه هستند، برای فیلم ما یک اتفاق بسیار خوب بود.