نقش فرهنگ در مقابله با کرونا چیست؟

اعتمادآنلاین| وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از عملکرد سه ساله‌اش در این وزارتخانه، برنامه‌های پیش رو، خسارت‌های وارد شده به فرهنگ و هنر در دوران کرونا و چگونگی جبران این خسارت‌ها سخن گفت و یادآور شد که برآورد میزان خسارت به عرصه فرهنگ و هنر تا 24 فرودین ماه، حدود هزار میلیارد تومان بوده است.

به گزارش ایسنا، عباس صالحی - وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی - شامگاه چهارشنبه (29 مردادماه) به مناسبت هفته دولت با حضور در برنامه نگاه یک تلویزیون، از عملکرد این وزارتخانه در مدت سه سالی که در این وزارتخانه حصور داشت و برنامه‌های آینده وزارت ارشاد در حوزه‌های مختلف فرهنگی و هنری سخن گفت.

او ضمن گرامیداشت هفته دولت و تبریک روز جهانی عکاس و تقدیر از تلاش عکاس‌ها در ثبت لحظات مهم به‌ویژه در روزهای کرونایی، درباره تاثیرات کرونا در حوزه فرهنگ و هنر و خسارت¬های واردشده، اظهار کرد: کرونا در حوزه‌های مختلف خسارت‌هایی را ایجاد کرد که در حوزه فرهنگ و هنر نیز به صورت خاص دیده می‌شود. چراکه ذات این حوزه جمع‌گرایانه است. در این میان وقتی بیماری می‌آید که در تضاد کامل با تجمع و اجتماع است، طبیعتا حوزه فرهنگ و هنر بیش از هر حوزه دیگری دچار آسیب می شود.

هزار میلیارد خسارت تا 24 فروردین ماه

صالحی ادامه داد: از همان زمان که شیوع ویروس کرونا در کشور اعلام رسمی شد، حوزه‌های فرهنگی و هنری تعطیل شدند و این تعطیلی در برخی مجموعه‌ها هچنان ادامه دارد و برخی دیگر شبه‌تعطیل هستند. برآورد واقع گرایانه ما تا تاریخ 24 فرودین ماه، نزدیک هزار میلیارد تومان بود. باید این نکته را در نظر داشت که دامنه خسارتهای واردشده به حوزه فرهنگ و هنر بسیار متنوع است. به عنوان مثال نمایشگاه کتابی که امسال تعطیل شد، در سال گذشته حدود 120 تا 130 میلیارد تومان فروش داشت. همچنین در سال گذشته با در نظر گرفتن تعطیلی سینماها در اسفندماه، حدود 300 میلیارد تومن فروش داشتیم. این درحالی است که بخش قابل توجهی از فروش سینماها در فصل‌های بهار و تابستان است که بهار سال 99 کلا از دست رفت و تابستان نیز حالت شبه‌تعطیل دارد. حوزه های نمایش، موسیقی و گالری ها نیز همین شرایط را داشتند.

از 120 میلیارد وام 12 درصد تا 200 میلیارد کمک بلاعوض

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره برنامه‌های این وزارتخانه برای جبران خسارت‌ها، اظهار کرد: اقداماتی در این زمینه صورت گرفته است که از جمله می توان به بیمه هنرمندان اشاره کرد که در سه ماه اولیه پرداخت شد. بر این اساس 35 میلیاد تومان برای هنرمندانی که از صندوق هنر بیمه شده بودند، پرداخته شد. همچنین برای دریافت تسهیلات با سود 12 درصد، تا الان حدود 602 میلیارد تومان توسط اصحاب فرهنک و هنر ثبت شده که حدود 120 میلیارد تاکنون پرداخت شده است. برخی از موانع برای دریافت این وام ها نیز رفع شده است. به عنوان مثال اگر متقاضی یا ضامن چک برگشتی داشته باشند، مشکلی برای درافت وام وجود ندارد.

