مراسم بزرگداشت حسین دهلوی

اعتمادآنلاین| مراسم بزرگداشت حسین دهلوی در تاریخ جمعه 7 آذر 1399 ساعت 21 به صورت آنلاین برگزار می‌شود.

این مراسم با حضور سوسن اصلانی (دهلوی)، حسین علیزاده، احمد پژمان، علی رهبری، کامبیز روشن روان و هومن دهلوی برگزار خواهد شد.

علاقمندان این برنامه را در صفحه اینستاگرام کمانچه @kamancheh ملاحظه نمایند.

حسین دهلوی از نوآوران در موسیقی ایرانی و نوآور در موسیقی سنتی در پیوند با اپرای قصه‌های ایرانی و همچنین تربیت شاگردانی برجسته در موسیقی معاصر ایران کارنامه‌ای درخشان دارد. تدوین متد تمبک به وسیله او و جمعی دیگر از جمله حسین تهرانی، مصطفی پورتراب، فرهاد فخرالدینی و هوشنگ ظریف برای بهبود جایگاه تمبک در موسیقی ایرانی و آسان‌سازی آموزش این ساز، توجه به ساخت سنتور کروماتیک برای جبران مشکل کوک این ساز برای استفاده در ارکستر از جمله این مواردند.

دهلوی همچون بسیاری از هنرمندان این سرزمین به دلایل مختلف نتوانست زندگی مادی و فردی خود را ارتقا دهد و تا سال‌های پایانی زندگانی پربار خود دچار استیصال و بی‌مهری بود. علی رهبری از نزدیکان دهلوی دراین باره گفته است: در کمال تاسف و ناباوری دیدم دهلوی برای امرار معاش از این موسسه و آموزشگاه به این موسسه و آموزشگاه دیگر می‌رود. او استاد بزرگ موسیقی ایران بود. اگر دهلوی‌ها به فعالیت خود و در جایگاه شایسته خود فعالیت می‌کردند وضعیت موسیقی بهتر از امروز بود.

دهلوی متولد هفتم مهر 1306 خورشیدی در تهران است. آموزش موسیقی را در 5 سالگی نزد پدرش معزالدین دهلوی که از شاگردان علی اکبر شهنازی بود آغاز کرد. اما این فراگیری به جهت سخت بودن روش آموزش در این سن و سال نیمه تمام ماند تا زمانی که مادر با مشاهده علاقه فرزند در 9 سالگی مجددا شروع آموزش نزد پدر را پیشنهاد کرد و بدین ترتیب بود که او دوره اول ویولن را نزد پدر فراگرفت و سپس دوره دوم (ردیف راست کوک) را نزد ابوالحسن صبا گذرانید و وارد هنرستان موسیقی شد و از آن پس به فراگیری علمی موسیقی گرایش پیدا کرد. در ادامه به وسیله روبیک گریگوریان رئیس وقت هنرستان به حسین ناصحی معرفی می‌شود و هارمونی، کنترپوان و اصول آهنگسازی را از او فرا گرفت. با ورود پروفسور توماس کریستین داوید (استاد اتریشی) به دعوت دانشگاه تهران، دهلوی آموزش آهنگسازی را نزد او ادامه داد و در همین کلاس‌ها ایده اپرانویسی در او شکل گرفت.

دهلوی فارغ التحصیل آهنگسازی از هنرستان عالی موسیقی در 1339 خورشیدی است. او در دوره هنرستان با همکاری ابوالحسن صبا ارکستر شماره یک هنرهای زیبا را راه اندازی کرد و در همین دوره چند اثر از آثار صبا را برای ارکستر تنظیم کرد.

دهلوی در 1341 خورشیدی پس از مهدی مفتاح و قبل از مصطفی کمال پورتراب به ریاست هنرستان موسیقی ملی برگزیده شد و تا فروردین 1350 خورشیدی در این مقام باقی بود و در این تاریخ به واسطه اشتغالات هنری از ریاست هنرستان استعفا داد و 2 سال برای تکمیل معلومات و مطالعات هنری به آلمان و اتریش سفر کرد. دهلوی در مدت 10سال تصدی هنرستان به خوبی این سازمان آموزشی را اداره کرد و نظم، تحول و جهشی در هنرستان پدید آورد. او خود در دوره دوم هنرستان رشته‌های تئوری موسیقی ایران، تلفیق شعر و موسیقی، فرم موسیقی ایران، هارمونی و ارکستر را درس می‌داد و از 1341 خورشیدی عضویت شورای موسیقی هنرهای زیبا و وزارت فرهنگ و هنر وقت را بر عهده داشت.

