سرمایه اجتماعی بازنشستگان

اعتمادآنلاین| در گزارش آخر موسسه راهبردهای بازنشستگی صبا سعی شده است از خلال یافته‌های پیمایش سرمایه اجتماعی کشور (1394)، وضعیت زیرشاخص‌ها، ابعاد و متغیرهای این مفهوم را برای بازنشستگان مورد مطالعه قرار گیرد و وضعیت این گروه فعالیت در مقایسه با کل جمعیت و همچنین در مقایسه با گروه‌های شاغل و بیکار مورد توجه قرار گرفته است.

به گزارش اعتمادآنلاین، در پیمایش مذکور سرمایه اجتماعی با محوریت دو عنصر اعتماد و روابط اجتماعی در سه سطح کلان، میانی و خرد و در حوزه‌های چهارگانه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی تعریف و عملیاتی شده است.

سطح کلان سرمایه اجتماعی بر اساس ترکیب چهار مولفه «پنداشت از عملکرد نظام در رفع و حل مشکلات»، «پنداشت از موفقیت نهادی در انجام دادن وظایف نهادی»، «پنداشت از نکویی جامعه (مطلوب بودن جامعه و وجود عدالت و برابری)» و «ارزیابی از آینده» مورد سنجش قرار گرفته است.

در سطح میانی، سرمایه اجتماعی با ترکیب هشت مولفه، «اعتماد سازمانی»، «کیفیت خدمات سازمانی»، «عملکرد و پاسخ‌گویی سازمان‌ها به نیازها»، «آمادگی مشارکت در کمک به سازمان‌ها»، اعتماد تعمیم‌یافته (اعتماد به گروه‌های شغلی و حرفه‌ای)»، «دگرخواهی، پرهیزکاری و وظیفه‌شناسی گروه‌های شغلی و حرفه‌ای»، «عام‌گرایی گروه‌های شغلی و حرفه‌ای» و «ویژگی‌ها و ارزش‌های اخلاقی مسئولان» مورد ارزیابی قرار گرفته است. و سرمایه اجتماعی سطح خرد بر اساس ترکیب هشت مولفه «اعتماد عمومی»، «ارزش‌ها و ویژگی‌های اخلاقی (مثبت و منفی)»، «تعاملات اجتماعی»، «مشارکت اجتماعی»، «بده‌بستان اجتماعی»، «تعلق و عرق ملی»، «رضایت از زندگی» و «احساس امنیت» سنجیده شده است.

یافته‌های پیمایش ملی سنجش سرمایه اجتماعی در سال 1394 نشان می‌دهد که با وجود پایین بودن میزان سرمایه اجتماعی بازنشستگان، اما در مقایسه با کل جامعه و همین طور گروه‌های شاغل و بیکار، در هر سه سطح کلان، میانی و خرد، این گروه از وضعیت مطلوب‌تری برخوردار بوده‌اند.

در سطح کلان، سرمایه اجتماعی حاصل اعتماد عمومی و به اصطلاح انتزاعی عموم شهروندان به اهمیت و موفقیت عملکرد نهادها در حوزه‌های چهارگانه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است. سرمایه اجتماعی سطح کلان 9.4 درصد بازنشستگان در حد زیاد یا خیلی زیاد، 45.8 درصد در حد متوسط و 44.8 درصد در حد خیلی کم یا کم به دست آماده است. سرمایه اجتماعی سطح کلان برای 8.2 درصد کل جامعه، 7.8 درصد گروه شاغل و 7.3 درصد گروه بیکار در حد زیاد یا خیلی زیاد بوده است.

در سطح میانی، سرمایه سازمان‌ها و گروه‌ها ترکیبی از اعتماد آحاد مردم به سازمان‌ها و عملکرد و کیفیت خدمات ارائه‌شده و نیز پنداشتی است که آن‌ها از سازمان‌دهی، وظیفه‌شناسی و تعهد،‌ شایستگی و کاردانی نیروهای این سازمان‌ها در حوزه‌های چهارگانه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دارند. سرمایه اجتماعی سطح میانی 15.7 درصد بازنشستگان در حد زیاد یا خیلی زیاد، 62.4 درصد در حد متوسط و 21.9 درصد در حد خیلی کم یا کم به دست آمده است. سرمایه اجتماعی سطح میانی برای 12.4 درصد کل جامعه، 11.4 درصد گروه شاغل و 10.6 درصد گروه بیکار در حد زیاد یا خیلی زیاد بوده است.

سرمایه اجتماعی در سطح خرد، با کم و کیف روابط و بده‌بستان بین کنشگران، اعتماد بین‌شخصی و تعمیم‌یافته، زندگی انجمی مبتنی بر مشارکت در حوزه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی، پنداشت از وجود و حضور ارزش‌های اخلاقی و هنجارها در حیات اجتماعی و زندگی روزمره و و احساس امنیت و رضایت تعریف می‌شود. در سطح خرد، سرمایه اجتماعی 12.8 درصد بازنشستگان در حد زیاد یا خیلی زیاد، 59.3 درصد در حد متوسط و 28 درصد در حد خیلی کم یا کم به دست آمده است. سرمایه اجتماعی سطح خرد 7.9 درصد کل جامعه، 9.5 درصد گروه شاغل و 5 درصد گروه بیکار در حد زیاد یا خیلی زیاد بوده است.

به‌این‌ترتیب سرمایه اجتماعی بازنشستگان در سطح خرد بیشتر از سرمایه اجتماعی سطح کلان و کم‌تر از سرمایه اجتماعی سطح میانی برآورد شده است. در عین حال سرمایه اجتماعی بازنشستگان در سطح خرد در مقایسه با سایر سطوح، بیشترین میزان تفاوت با کل جامعه و گروه‌های شاغل و بیکار را نشان می‌دهد.

تهیه‌کننده این گزارش، نسرین قوامی از گروه مطالعاتی رفاه و تأمین اجتماعی موسسه راهبردهای بازنشستگی صبا، بوده است.