خنده و فراموشی/ مستندهایی که به «سینماحقیقت» راه نیافتند

اعتمادآنلاین| الناز دیمان- رسم است پس از پایان کار هیات‌های انتخاب اغلب جشنواره‌ها، موجی از اعتراض و انتقاد به انتخاب نشدن بعضی فیلم‌ها شکل می‌گیرد. بخشی از مهمترین حاشیه‌هایی که هویت یک جشنواره به عنوان رویدادی هنری و مستقل را زیر سوال می‌برد از همین اعتراض‌ها شروع می‌شود، انتقادهای تندی که بخشی از آن را صاحبان آثار کلید می‌زنند و بخشی دیگر را اهالی رسانه (که فیلم‌ها را دیده و درباره کیفیت آنها مطمئن هستند) مدیریت می‌کنند. نمونه متاخر جشنواره فیلم کوتاه تهران و موجی است که علیه سیدصادق موسوی دبیر جشنواره و انتخاب‌هایش راه افتاد و تا اختتامیه ادامه داشت.

هفته پیش فهرست مستندهای بلند ایرانی حاضر در پانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» اعلام شد و غیبت چند فیلم پرسش‌های جدی برای صاحبان آثار و مخاطبان جدی سینمای مستند به وجود آورد. طبیعی بود که فیلمسازها در صفحه شخصی‌شان در اینستاگرام نسبت به این موضوع موضع‌گیری کنند. آزاده بی‌زار گیتی کارگردان «دختران نجار» اولین واکنش را نشان داد و اعتراف کرد حتی برای موضع‌گیری و انتقاد خسته است. بی‌زار گیتی که روابط خوبی با مدیران مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی دارد، سال گذشته در شورای سیاست‌گذاری جشنواره حضور داشت. «دختران نجار» که امسال حضورهای بین‌المللی مختلفی داشته، فیلمی بی‌حاشیه است، اما موضوعی که مانع حضور آن در جشنواره شد به سوابق تهیه‌کننده فیلم برمی‌گردد.

کیوان مهرگان کارگردان «سیاوش در آتش» یکی دیگر از فیلمسازانی بود که در صفحه شخصی‌اش در اینستاگرام متنی تند و انتقادی علیه جشنواره، هیات انتخاب و محمد حمیدی‌مقدم دبیر این دوره نوشت. «سیاوش در آتش» مستندی بلند و 129 دقیقه‌ای است که به زندگی حرفه‌ای شجریان، حوادث سال 88 و تاریخ موسیقی در چهل سال اخیر اشاره دارد. مهرگان پیش از این با مستند «قابها» در جشنواره «سینماحقیقت» حضور داشته است، اما طبیعی بود با روشی که هیات انتخاب این دوره در پیش گرفته فیلم او راهی به بخش مسابقه نداشته باشد.

فیلم «رادیوگرافی یک خانواده» ساخته فیروزه خسروانی یکی دیگر از آثاری است که از جشنواره کنار گذاشته شد. فیلم روایتی از زندگی خانوادگی کارگردان و تغییرهایی است که مادر و پدر او پس از پیروزی انقلاب داشته‌اند، یکی از مهمترین دلایل حذف فیلم از بخش مسابقه نداشتن حجاب و تصاویر قبل از انقلاب زنان بوده است.

در میان آثاری که به بخش مسابقه مستندهای نیمه بلند راه نیافتند، نام «اهواز بالای شهر، پایین شهر» ساخته حبیب باوی ساجد دیده می‌شود. مستندی اجتماعی درباره وضعیت امروز شهر شهر اهواز که نگاهی انتقادی دارد. باوی ساجد فیلمساز خوزستانی که اوایل دهه 90 با حوزه هنری همکاری داشت در این فیلم، کوشیده وضعیتی از جامعه امروز اهواز را ترسیم کند.

دوشنبه نیمه آذرماه نشست خبری دبیر پانزدهمین جشنواره سینماحقیقت برگزار شد، محمد حمیدی مقدم در پاسخ به سوال‌های اندکی که درباره حذف فیلم‌ها یا ممیزی‌ها پرسیده شد، اعلام کرد تمرکز روی جشنواره «سینماحقیقت» بالاست و طبیعی است که حذف‌ بعضی فیلم‌ها باعث دلخوری و انتقاد شود. او توضیح داد که هر جشنواره‌ای زیبایی‌شناسی و معیارهای خود را دارد اما درباره حذف هیچ فیلمی به شکل مصداقی توضیح نداد.

حمیدی مقدم حتی به این نکته اشاره نکرد که امسال فیلم‌های راه یافته به بخش مسابقه پیش از اعلام فهرست نهایی به شورای بازبینی اداره کل نظارت و ارزشیابی رفته و مجوز نمایش یافته‌اند. سنتی که پیش از این و در زمان مدیریت محمدمهدی طباطبائی‌نژاد مدیر عامل قبلی مرکز گسترش مرسوم نبوده است. او در پایان نشست لبخند زد و گفت دوست داشته امکان نمایش همه مستندها در این دوره به وجود می‌آمد، اما در این باره سخن نگفت که شرایط فعلی مدیریت در سینمای ایران و تغییری که به زودی در مرکز گسترش رخ خواهد داد، او را محتاط‌تر از گذشته کرده است.

حمیدی مقدم نشست خبری پانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» را در آرامش و بدون حاشیه به پایان برد و از کارنامه هیات‌های انتخاب و استقلال آنها دفاع کرد. اما فراموش کرد درباره مستندهایی توضیح بدهد که نمایش هر یک از آنها در این دوره می‌توانست نمایش‌دهنده استقلال این رویداد و اعتبار حرفه‌ای آن باشد. اعتباری که خدشه‌دار شده است.