بابک بهداد، مستندساز، در گفت‌وگو با «اعتمادآنلاین» از جای خالی فیلم‌های مستند در مراسم تجلیل از افتخارآفرینان سینمای ایران گفت:
در نظر نگرفتن فیلم‌های مستند، کم‌توجهی، بی‌دقتی و از عمد کنار گذاشتن این سینماست
بابک بهداد معتقد است سینمای مستند افتخارات و جوایز زیادی گرفته، مشکلات و معضلات زیادی را با فیلم‌هایش تحلیل کرده، به چالش کشانده و خیلی جسورتر و به‌روزتر از سینمای داستانی عمل کرده است با این حال انگار تعمداً این جنبه‌های آن دیده نمی‌شود.
اعتمادآنلاین| نبود فیلم‌های مستند، کوتاه و انیمیشن در مراسم تجلیل از افتخارآفرینان سینمای ایران واکنش‌هایی را از سوی سه انجمن کارگردانان سینمای مستند، تهیه‌کنندگان سینمای مستند و انجمن فیلم کوتاه ایران به دنبال داشت. بابک بهداد، مستندساز، اما این غیبت را صرفاً بی‌دقتی و کم‌توجهی نمی‌داند و نسبت به نادیده گرفتن دستاوردها و تاثیرگذاری‌های سینمای مستند، آن هم به شکل عمدی، انتقاد دارد.
او که اثرش با عنوان «بهارستان خانه ملت» سال گذشته در سینماهای هنروتجربه پخش شد، معتقد است سینمای مستند در حال حاضر مخاطبان خودش را دارد؛ مخاطبانی که دیگر سینمای داستانی را به جز چند فیلمساز جدی نمی‌گیرند. با او درباره جایگاه فیلم‌های مستند در کشور صحبت کردیم.
***
*بعد از برگزاری مراسم تجلیل از افتخارآفرینان سینمای ایران، سه واکنش رسمی از سوی انجمن‌های این حوزه منتشر شد. با توجه به آنچه باعث واکنش فعالان حوزه مستند و فیلم کوتاه شد، فکر می‌کنید هنوز جایگاه این رشته‌ها در سینمای ایران ثبات پیدا نکرده است؟
این موضوع به نگاه کلی مدیران سینمای ایران برمی‌گردد که سینمای مستند و فیلم کوتاه برایشان جدی نیست؛ یعنی در سیاست‌های کلی‌شان تعریف درستی نشده است، حالا این تعریف از لحاظ پخش، تولید یا فضایی که برای رشد سینمای مستند در نظر گرفته می‌شود، دیده نشده است.
مستندسازان مشکلات زیادی دارند، چه در پخش چه تولید چه عرضه، اما در همین ابتدا بگویم که سینمای مستند در عین اینکه در این سال‌ها افتخارات و جوایز زیادی گرفته، مشکلات و معضلات زیادی را با فیلم‌هایش تحلیل کرده، به چالش کشانده و خیلی جسورتر و به‌روزتر از سینمای داستانی عمل کرده است. با این حال انگار تعمداً این جنبه‌های سینمای مستند دیده نمی‌شود.
برایم خیلی جالب است که دبیر جشنواره بین‌الملل فجر به راحتی سینمای مستند را کنار می‌گذارد. البته من درباره فیلم کوتاه نظر نمی‌دهم چون مستندساز هستم. ما مستندسازانی داریم که در عرصه بین‌الملل جوایز زیادی گرفته و ایران را به خوبی در سینمای جهان معرفی کرده‌اند. یعنی فیلمسازان مستند شناخته‌شده هستند پس برای یک دبیرخانه یا یک مدیر کاری ندارد که درباره سینمای مستند جست‌وجو کند یا وقتی چنین اتفاقی قرار است روی دهد حداقل از چند مستندساز هم دعوت شود.