او درباره بیمه بیکاری نیز توضیح داد: با توجه به اینکه اصحاب فرهنگ و هنر بیمه بیکاری کارفرما ندارند، 120 میلیارد تومان واریز شده که بتوانیم به عنوان کمک تسهیلات معیشتی به صورت بلاعوض به اعضای صندوق هنر پرداخت کنیم. 75 هزار نفر عضو صندوق هنر داریم که این مقدار در اختیارشان قرار داده می شود. همچنین 200 میلیارد تومان برای تسهیلات ارزان قیمت در نظر گرفته شده که در اختیار اصحاب فرهنگ و هنر و رسانه قرار می‌گیرد و به صورت 4 درصد بازپرداخت می‌شود. مبلغ دیگری نیز در نظر گرفته شده که هنوز نهایی نشده است و امیداواریم که هر چه زودتر محقق شود. البته این رقم‌ها جبران‌کننده خسارت نیستند، اما می‌توانند تا اندازه ای کمک کنند.

ادامه فعالیت آنلاین برنامه های هنری

صالحی درباره برنامه های وزارت فرهنگ در روزهای کرونایی اظهار کرد: اقدامات متعددی لازم است که بتوانیم حدقل آسیب را داشته باشیم و بتوانیم فضای فرهنگ و هنر را سرپا نگه داریم. در همین راستا باید بتوانیم فضای مجازی را با حوزه فرهنگ و هنر نزدیکتر کنیم. پیشتر نیز این نیاز دیده می شد، اما کرونا ضرورت آن را بیشتر کرده است.

او ادامه داد: بر همین اساس در شش ماه گذشته، 50 کنسرت آنلاین و تئاترها و اکران صورت گرفت و آثار هنرهای تجسمی در فضای مجازی عرضه شدند. مرحله اول جشنواره موسیقی جوان به صورت آنلاین برگزار شد و مرحله دوم نیز اگر این شرایط ادامه داشته باشد، به صورت آنلاین برگزار می شود. بر همین اساس یکی از رویکردهای اساسی ما این است که از فضای مجازی برای کمک به فضای حقیقی بهره بگیریم. البته باید برای صیانت مالکیت معنوی و اقتصاد آن فکرهای هم زمان صورت بگیرد. اقداماتی در این زمینه صورت گرفته است که نمی گویم مطلوب است، چراکه راه های متعددی دارد تا به نقطه بلوغ برسد.

صالحی یادآور شد: همیشه در یک فضای جدید، گام اول ایجاد ذائقه است و بعد به طرف اقتصاد حرکت میکنیم. الان به نظر می ر سد که فعالیتهای هنری آنلاین منجر به پوشش فضاهای وسیع‌تری شده است و طبیعتا فرصت اقتصادی شدن آن را هم بالا می‌برد. این موضوع می‌تواند برای دوران پس از کرونا نیز مورد توجه بگیرد و علاوه بر فعالیت‌های حقیقی، فعالیت‌های مجازی حوزه فرهنگ و هنر نیز ادامه داشته باشند.

رسیدن به حاکمیت همگرا در حوزه رسانه

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین در بخشی از صحبت‌های خود درباره وظیفه اطلاع‌رسانی ستاد ملی که برعهده این وزارتخانه بوده است نیز توضیحاتی ارائه داد و گفت: حوزه رسانه خیلی سریع‌تر از سایر حوزه‌ها با موضوع کرونا ارتباط گرفت. 16 بهمن و زمانی که هنوز اعلام رسمی کرونا انجام نشده بود و بحث احتمالات در میان، وزارت بهداشت با رسانه‌های مهم کشور جلسه‌ای برگزار کرد. بعد از اعلام رسمی کمیته اطلاع‌رسانی، ستاد خبری که الهام‌گرفته از ستاد تبلیغات زمان جنگ بود، کارگروه اقدام خبری و کمیته اقدام خبری تشکیل شدند. همچنین در کنار این ترکیب شورای اطلاع‌رسانی استان‌ها را داشتیم که تا تیرماه 200 جلسه برگزار کردیم. ما در این شش ماه به همراه صداوسیما، خبرگزاری‌ها (10 خبرگزاری مرجع)، سایت‌های خبری (50 سایت اصلی) و 100 شبکه اجتماعی با 20 هزار تعقیب‌کننده و ... جریان رسانهای پدید آمد که بتوانیم مرجیعت داخلی رسانه‌ای ایجاد کنیم.

