وظیفه رهبر ارکستر چیست؟

اعتمادآنلاین| جالب است بدانید که رهبر ارکستر نه تنها نوازندگان، بلکه شنوندگان را نیز به هماهنگی با ریتم و نُت‌های موسیقی سوق می‌دهد.

به گزارش ایسنا، الجزیره در گزارشی درباره نقش رهبران ارکستر در کنسرت‌های زنده موسیقی آورده است: «وقتی در یک سالن اپرا مشغول گوش دادن به یک موسیقی کلاسیک هستید و صحنه هنرنمایی نوازنده‌ها را به صورت زنده تماشا می‌کنید، احتمالا حرکات دست شخصی که روبه‌روی گروه می‌ایستد و با حرکت دادن دست، صورت و بدنش همراهی‌شان می‌کند، توجهتان را جلب می‌کند؛ این شخص رهبر ارکستر است؛ حال اگر کمی دقیق‌تر تماشا کنید خواهید دید که برخی از نوازنده‌ها اصلا به رهبر نگاه نمی‌کنند، در این لحظه این فکر به ذهنتان خطور می‌کند که اساسا نقش رهبر ارکستر در اجرای موسیقی زنده چیست؟

طبق گزارش رادیو بی بی سی، تاریخچه حرفه رهبری ارکستر به قبل از میلاد باز می‌گردد. 709 سال قبل از میلاد یک گروه موسیقی که تعدادشان به 800 نفر می‌رسید، توسط شخصی که در تمدن یونان شغلش (Giver of Rhythm) یعنی ریتم‌دهنده خوانده می‌شد، برای نواختن به موقع فراز و فروز موسیقی هدایت می‌شدند. با گذشت صدها سال از آن زمان، نوازندگی و آلات موسیقایی تغییر و تحولات بسیاری را پشت سر گذاشته‌اند و حرفه رهبری ارکستر به همان هیبت تاریخی خود پابرجا بوده اما اکنون که خیلی از گروه‌های موسیقی خود را از رهبر ارکستر بی‌نیاز می‌دانند، جایگاه این گروه از جامعه هنر مبهم باقی مانده است.

در دوره کلاسیک موسیقی اروپا که سال‌های 1730 تا 1820 را شامل می‌شود، اغلب گروه‌های موسیقی بدون رهبر به روی صحنه رفتند زیرا آن‌ها توسط اولین تک‌نواز خود هدایت می‌شدند اما از آغاز قرن 19 میلادی و با افزایش تعداد نوازنده‌ها در ارکسترها، وجود رهبر ارکستر اهمیت بیشتری یافت.

وظیفه رهبر ارکستر به طور خاص، هدایت اعضای گروه موسیقی است که گاهی تعدادشان از ده‌ها و حتی صدها نفر فراتر می رود. بدین صورت که او برای نواختن صحیح و خارج نشدن اعضا از ریتم با استفاده از حرکات دست‌ها و گاهی نیز چوبی که در دست راستش دارد، آن‌ها را راهنمایی می‌کند.

رهبر با این حرکات، نواخته شدن پیوسته و صحیح نت‌های موسیقی را تضمین کرده و گویی که به آن‌ها نشاط می‌بخشد؛ به ویژه که برخی از بزرگان موسیقی در رهبری ارکستر حرکات مخصوص به خود را دارند که برای نوازنده‌های گروه آشنا و الهام‌بخش است. مانند ویلهلم فورت ونگلر، رهبر ارکستر فقید آلمانی که حرکاتش شدت داشت و یا والری گرگیف، رهبر ارکستر روسی که حرکات لرزان و عجیبی دارد که مخصوص به خود اوست.

رهبر ارکستر می‌داند که دقیقا چه زمانی باید دستان خود را حرکت دهد. او علاوه بر اینکه نوازنده‌ی ماهری است، باید جزو بهترین شنوندگان موسیقی هم باشد تا در هنگام تمرین گروه قبل از اجرا، حرکات ناهماهنگ و ناموزون را تشخیص داده و ریتم را سامان بخشد. رهبر ارکستر قبل از هر اجرا بر روی صحنه، شنونده‌ای است که قبل از شنوندگان اصلی و تماشاچیان، به اجرای گروه گوش داده و با گوشزد ایرادها و تنظیم صداهای غالب، گروه موسیقی را برای یک اجرای بی نقص آماده می‌کند.

نکته دیگری که در رهبری ارکستر اهمیت دارد زمان شروع نواختن اعضای گروه است. زیرا هرچقدر هم که نوازندگان در اجرای قطعات مهارت داشته باشند اما چون بر روی صحنه و حین اجرا، بر یکدیگر اشراف کاملی ندارند ممکن است در شروع همزمان نواختن به مشکل بخورند و اینجاست که حرکت رهبر ارکستر برای شروع نواختن، اعضا را با هم هماهنگ می‌کند.

رهبران ارکستر همچنین می‌توانند مخاطبان را با حرکاتشان هدایت کنند و آن‌ها را به سوی هماهنگی با ریتم سوق دهند.»