این رفتارها نه تنها در جشنواره جهانی فجر بلکه در خود جشنواره فیلم فجر هم اتفاق می‌افتد؛ یعنی می‌بینیم کم‌لطفی از بخش هیات انتخاب گرفته تا جوایزی که می‌دهند، نوع و مقدار جوایز و نوع برخوردها وجود دارد. همچنین مسائل مربوط به تولید هم هست. یک مستندساز باسابقه که 20 سال سابقه کار دارد دستمزد کار یا بودجه تولید فیلمش خیلی کمتر از یک فیلم داستانی است.
اما می‌توانید مقایسه کنید سینمای داستانی ما چقدر موثر است و گونه‌های سینمای مستند از جمله مستند اجتماعی، تاریخی، قوم‌نگار، باستان‌شناسی حتی کارهای صنعتی و آموزشی چقدر. ظاهراً نمی‌خواهند این تاثیرگذاری دیده شود. یعنی من این رفتارها را فقط بی‌توجهی نمی‌دانم.....
*یعنی فکر می‌کنید به صورت آگاهانه و عمدی انجام می‌شود؟
بله. سینمای مستند جزئی از سینما هست یا نیست؟ به عقیده من هست. همان‌قدر که سینمای داستانی در جهان اهمیت دارد سینمای مستند هم اهمیت دارد حالا شاید مخاطبان خاص‌تری داشته باشد، اما این موضوع از اهمیت آن کم نمی‌کند. برای همین هم هست که در جشنواره‌ای مانند برلین مستند «آتش در دریا» اثر جانفرانکو رزی جایزه اول را می‌گیرد یا در خیلی مواقع فیلم‌های مستند با سینمای داستانی رقابت می‌کنند.
در ایران نیز همین‌طور است؛ یعنی شما می‌بینید یک مستندساز با وجود بودجه کم اما به دلیل نگاه و پژوهش درستی که دارد و دغدغه‌اش که موضوعات اجتماعی، فرهنگی و... است، فیلم‌هایی تولید می‌کند که خیلی تاثیرگذار است و وضعیت موجود را به نقد می‌کشد مخصوصاً در مقایسه با فیلم‌های داستانی. وقتی این کم‌توجهی در ابعاد مختلف به سینمای مستند می‌شود، نتیجه‌اش نیز همین می‌شود که برنامه‌ای در روز ملی سینما برگزار می‌شود و به راحتی بخش مستند کنار گذاشته می‌شود و بعد می‌گویند بعداً برایش جشنی می‌گیریم.
سینمای مستند بچه کوچک یا آدم کوچکه سینما نیست. سینمای مستند خیلی پیشروتر و موثرتر از سینمای داستانی است. من این را کم‌توجهی، بی‌دقتی و از عمد کنار گذاشتن سینمای مستند می‌دانم.
*در سال‌های اخیر مخاطبان سینمای مستند چقدر افزایش پیدا کرده‌اند؟
70، 80 درصد شبکه مستند شامل برنامه‌های مستند است که منظورم این برنامه‌ها نیست، اما چون من به نقاط مختلف ایران زیاد سفر می‌کنم می‌دانم شبکه مستند جزو شبکه‌های پرمخاطب است و می‌بینم که فیلم‌های مستندی که از این شبکه پخش می‌شود علاقه‌مندان زیادی دارد.
درباره فیلم‌های مستندی هم که از هنروتجربه پخش می‌شود خیلی از دوستان و اطرافیان به دیدن این آثار می‌روند. با این حال این سوال همیشه برایم وجود دارد که چرا یک فیلم سینمایی مستند که جوایز خوبی گرفته و همپای یک فیلم داستانی جایزه فیلم فجر، منتقدان و... را دریافت کرده در سینما اکران نمی‌شود اما فیلم دیگری که حتی همپای آن هم نیست اکران و حمایت می‌شود.
سینمای مستند حتی با این شرایط تاثیرگذاری و مخاطبان خودش را دارد. ضمن اینکه وقتی با یکسری از مخاطبان خاص و افراد تحصیل‌کرده صحبت می‌کنم، می‌بینم این افراد سینمای داستانی‌مان را به جز چند فیلمساز، دیگر سینمای جدی تلقی نمی‌کنند. به عقیده من سینمای مستند مخاطبان خوبی دارد.
دیدگاه تان را بنویسید