او با اشاره به مشکلات جریان اطلاع‌رسانی برای مقابله با رسانه های خارجی و همراهی با جریان سلامت در کشور و با بیان اینکه «تا تیرماه 100 هزار گزارش، خبر و مصاحبه در حوزه کرونا داشتیم»، یادآور شد: ما در مراحل مختلف توفیقات قابل توجهی داشتیم و برخی در مراحل رسیدن به توفقی بر ایمان زمانبر بود. در مجموع جریان اطلاع¬رسانی را در این 6 ماه موفق می‌دانم؛ چراکه ما به طرف یک حاکمیت همگرا در حوزه رسانه حرکت کردیم.

از دیپلماسی فرهنگی در شفاف سازی

صالحی همچنین در پاسخ به این پرسش که چقدر از برنامه‌های تعریف شده از زمان حضورش در این وزارتخانه اجرایی شده است، اظهار کرد: در ابتدای ورود به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برنامه‌هایی تعریف شد که در این سه سال به دنبال تحقق آنها بودیم. یکی از این برنامه‌ها با در نظر گرفتن اینکه مردم پایگاه مهم و قابل توجهی در عرصه فرهنگ و هنر هستند، تکیه بر ظرفیت‌های مردمی در این عرصه بود.

او ادامه داد: در این قسمت بحث کانون‌های فراگیر حوزه فرهنگ و هنر جدی گرفته شد. یکی از مشکلات این حوزه این است که تشکلات سراسری در اغلب حوزه‌های فرهنگی و هنری غیرممکن بوده و همچنان نیز غیرممکن است. در همین راستا تفاهماتی با وزارت کار صورت گرفت و نتیجه آن به هیات دولت رفت تا بر آن اساس صنف‌های هنری بتوانند تشکیلات سراسری داشته باشند و امکان راه‌اندازی یک اتحادیه بزرگ در حوزه فرهنگ و هنر فراهم شود. طبیعتا این جریان می‌تواند کمک کند که جریان‌های صنفی جایگاه خودشان را پیدا کنند. به عنوان مثال اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان کشوری نداریم که البته هم‌اکنون در حال انجام این مهم هستیم.

صالحی بهبود کسب و کارهای فرهنگی را از دیگر برنامه های اصلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سه سال اخیر برشمرد و خاطرنشان کرد: یکی از مهمترین مساله‌ها در این حوزه این بود که فرهنگ و هنر در ردیف اشتغال قرار بگیرد. با این نگاه می‌توانیم در سال‌های اخیر تسهیلات اشتغال فرهنگ و هنر را در فضاهای بانکی تعریف کنیم که در ایام کرونا نیز بسیار کمک‌کننده بود.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پیگیری بیمه بیکاری و عمومی‌سازی دسترسی فرهنگی را از دیگر برنامه‌های این وزارتخانه دانست و یادآور شد: با این نگاه در سه سال اخیر قدم‌هایی برداشته شد که یکی از آنها این بود که تفاهم‌نامه‌هایی با استان‌ها تنطیم شود که به تسریع شکل‌گیری زیرساخت‌های فرهنگی بسیار کمک کرده است. در همین راستا با 20 استانداری تفاهم¬نامه امضا شده و در سال گذشته 230 هزار رویداد فرهنگی و هنری در استان‌ها داشتیم، حدود 100 سینما در استان‌ها ساخته و بازسازی شد، در شهرهایی که سینما نداشتند، 20 پردیس سینمای امید در حال راه‌اندازی هستند، حدود 70 کتابخانه عمومی شهری و روستایی راه‌اندازی شدند و 30 مجتمع فرهنگی و هنری در استان‌ها افتتاح شد.

او درباره دیپلماسی فرهنگی ایران با سایر کشورهای جهان نیز، بیان کرد: سازمان فرهنگ و ارتباطات و مجموعه معاونت‌هایی که با وزارت فرهنگ مرتبط هستند، اقداماتی را در این زمینه انجام داده‌اند که از جمله آنها به می‌توان به 36 تفاهم¬نامه با کشورهای مختلف، تبدیل رایزن‌های فرهنگی به رایزن‌های علمی و ارتباط با 110 موسسه مردمی در کشورهای مختلف جهان اشاره کرد.

