تصویری تازه از مادر ایرانی

اعتمادآنلاین| فیلم، برای نخستین بار در سینمای ایران، وجهی از شخصیت زنانه را بازتاب می‌دهد که کمتر انعکاسی در سینما و تلویزیون داشته است. در «مامان» با زنی مواجه هستیم که سرپرست خانواده است و این ویژگی، روحیه مادرانه و زنانه او را تحت تأثیر قرار داده است. او در کوران حوادث بزرگ اجتماعی، تغییر و تحولاتی را پشت سر گذاشته و در نهایت برای امرار معاش، حرفه‌ای مردانه انتخاب کرده است. مسیر زندگی نسرین (رویا افشار)، طوری بوده که او را محتاط، حساس و نامتعادل کرده است. فیلم بخوبی، این فروپاشی درونی، وسواس بیمارگون و بی‌قراری را نمایش می‌دهد. با وجودی که شخصیت مامان، گاهی غیرقابل‌تحمل و غیردوست داشتنی می‌شود، اما روایت واقع‌گرایانه فیلم، باعث می‌شود تماشاگر تا انتها «مامان» را دنبال کند.

نخستین فیلم بلند آرش انیسی، بازی‌هایی قابل توجه دارد که در ایام جشنواره درباره آنها صحبت شده و در اکران عمومی، بیشتر دیده خواهد شد. اما به‌دلیل محوریت شخصیت مامان، بازی رویا افشار بیش از بقیه به چشم می‌آید. افشار که پس از سال‌ها فرصت ایفای نقشی چند بعدی و پیچیده را به دست آورده، فراز و فرودهای این شخصیت را بخوبی انعکاس داده است. در بازی او، ترس‌ها، شادی‌های شکننده و یأس همیشگی که با چنین زنی، همراه است دیده می‌شود. بدون این که شخصیت مامان، غیرقابل باور یا تصنعی به نظر برسد. بخش مهمی از فیلم، بر پایه رابطه مادر و سه پسرش طراحی شده و بازی خوب بازیگران، بویژه امیر نوروزی و عرفان ابراهیمی، این رابطه پر از عشق و سوءتفاهم را عینیت بخشیده است.

بسیاری از فیلمسازان ایرانی، نگاهی توأم با ستایش به شخصیت مادر در آثارشان داشته‌اند. در فیلم «مادر» (علی حاتمی) مادر (رقیه چهره‌آزاد) ستون اصلی و نمادی از وطن است. در «میم مثل مادر» (رسول ملاقلی‌پور) مادر تجلی و تبلور ایثار است، در «زیر پوست شهر» (رخشان بنی‌اعتماد) مادر برای حفظ خانواده از همه طوفان‌ها، یک تنه می‌جنگد. نسرین در «مامان» همه این کارها را به شیوه خودش انجام داده و این نقطه تمایز او با همه مادران سینمای ایران است. در سکانس‌هایی که انتخاب‌های مادر، فرزندانش را به دردسر می‌اندازد، او به شیوه خودش در حال آبروداری و آینده‌نگری است و این تناقض، موقعیتی غریب برای مامان و پسرانش ایجاد کرده است.

مادر این فیلم، دور از شمایل ستایش‌شده‌ای که در اغلب فیلم‌های سینمایی دیده‌ایم، محصول یک دوره است. محصول دگرگونی‌های اجتماعی و تلخکامی‌های فراوان در زندگی فردی. این مادر، با همه تفاوت‌هایی که با تصویر آرمانی زن- مادر ایرانی دارد، به یاد می‌ماند. فیلمساز جرأت می‌کند زوایایی تاریک از شخصیت و رفتارهای یک مادر را به تصویر بکشد، مادری که اگرچه تداعی کننده تصویر مطلوب‌مان از زنانگی و مادرانگی نیست، اما انعکاسی از تراژدی زندگی زنانی است که عشق و خوشبختی از آنها دریغ شده است.