بازگشت به خویشتن از اهداف جایزه جلال است

​وزیر ارشاد در اختتامیه چهاردهمین دوره جایزه جلال گفت: غربزدگی و از خودبیگانگی از مفاهیم مهم در منظومه فکری جلال آل احمد بود و به همین دلیل ما در این جایزه از بازگشت به خویشتن تجلیل می‌کنیم.

به گزارش مهر، آیین اختتامیه چهاردهمین دوره جایزه جلال آل احمد امشب سه‌شنبه ۱۲ بهمن با حضور و سخنرانی محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، علی رمضانی مدیر عامل خانه کتاب و ادبیات ایران و مریم بصیری دبیر علمی این دوره از جایزه ادبی جلال آل احمد در تالار وحدت برگزار شد.

در این مراسم ضمن اعلام برگزیدگان و آثار شایسته تقدیر این دوره از کتاب مجموعه داستان «هاملت در نم نم باران» نوشته زنده‌یاد اصغر عبدالهی به صورت ویژه تجلیل شد. در این قسمت از برنامه اختر اعتمادی، همسر زنده‌یاد اصغر عبداللهی، نیز حضور داشت.

اسامی برگزیدگان این دوره از جایزه جلال آل احمد را از اینجا بخوانید و در ادامه با گزارشی از آیین اختتامیه همراه شوید:

اسماعیلی: برای ایجاد بستر رشد فرهنگ تلاش می‌کنیم

محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مراسم ضمن تسلیت درگذشت مرجع عالیقدر جهان تشیع مرحوم آیت‌الله العظمی لطف‌الله صافی گلپایگانی و گرامیداشت چهل‌وسومین فجر انقلاب گفت: دولت سیزدهم نگاه ویژه‌ای به حوزه نشر کتاب و ادبیات دارد. تمام تلاش ما این است که فضا و بستر رشد و تعالی حوزه‌های فرهنگ و هنر را مهیا کنیم، چرا که بررسی‌ها نشان می‌دهد که این حوزه‌ها به دلیل ذوق و سلیقه‌های مختلف، از نشاط و طراوت چندانی برخورداری نیست و وضعیت مطلوبی ندارد و برای این امر می‌توان دلایل مختلفی را بیان کرد.

وی افزود: مسائل عمومی بخشی از دلایل این عدم وضعیت وطلوب را موجب شده است که به واسطه تحولات علمی و فناوری فضای مطالعه و کسب دانش تغییر کرده است. البته نباید دلایل مربوط به حوزه سیاست گذاری را نیز در این شرایط فراموش کرد، اما تلاش می‌کنیم تا حرکت‌های جدی حوزه فرهنگ به سمت رشد و تعالی صورت گیرد.

اسماعیلی ادامه داد: آسیب‌هایی که در این حوزه مشاهده می‌شود قابل حل است و نیاز دارد تا برای آنها سیاست‌های جدید حمایتی تعیین شود. بیانیه هیات داوران نشان از ضعف‌هایی در حوزه ادبیات است و امیدوارم با تعیین و اجرای سیاست‌ها در دوره‌های بعد به وضعیتی برسیم که بیانیه‌های هیات داوران دوره‌های بعدی از رشد کیفی و کمی آثار حکایت کنند. من از موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران می‌خواهم که ایستگاه پایانی این دوره از جایزه جلال آل احمد، نقطه شروع فعالیت‌های جدید باشد.

وی همچنین با اشاره به این نکته که برنامه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت سیزدهم به عملگرایی سوق پیدا کرده، گفت: از چندماه پیش کاری در وزارتخانه شروع کرده‌ایم که در آن آموزش ۴۰ هزار داوطلب فعالیت فرهنگی و هنری را به ویژه در روستاها و مناطق محروم در ۱۱ استان و ۷۲ شهر آغاز کرده‌ایم. تصمیم داریم که در حوزه‌های فرهنگ و هنر تنها به صحبت اکتفا نشده و بتوانیم به تولیدات مطلوب و متعالی برسیم.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نکته که ضرورت دارد برای آموزش‌های جنبی در کنار آموزش‌های آکادمیک حوزه ادبیات نیز برنامه‌ریزی شود، گفت: هرچند که کار ما در جوایز ادبی ارزیابی است؛ اما می‌توانیم با فراهم‌کردن فضا و مشوق‌ها زمینه‌های رشد حوزه ادبیات را فراهم کنیم. بر همین اساس ضرورت برنامه‌ریزی برای آموزش‌های جنبی در کنار آموزش‌های رسمی مراکز علمی و دانشگاهی حس می‌شود تا فضای رشد علمی پیرامونی نیز فراهم شود، مقوله‌ای که این دوره از جایزه جلال به آن توجه و اهتمام جدی داشت.