در بیشتر کارهای موسیقیایی دهلوی که با نگرشی بر موسیقی ملی ایران ساخته شده اند، در کنار گروه سازهای زهی متشکل از ویولن‌های اول و دوم، ویولا، ویولنسل و کنترباس و بادی چوبی شامل فلوت، ابوا، کلارینت و کلارینت باس، یک گروه از سازهای مضرابی ایران شامل سنتور، تار و عود نیز قرار می‌گیرند.

در این آثار خصوصیات دستگاه‌ها و آوازهای ایرانی از جمله ربع پرده‌ها و گرایش‌های درجات مختلف گام‌ها به طور دقیق رعایت می‌شوند. در عمده این آثار اجرای ربع پرده‌ها که خاص موسیقی ایرانی است به سازهای زهی و بادی چوبی نیز واگذار شده‌اند که گوش نوازنده بایستی به طور دقیق با موسیقی ایرانی آشنا باشد و به خصوص اجرای آن‌ها در سازهای بادی که فاقد این فواصل هستند، دشوارتر است و نوازنده بایستی این فواصل را از طریق تغییر طول لوله صوتی با لب‌های خود ایجاد کند. دهلوی در هارمونیزاسیون و تنظیم این قطعات از شیوه خاص خود استفاده کرده و تا به حال نیز روش جامع و مدونی برای این کار ارائه نشده است.

حسین دهلوی در کنار خلق آهنگ‌های مختلف، همواره به انتشار پارتیتور آثار خود نیز همت گماشته است و به جرات باید او را تنها موسیقیدان ایرانی دانست که چنین رویکردی به آثار خود دارد. «دوئو سنتور در سه گاه»، «شورآفرین در شور برای ارکستر»، «چهارنوازی مضرابی در اصفهان»، «سوئیت بیژن و منیژه برای ارکستر زهی»، «بیژن و منیژه برای ارکستر سمفونیک» (8 قسمت)، «سرباز برای آواز گروهی و ارکستر» و… تنها بخشی از آثار چاپ شده اوست.

‪+9.935 424 یکی دیگر از آثار شاخص دهلوی و به طور کلی موسیقی ایران در پاییز 1379 خورشیدی به وسیله انتشارات ماهور با عنوان «پیوند شعر و موسیقی آوازی» منتشر شد که به یک کتاب مرجع در این زمینه تبدیل شد. قبل از این نویسندگان دیگری از جمله حسینعلی ملاح نیز تالیفاتی در این خصوص داشته‌اند اما مطالب این کتاب تخصصی‌تر و کاربردی‌تر هستند. دهلوی این کتاب را حاصل 44 سال تحقیق، تدریس و مداقه در شعر فارسی می‌داند. در مقدمه کتاب آمده است: «مخاطبان این کتاب بیشتر کسانی هستند که زبان آن‌ها فارسی است و سالی چند در موسیقی کار کرده‌اند و در مورد مبانی این هنر آگاهی لازم را دارند و مایلند در زمینه تصنیف قطعات آوازی- برروی شعر فارسی- اطلاعات لازم را به دست آورند.»

دهلوی در خلال بخش‌های کتاب به مباحث کلیدی همچون روش‌های پیوند شعر و موسیقی، انواع هجاها، برابریابی وزن کلام در موسیقی آوازی، میزان‌بندی ریتم اشعار کلاسیک فارسی، میزان‌بندی‌های مختلف برای یک شعر، چگونگی کاربرد تکیه کلمات در جمله‌های آوازی، موسیقی آوازی کودکان و… می‌پردازد و انصافا حق مطلب را ادا می‌کند. ارایه نمونه‌هایی از آثار خود آهنگساز نیز در تفهیم مطالب بسیار موثر است.

خدمات استاد حسین دهلوی به فرهنگ و موسیقی ایرانی بسیار فراتر از آن چیزی است که گفته شد و شاید ایران و جامعه موسیقی آنچنان که باید، حق او را ادا نکرده است.

حسین دهلوی در 23 مهر 1398 خورشیدی پس از چند سال ابتلا به بیماری آلزایمر و بیماری تنفسی در 92 سالگی در بیمارستان دکتر شریعتی تهران درگذشت.

منبع: ایلنا