مستندی که با ساندنس سروصدا کرد

مستند «بازپروری جهاد» (جهاد ری‌حب) فیلمی درباره تندروهای سابق القاعده است که در یک مرکز در عربستان سعودی تحت بازپروری قرار می‌گیرند تا به جامعه بازگردند.مگ اسمیکر سازنده این مستند از آن به عنوان چالشی برای مقابله با کلیشه‌ها یاد کرده در حالی که عده‌ای نیز به مخالفت با آن برخاسته‌اند و فیلم را اسلام‌هراسانه خوانده‌اند.

به گزارش مهر به نقل از د رپ، این مستندساز در پاسخ به انتقاداتی که بیشتر در رسانه‌های اجتماعی بیان شده‌اند گفته قصد داشت سفر شخصی ۳ مرد را تصویر کند و کلیشه‌های مخاطبان درباره تروریست بودن آنها را به چالش بکشد. وی افزود: امیدوارم این کلیشه‌های ساده‌سازی شده از بین بروند و به زندگی این افراد ارزشی داده شود که پیش از این در روایت ملی ما در آمریکا وجود نداشته است.

«بازپروری جهاد» از سوی بیشتر منتقدان سینمایی با تحسین روبه رو شده اما از آنجا که این مردان تروریست خوانده می‌شوند و سازنده‌اش هم آمریکایی است در رسانه‌های اجتماعی با انتقاد روبه‌رو شده است. برای مثال یکی از توییت‌های منتقد متعلق به جود شهاب از وب‌سایت خبری ترکیه است که نوشته: وقتی من به عنوان یک زن مسلمان می‌گویم فیلم مشکل دارد باید صدای من قوی‌تر از صدای زنی سفیدپوست که می‌گوید مشکلی ندارد شنیده شود.

اسمیکر که ۵ سال را صرف ساخت این فیلم کرده به «رپ» گفته است که این فیلم فرضیات آن دسته از آمریکایی‌هایی که به این افراد تروریست می‌گویند را به چالش می‌کشد و در عین حال به مردانی که ایدئولوژی گروه‌هایی ماننده القاعده را پذیرفته‌اند اجازه می‌دهد تا صدایشان شنیده شود.

فیلم «بازپروری جهاد» درباره ۳ مرد یمنی است که ۱۵ سال در گوانتامو توسط آمریکا در بازداشت به سر می‌بردند و بعد به مرکز بازپروری در عربستان سعودی فرستاده شدند. در این مرکز سعی بر این است تا به آنها زندگی مجدد در جامعه آموزش داده شود و این افراد بتوانند به جامعه بازگردند.

نظردهندگان در توییتر که معتقدند باید فضای بیشتری به مسلمانان برای ارایه مطالبشان داده شود این فیلم را به کلیشه سازی و اسلام هراسی متهم می‌کنند. سو عبدی مدیر دفتر شورای روابط عمومی مسلمانان در دفتر هالیوود ضمن اینکه درباره فیلم اظهار نظری نکرد گفت معتقد است باید به فیلمسازان مسلمان امکان داد تا صدایشان بیشتر شنیده شود و موسساتی مانند ساندنس اقداماتی برای حمایت از خلاقیت‌های مسلمانان در گفتن موضوعاتی که مربوط به خودمان است فراهم کند.

اسمیکر هم می‌گوید می‌دانست جناح راست آمریکا به سراغش می‌آیند. وی گفت: مطمئنم همچنان هم ما را دنبال می‌کنند اما من بیش از نیم دهه از زندگی‌ام را روی این فیلم گذاشته‌ام. وی که یک آتش‌نشان بود پس از ۱۱ سپتامبر و به دنبال سوال‌هایی که برایش مطرح شد راهی افغانستان شد و بعد سال‌ها در یمن زندگی کرد و سرانجام مجوز فیلمبرداری از این مرکز در عربستان را به دست‌آورد.

در این فیلم نشان داده می‌شود وحشتی که این مردان در گوانتانامو تجربه کردند هرگز رهایشان نکرده است و مسایلی چون فکر به خودکشی، تجاوز جنسی در گوانتانامو و از دست دادن دوستانشان در آنجا، تاثیراتی بر روحیه آنها گذاشته که هنوز آن را از یاد نبرده‌اند و یکی از آنها هنوز دستانش را طوری نگاه می‌دارد که انگار دستبند به آنها بسته شده است.

اسمیکر می‌گوید در این فیلم از واژه تروریست استفاده شده تا نشان دهد معنایی وارونه با آن چیزی دارد که در آمریکا متداول است و او می‌خواهد مخاطبان آمریکایی استفاده از چنین واژه‌ای با چنین قلمروی وسیعی از معنا را زیر سوال ببرند و به چشم‌اندازی که بیش از دو دهه بر آمریکا سلطه داشته و این مردمان را بدکار قلمداد کرده است تلنگر وارد کند.

وی گفت معنای فیلم هم دوگانه است و یادآوری این است که اینجا هم قصد دارند ایده این مردان را بازسازی کنند.

اسمیکر گفت انتقاد آنهایی که با فیلم وی مخالفت می‌کنند را درک می‌کند اما به عنوان یک آمریکایی خود را موظف می‌داند علیه وضعیت موجود در کشورش حرف بزند. وی افزود: من کشور خودم را دیدم و می‌دانم با حملات هوایی و دادن سلاح به عربستان سعودی برای مقابله با یمنی‌ها همراهی می‌کند و از بمباران شدن مردم یمن حمایت می‌کند.

در عین حال اگر گوانتانامو خشن و غیرانسانی بود، مرکز مشاوره و مراقبت هم همین است و در کلاس‌های هنری هم بیشتر ساکنان مرکز مشت‌هایی را نقاشی می‌کنند که زمین را سوراخ می‌کنند چون آنها باید مدت‌ها در همین مرکز سر کنند و پس از آن هم بسیاری از سعودی‌ها نمی‌خواهند با زندانیان سابق گوانتانامو آن هم افراد یمنی، ارتباطی داشته باشند و از آنجا که بیشتر این افراد در نوجوانی در هسته‌های تروریستی استخدام شدند، حالا یافتن همسر و تشکیل خانواده کاری مشکل است.