صالحی همچنین شفاف‌سازی را از مهمترین دغدغه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی عنوان و اظهار کرد: در همین راستا در سال‌های اخیر اطلاعات سازمانی، هزینه‌ها و عملکردهای سالیانه، آیین‌نامه‌ها، اطلاع‌رسانی نوبت‌ها و ... منتشر شدند.

وزیر فرهنگ و ارشاد فراهم کردن مسیر دولت الکترونیک، ارائه خدمات از طریق سامانه‌ها، تقلیل مجوزها از 130 به حدود 30 مجوز و ارتقای محتوا در حوزه فرهنگ و هنر را از دیگر اقدامات صورت گرفته در این وزارتخانه برشمرد.

صالحی همچنین امید و نشاط اجتماعی، تحکیم خانواده، عزت و قدرت ملی، مسئولیت پذیری فردی و اجتماعی و مبارزه با بی¬عدالتی و فساد را مهمترین موضوعات مورد توجه وزات فرهنک و ارشاد اسلامی در راستای تقویت همبستگی اجتماعی برشمرد.

نقش فرهنگ در مقابله با کرونا چیست؟

صالحی در پاسخ به این پرسش که در حوزه فرهنگ فاصله آن چیزی که هستیم و آن چیزی که باید باشیم چقدر است، اظهار کرد: ما نباید قسمت پر لیوان در حوزه فرهنگ را دست کم بگیریم. بخش قابل توجهی از تحمل ما در برابر اتفاقات متعدد داخلی همانند تحریم‌ها به فرهنگی اجتماعی پرتوان ما باز می‌گردد.

او با بیان اینکه «نباید نقش فرهنگ را در مقابله با کرونا نادیده گرفت»، تاکید کرد: ما جامعه‌ای با فرهنگ جمعی داریم که کمتر به آن توجه می¬کنیم. این فرهنگ به ما نشان داد که با وجود مشکلات اقتصادی و تحریم‌ها و در شرایط سخت کرونایی، مردم همانند برخی دیگر کشورها به فروشگاه‌ها حمله نمی‌کنند. در همین راستا پژوهشگاه وزارت فرهنگ تحقیقاتی را در زمینه اعتماد مردم به کادر درمانی، کمک به اقشار ضعیف جامعه و اعتقادات مذهبی در این مدت انجام داده است که نتایج حاصل به‌خوبی نشان می‌دهد که روحیه همدلی و فرهنگ جمعی در جامعه ما وجود دارد.

وزیر فرهنگ درباره اینگه چرا این وجوه مثبت آنگونه که باید نشان داده نمی‌شوند، خاطرنشان کرد: عوامل متعددی وجود دارد. گاهی به خاطر این است که به این موضوعات عادت کرده‌ایم. این در حالی است که این موضوعات مهم هستند، اما کمتر مورد توجه قرار می گیرند. از سوی دیگر ما روایت درست و جذابی از این موضوعات نداریم و همین امر باعث می شود که آنگونه که باید نمود پیدا نکنند.

صالحی درباره نقاط ضعف فرهنگ جامعه نیز تصریح کرد: مصرف فرهنگی ما بیشتر اجتماعی است تا انتخابی. ما باورهای دینی و هنجارهای اخلاقی داریم که قابل اعتنا است، اما اینکه چقدر مصرف فرهنگی متناسب با آنها را داریم با ضعف‌هایی مواجه هستیم که تاثیراتش را در حوزه‌های تولید، توزیع و اقتصاد می-گذارد. همچنین باید بتوانیم تعادل و توازن میان اقتضاعات و تولیدات بومی حفظ کنیم که در این حوزه نیز با ضعف¬هایی همراه هستیم.

