گالری‌ها هم تا همین یکی دو سال قبل، فرم‌های سرامیکی را کاسه کوزه می‌دیدند / برگزاری یازدهمین دوره در شرایط کرونا حاوی این پیام بود که چراغ سرامیک خاموش نشده است/ هنوز گالری‌ها با سفال و سرامیک آشتی نکرده‌اند/ باید کمی از نگاه سنتی به سرامیک فاصله بگیریم/

اعتمادآنلاین| یازدهمین دوسالانه سرامیک روز دهم آبان به صورت مجازی افتتاح شد. هرچند آثار منتخب در فضای فرهنگسرای نیاوران به نمایش درآمد و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی بازدید از آن امکان‌پذیر بود، اما به دلیل محدودیت‌هایی که در پی شیوع بیشتر بیماری کرونا در تهران اعمال شد، امکان بازدید مجازی آن نیز فراهم شد.

یکی از نکات این دوره دوسالانه تغییر نام آن از دوسالانه سفال و سرامیک به دوسالانه سرامیک بود. همچنین این دوره پس از 9 سال وقفه برگزار شد که شاید همین وقفه چندساله باعث رشد 10 درصدی تعداد شرکت‌کنندگان این دوره نسبت به شرکت‌کنندگان دوره دهم در سال 90 بوده است.

از میان 770 اثری که به دبیرخانه دوسالانه ارسال شد، 97 اثر به نمایش گذاشته شد که 85 هنرمند هر کدام یک اثر، چهار هنرمند هر کدام 2 اثر و چهار اثر نیز به صورت مشترک 2نفره نمایش داده شد و در مجموع 97 هنرمند در دوسالانه شرکت کردند.

از بین 97 هنرمند راه‌یافته به نمایشگاه 69 نفر زن و 28 نفر مرد بودند که نشان از حضور 72 درصدی هنرمندان زن سرامیست در دوسالانه بود.

همچنین موضوع نمایشگاه «خودکاوی» انتخاب شد که به گفته فرناز میرفخرایی تفرشی، یکی از شرکت‌کنندگان این دوسالانه، در آثار انتخاب‌شده قابل رؤیت بود: «موضوعی که برای دوسالانه انتخاب شد مناسب بود چون درونیات هر هنرمند را می‌شد در کارهایش مشاهد کرد مخصوصاً در این شرایط. به شخصه برایم چنین اتفاقی افتاد و همه دغدغه‌های این چند ماه در کارم وجود دارد.»

اثر میرفخرایی «انسان‌ها در خواب‌اند، آنگاه که مردند، بیدار می‌شوند» نام دارد. او در این اثر قطعات کوچک سفال شبیه فیگورهای انسانی را در کنار هم گذاشته تا حجمی همچون پیکر انسان به وجود بیاید و آن را درون کفن قرار داده است.

او همچنین به اعتمادآنلاین می‌گوید با توجه به برگزار نشدن چندین ساله نمایشگاه طی این سال‌ها، بسیاری از هنرمندان این رشته مشتاق برپایی نمایشگاه بودند و همین موضوع باعث ایجاد شور و نشاط در میان آنها شده بود.

میرفخرایی در ادامه عنوان می‌کند که تعداد آثار ارسال‌شده زیاد بوده، به همین دلیل انتخاب از میان آنها کار را دشوار می‌کرد اما به نظر می‌رسد انتخاب آثار به درستی صورت گرفته است.

او درباره وضعیت سفال و سرامیک طی این سال‌ها می‌گوید: «با اینکه دوسالانه طی این مدت برگزار نشد اما نمایشگاه‌های دیگری برگزار شد که برخی از آنها از سوی انجمن سفال و سرامیک بود. هر یک از هنرمندان هم نمایشگاه‌های انفرادی خود را برپا کردند. گرچه این بدان معنا نیست که برگزاری دوسالانه بی‌تاثیر باشد، اما همه این نمایشگاه‌ها تکمیل‌کننده یکدیگر بوده‌اند. البته فعالیت هنرمندان این رشته و نمایشگاه‌هایی که برگزار می‌شود کم است، که بخشی از آن ناشی از شرایط اقتصادی نیز هست».

خلاء سیاست‌گذاری‌های کلان

عباس حبیبی یکی دیگر از حاضران این دوسالانه است که با چیدمانی به نام «مسافران بی‌مقصد» در نمایشگاه شرکت کرده بود. او در این اثر تعدادی چمدان‌ له و سوخته‌شده را در کنار هم به نمایش گذاشت تا تردیدهای انسان برای رفتن و ماندن را نشان دهد.

او برگزاری رویدادهایی با هدف پیشینه را در این شرایط دلگرم‌کننده توصیف می‌کند و به اعتمادآنلاین می‌گوید: «ما الان در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که زندگی از «بودن» به «نبودن» تغییر شکل پیدا کرده است مثل خلوت شدن خیابان‌ها، ماسک زدن و... پس هر اتفاقی که زندگی را یادآوری کند خوب است. گالری رفتن، اثر دیدن، خلق کردن، خرید اثر و مجموعه این رفتارها یک فضای هنری می‌سازد و برگزاری چنین فضایی در این دوره، روزنه‌ای در تاریکی است برای اینکه یادآوری کنیم که چراغ سرامیک هنوز خاموش نشده است.»

حبیبی خود را سرامیست نمی‌داند و می‌گوید در حال تجربه کردن در عرصه مجسمه‌سازی است و از متریال سرامیک نیز بر حسب مفهوم و موضوع استفاده می‌کند.

