عباس اخوین در واکنش به ثبت خوشنویسی توسط ترکیه در یونسکو به «اعتمادآنلاین» گفت:
قواعد خط و خوشنویسی از ایرانیان نشأت گرفته است
عباس اخوین با بررسی کوتاه میان خوشنویسی در ایران و ترکیه می‌گوید با وجود اینکه ترک‌ها در زمینه خط ثلث حرف‌هایی برای گفتن دارند، اما در مجموع ایرانیان همچنان در خوشنویسی جلوترند و سابقه تاریخی هم نشان می‌دهد که ابن ملقه با نظم بخشیدن اقلام سته، نقطه عطفی در خوشنویسی اسلامی به وجود آورد.
اعتمادآنلاین| ترکیه در تلاش برای ثبت پرونده خوشنویسی به عنوان میراث ناملموس در یونسکو است. همین موضوع باعث نگرانی هنرمندان خوشنویس و دوستداران هنر و میراث فرهنگی ایران شده است. در همین حال عباس اخوین که از چهره‌های ماندگار در این حیطه است می‌گوید پیشینه این رشته نشان می‌دهد قواعد خط و خوشنویسی از ایرانیان نشأت گرفته است.
چندی قبل «هنرآنلاین» در گزارشی با تیتر «ترکیه خوشنویسی را در میراث ناملموس یونسکو ثبت می‌کند» به یکی از روزنامه‌های ترکیه اشاره کرد که از ارائه مستندات این کشور به یونسکو برای ثبت خوشنویسی اسلامی خبر داده بود.
مدتی بعد از آن هم روابط عمومی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به نقل از محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی، این نقل قول را منتشر کرد: «ترکیه پرونده‌ای را با عنوان «خوشنویسی اسلامی» برای سال 2021 به یونسکو ارائه داده که این امر مورد اعتراض ایران قرار گرفته است.»
طالبیان درباره دلیل اعتراض ایران گفته بود: «هر کشوری می‌تواند میراث فرهنگی ناملموس خوشنویسی کشور خود را ثبت کند، اما صفت «اسلامی» در واقع به گستره‌ای بیش از کشور ترکیه اشاره دارد و این خلاف کنوانسیون 2003 حراست از میراث فرهنگی ناملموس است. صفت اسلامی نمی‌تواند محدود به ترکیه باشد، فارغ از آنکه منشاء خوشنویسی اسلامی را باید در ایران جست.»
به گفته طالبیان، ایران نیز برای سال 2021، پرونده خوشنویسی خود را در چارچوب فهرست اقدامات خوب پاسداری برای یونسکو ارسال کرده است.
از طرفی غلامحسین امیرخانی، رئیس انجمن خوشنویسان ایران، به «هنرآنلاین» گفت که در حال تدوین یک بیانیه محکم و مستدل هستند تا با استناد به دلایل و شواهد تاریخی، جایگاه کهن خوشنویسی در ایران را معرفی کنند.
امیرخانی همچنین درباره خوشنویسی در ترکیه اظهار کرده بود: «نمی‌توان منکر نقش ترکیه در خوشنویسی شد با وجود اینکه چند دهه پیش خط این کشور تغییر کرد، با این حال چندین سال است که مسابقات خوشنویسی در این کشور برگزار می‌شود که انعکاس بین‌المللی دارد و ترکیه با استناد به همین فعالیت‌های حمایتگرانه از سوی سازمان کنفرانس اسلامی برای ثبت خوشنویسی اسلامی به نام این کشور اقدام کرده است.»
برای بررسی این موضوع به سراغ عباس اخوین خوشنویس شناخته‌شده و از چهره‌های ماندگار کشور رفتیم تا واکنش او را نسبت به این موضوع بدانیم.
قاعده‌مندن کردن خطوط شش‌گانه
او در ابتدا به سابقه خوشنویسی و اِبْنِ مُقْله (ابوعلی محمد بن علی بن حسین (حسن) بن عبدالله شیرازی (شوال 272-328 قمری/ مارس 886-940 میلادی)) پرداخت که بسیاری از تاریخدانان از او به عنوان مبتکر خوشنویسی اسلامی و اولین کسی یاد می‌کنند که کتابت را به یک هنر ارتقا داد. ابن مقله به خطوط مختلف رایج در زمان خود نظم داد و خطوط شش‌گانه یا اقلام سته را تنظیم کرد.