آزادی و خلاقیت یا ارزش های اخلاقی؟

صالحی همچنین درباره نظارت بر تولیدات فرهنگی و هنری و انتقادهایی که بعضا درباره ضعف نظارت مطرح می‌شود، خاطرنشان کرد: موضوع نظارت مسیری است که باید در آن چند مساله را با هم جلو ببریم و توزان را حفظ کنیم. بخشی به حوزه مجال دادن و مانع نشدن خلاقت‌های فردی برمی‌گردد. حوزه فرهنگ و هنر حوزه خلاقیت است و نیاز است که فرد تا جایی که می‌تواند خودش را با بال و پر مناسب ببنید. ما هر مقدار بتوانیم جریان خلاق را نگه داریم، طبعا محصولات و تولیدات می‌توانند ابتکار و جذابیت بیشتری داشته باشد.

او ادامه داد: موضوع دیگر حفاطت از ارزش‌های انسانی و اخلاقی و ارزش‌های عرفی است. وزارت فرهنگ و ارشاد باید تلاش کند این دو مساله را در تعادل با هم پیش ببرد تا دوگانه مکمل باشند و نه دوگانه معارض. تلاش من در این دوره سه ساله این بود که به این نگاه معتقد باشم.

وزیر فرهنگ یادآور شد: در سال گذشته در حوزه کتاب حدود 95 هزار کتاب، 200 فیلم، 1700 نمایش در تهران، 20 هزار ترانه و ... برای اخذ مجوز درخواست دادند. در مواجهه با این حجم تولیدات هنری، گاهی افراد از زاویه نگاه اول یعنی آزادی و خلاقیت، مواردی را که غیرمجاز یا مشروط می‌شوند، تصور می‌کنند که وزارت فرهنگ با آزادی اندیشه مخالف و سانسورچی است. البته ما به همه انتقادها احترام می‌گذاریم؛ چراکه باور داریم حتما در کارهای ما نیز خطا وجود دارد و ممکن است برخی از آثار نابحق و بر اساس نگاه شتاب‌زده و سلیقه‌ای غیرمجاز و مشروط شود.

او تصریح کرد: در مقابل نیز گروهی تصور می‌کنند که وزارت فرهنگ گاهی بی‌توجه است و به‌راحتی و بدون بررسی آثار را عبور می‌هد، درحالی که اصلا اینگونه نیست. تلاش ما این است که موراد ممنوعیت را به حدقل برسانیم، چون خیلی از موارد قابلیت اصلاح دارند. در این میان نیز همانند گروه اول ممکن است برخی از آثار نابحق مجاز شوند و اثری که نباید پذیرفته می‌شد، پذیرفته شده است.

وزیر فرهنگ و ارشاد در ادامه توجه به زبان فارسی و اخلاق انسانی را موارد مورد توجه این وزارتخانه در تولیدات فرهنگی و هنری برشمرد و یادآور شد: زبان فارسی به عنوان میراث ملی که با میراث دینی عجین شده، باید در حوزه ترانه مورد توجه قرار بگیرد. تعداد ترانه‌های مردود شده‌اند بسیار قابل توجه است و باید این نکته را توجه داشت که در حوزه تحت فشار موسیقی زیرزمینی و موسیقی خارج از کشور نیز قرار داریم.

صالحی با اشاره به اسطوره‌سازی در تولیدات فرهنگی و هنری نیز خاطرنشان کرد: یکی از ویژگی های سینما این است که می‌تواند اسطوره‌ای را از حالت ذهنی به تصویری و بالعکس تبدیل کند. طبیعتا جامعه بدون اسطوره جامعه پایداری نیست. بر این اساس حتما انتظار از سینمای ایران بالا است و باید هم باشد. ما در منطقه بی‌رقیب هستیم و از ظرفیت انسانی و تکنیکی بالایی برخور داریم. قدم هایی در زمینه تصویرسازی اسطوره‌ها برداشته شد که نباید نادیده گرفته شوند.

وزیر فرهنگ و ارشاد همچنین در بخش پایانی صحبت‌های خود درباره تئاتر ایرانی اظهار کرد: ما از دهه 40 با این موضوع مواجه بوده‌ایم. برداشت من این نیست که ما در این جریان پیش نیامده‌ایم یا ضعیف هستیم، اما قوی هم نشده‌ایم. قدم‌هایی قابل توجهی در این زمینه برداشته شده است. ما باید تلاش کنیم تئاتر ایرانی که تعداشان کم هم نیست، بیشتر دیده شود.

منبع: ایسنا