او سپس به این نکته اشاره می‌کند که در بیشتر شاخه‌های هنری، احساس به تغییر کمرنگ بوده یا اصلاً نبوده است: «این خلأ را در جریان اجتماعی هم می‌بینم. این تغییر در هنر باید با مدیاهای جدید صورت بگیرد و هنرمندان باید سعی کنند چارچوب‌ها را بشکنند. اگرچه به نظرم در این دوره دوسالانه هنرمندان جوانی شرکت کردند که کارهای درخوری داشتند، اما من از یک نیاز کلی‌تر حرف می‌زنم؛ یعنی برای اینکه این رسانه را گسترده‌تر به مخاطب نشان دهیم باید کمی از آن نگاه سنتی به سرامیک فاصله بگیریم.»

حبیبی در توضیح این نگاه سنتی می‌افزاید: «نگاه سنتی به سرامیک در جامعه ساری است و وقتی اسم سفال و سرامیک می‌آید بیشتر مردم یاد ظرف و ظروف می‌افتند در حالی که سرامیک متریالی است که می‌تواند در شاخه‌های مختلف هنری مورد استفاده قرار گیرد.»

او در پاسخ به این پرسش که نگاه گالری‌ها به برگزاری نمایشگاه‌های سفال و سرامیک چگونه است می‌گوید: «بستگی دارد آن متریال، حالا سرامیک باشد یا هر نوع متریال دیگر، چه اتفاقی را رقم بزند. ما هنرمندانی مانند بهزاد اژدری را داریم که آثار هنری زیادی ساخته و حتی در خارج از ایران نیز نمایش داده است. با این حال انگار هنوز در گالری‌ها این آشتی با سفال و سرامیک اتفاق نیفتاده، البته بحث بازار هم مطرح است چون نکته مهمی برای نمایش اثر در گالری است.»

حبیبی سپس حرف‌هایش را اینچنین جمع‌بندی می‌کند: «در کلیت فکر می‌کنم سرامیک ظرفیت بزرگ اما راه درازی در پیش دارد چون در این میان خلاء سیاست‌‌گذاری‌های کلان هم موثر است. تمام این سال‌ها سیاست‌گذاری‌ها سردرگم بوده و همین موضوع هنرمند را هم سردرگم کرده است.»

تاثیر رویکردهای معاصر بر تثبیت سرامیک

اولدوز نبی‌زاده اصل هم از دیگر حاضران در این دوره دوسالانه است. او که در نمایشگاه‌های دیگری نیز شرکت داشته است درباره کیفیت آثار این دوره به اعتمادآنلاین می‌گوید: «به نظرم دوسالانه خیلی خوب برگزار شد به خصوص که به دلیل شیوع کرونا سختی‌های بیشتری هم داشت. تصمیم‌گیری در انتخاب و جمع‌بندی آثار خیلی خوب بود. نمایشگاه‌های متفرقه زیاد در حوزه سرامیک برگزار می‌شود که خیلی از آنها از سوی انجمن بوده است اما یک نقطه وقت دوسالانه این بود که از افراد خارج از انجمن هم آثاری به نمایش درآمد.»

او ادامه می‌دهد: «وقتی آثار به نمایش درآمده در دوسالانه را با نمایشگاه‌های کوچک‌تری که طی این سال‌ها برگزار شدند مقایسه می‌کنیم می‌بینیم روند رو به رشدی داشته و شرکت‌کنندگان سرامیک را به عنوان متریال به خوبی درک کرده‌اند. آثار خیلی مفهومی، و از حالت حجم و مجسمه خارج شده‌اند. در واقع به ماهیت اصلی سرامیک در این دوره بیشتر توجه شد.»

اولدوز درباره وضعیت سفال و سرامیک در حدود یک دهه گذشته توضیح می‌دهد: «اگر دوسالانه برگزار می‌شد قطعاً خیلی بهتر بود. مطمئناً کارها خیلی پخته‌تر می‌شدند و گروه اجرایی تجربه‌های بیشتری کسب کرده بود و می‌توانست با رویکرد بهتری در این دوسالانه کار کند. البته من نقدی به نحوه برگزاری دوسالانه ندارم. به هر حال سفال همیشه در ایران کمی مهجور بوده و از ابتدا عنوان کاسه کوزه رویش گذاشته بودند.»

به گفته او تا همین یکی 2 سال قبل گالری‌ها تمایلی به نشان دادن کارهای سرامیکی نداشتند چون آنها نیز همین فرم‌های سرامیکی را کاسه کوزه می‌دیدند یا آن را در دسته‌بندی مجسمه می‌گنجاندند، اما رویکرد معاصری که شکل گرفته باعث شده است جایگاه هنرمندان سفال و سرامیک در گالری‌ها تثبیت شود.

اولدوز درباره معاصر بودن در سرامیک نیز چنین توضیح می‌دهد: «معاصر بودن به این معناست که مفهوم در کارها بیشتر می‌شود. قبلاً سفال و سرامیک یک متریال برای ساخت یک شیء دیگر بود، اما الان به ماهیت گل، خواص آن، لعاب‌گیری و... بیشتر توجه می‌شود و اینها در معاصر بودن سفال و سرامیک نقش داشته است.»

یازدهمین دوسالانه سرامیک که هنوز اختتامیه یا اعلام نفرات برتر آن انجام نشده است در حالی در فضای تجسمی کشور برپا شد که درهای گالری‌ها نیز مانند دیگر مراکز فرهنگی و هنری به دلیل کرونا بسته مانده‌اند.