به گفته اخوین این موضوع مشخص می‌کند که قواعد مربوط به خط و خوشنویسی از طریق ایرانیان نشأت گرفته، به خصوص خط نستعلیق ایران زبانزد است و کشور دیگری نمی‌تواند در این زمینه ادعایی کند.
او درباره گونه دیگری از خط که به نسخ معروف است، گفت: خط نسخ هم 2 نوع است؛ یکی نسخ عثمانی که ترک‌ها و اعراب می‌نویسند و دیگری نسخ ایرانی که احمد نیریزی در این زمینه بسیار مشهور است و به نظرم خط نسخ ایرانی به خصوص نیریزی نسبت به خط نسخ ترک‌ها و اعراب خیلی هنرمندانه‌تر است.
به اعتقاد اخوین، خط نسخ عثمانی ساده و بیشتر به حروف روزنامه‌ای نزدیک است و به همین دلیل او از نظر هنری خط ایرانی را به خط عثمانی ترجیح می‌دهد.
این استاد خوشنویسی در ادامه ثلث را خطی برشمرد که ترک‌ها در آن حرفی برای گفتن دارند: البته آنها در مورد ثلث حرف‌هایی برای گفتن دارند، اما در مجموع به نظرم ایران جلوتر از ترکیه است. به خصوص الان که ترک‌ها خط‌‌شان را عوض کرده‌اند و با حروف لاتین می‌نویسند.
علاوه بر اینها، ترکیه در سال‌های اخیر سه سالانه «ارسیکا» را برگزار می‌کند و با اهدای جوایزی که می‌تواند در جذب هنرمندان خوشنویس کشورهای دیگر موثر باشد خود را در این زمینه بیشتر شناسانده است هرچند در بیشتر رقابت‌های این رویداد هنرمندان ایرانی از جمله برندگان آن بوده‌اند.
اخوین با تاکید بر اینکه بسیاری از شاگردانش در این سه سالانه مقام آورده‌اند درباره یکی از دوره‌هایی که خودش در این مسابقه حضور داشته گفت: چند سال قبل به عنوان استاد پیشکسوت به این رویداد دعوت شدم. قرار بود از برندگانی که تا آن سال جایزه گرفته بودند تقدیر شود. استاد میرعماد در زمان حیات، برای مدتی به آن سمت رفته بود و شاگردانی داشت.
او ادامه داد: خوشنویسان ترک هم شیوه استاد را خیلی خوب می‌نوشتند، اما چند سالی است که شیوه نستعلیق را تغییر داده‌اند که اصلاً خوب نیست، اما همان سال که من به ارسیکا دعوت شده بودم به همان افرادی که با این شیوه نستعلیق کار می‌کردند عنوان استادی دادند. چه بگویم که ما متاسفانه از چنین جریان‌هایی عقب هستیم.
اخوین با ذکر این نکته که یکی 2 سال قبل هم موزه خوشنویسی در کشور راه‌اندازی شده و این اتفاق می‌تواند در رشد و توجه بیشتر به این هنر موثر باشد، اظهار امیدواری کرد که این جریان ادامه پیدا کند.
حضور افراد درجه یک
او سپس درباره وضعیت آموزش خوشنویسی و تمایل خانواده‌ها به یادگیری این هنر از سوی فرزندان‌شان توضیح داد: به طور کلی بعد از انقلاب تمایل مردم به خط خیلی زیاد بود، اما به مرور کلاس‌های آموزشی رشته‌های دیگر از قبیل انگلیسی، کامپیوتر، موسیقی و... بیشتر شد و تعدادی از جوانان به سمت رشته‌های دیگر جذب شدند، اما خوشنویسی همچنان طرفدار دارد و ارزش آن واقعاً حفظ شده است.
او که آموزشگاهی هم در زمینه آموزش خوشنویسی دارد درباره بازار کار این هنر گفت: من از سال 37 تاکنون خط می‌نویسم و 62 سال است که فقط این کار را می‌کنم، منتها فرد باید پایمردی و دغدغه‌اش را داشته باشد. شاگردان من در ایران و خارج از ایران مشغول تعلیم هستند پس می‌توان این هنر را به صورت حرفه‌ای و شغل ادامه داد، البته همان‌طور که گفتم اگر پایمردی داشته باشید.
اخوین که کتاب‌های بسیاری را خوشنویسی کرده است در آخر به این پرسش که آیا به آینده خوشنویسی ایران امیدوار است چنین پاسخ داد: بله، حتماً امیدوارم. جوان‌ها خیلی خوب شده‌اند و در میان‌شان افراد درجه یک زیاد است.
دیدگاه تان را بنویسید