بازگشت به خویشتن از اهداف جایزه جلال آل احمد است

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود، ضمن اشاره به منظومه فکری زنده‌یاد جلال آل احمد به عنوان یکی از مهم‌ترین روشنفکران و اهالی فرهنگ ایران گفت: جلال آل احمد از مهم‌ترین و اثرگذارترین نویسندگان معاصر ایران است که نقش مهمی در تحولات فرهنگی عصر جدید ایران داشت. مسئله غرب زدگی و از خودبیگانگی از جمله مفاهیم مهم در تفکر جلال بود و ما هم در جایزه‌ای که به نام اوست به نقد غرب زدگی می‌پردازیم و از بازگشت به خویشتن تجلیل می‌کنیم.

اسماعیلی اضافه کرد: افتخار زنده‌یاد جلال آل احمد این بود که «در خدمت و خیانت روشنفکران» خود را در محضر امام خمینی (ره) آورد و یکبار امام خواستند دست در دست جلال به عنوان نماد وحدت روحانیت و جامعه روشنفکری باشند. شعار جلال بازگشت خویشتن و مقابله با استعمار و استثمار بود که امیدواریم در جایزه جلال به نمادهای فکری وی توجه شود.

ویژگی‌های خاص چهاردهمین دوره جایزه جلال از زبان مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران

علی رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران نیز یکی دیگر از سخنرانان آیین اختتامیه چهاردهمین دوره جایزه جلال آل احمد بود. وی در سخنان خود با گرامیداشت آغاز ایام الله دهه فجر و سالروز بازگشت ظفرمندانه امام خمینی (ره) به میهن گفت: پیروزی انقلاب اسلامی ایران ثمرات گرانبهایی در حوزه تولید ادبی داشت و نقش مهمی را در ارتقای کیفیت ادبیات ایران ایفا کرد.

وی افزود: یکی از رویش‌های انقلاب جایزه ادبی جلال آل احمد است. این جایزه که برگزاری‌اش از سال ۱۳۸۷ توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد، هدفش ارتقای زبان و ادبیات اسلامی و ملی است و قصد دارد تا از پدید آورندگان پیشرو در بخش‌های «داستان بلند و رمان»، «داستان کوتاه»، «مستندنگاری» و «نقد ادبی» به صورت سالانه تقدیر کند. البته در دوره‌های اخیر یک بخش جنبی و ویژه نیز به این جایزه افزوده شده است. خوشبختانه در این دوره با تلاش هیأت علمی و اجرایی، جایزه در مدت کوتاهی به نقطه پایانی رسید.

رمضانی توجه ویژه به حوزه ویراستاری و فعالیت ویراستاران را از ویژگی‌های چهاردهمین دوره از جایزه ادبی جلال آل احمد خواند و اضافه کرد: ویرایش چشم سوم و ضلع سوم در کنار خواننده و نویسنده است و از مسائلی به شمار می‌رود که باید زین پس مورد توجه تمام جوایز ادبی باشد.

وی ادامه داد: در تاریخ برگزاری این جایزه، برای نخستین بار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از دبیرخانه این جایزه بازدید کرد. وزرای پیشین صرفاً از دبیرخانه جشنواره‌های هنری بازدید می‌کردند. اطلاع دارید که مبلغ این جایزه نیز در این دوره افزایش چشمگیری داشته و در بخش برگزیدگان از ۱۵۰ میلیون تومان به ۲۵۰ میلیون تومان ترقی کرده است و مبلغ جایزه شایستگان تقدیر از ۳۰ به ۵۰ میلیون تومان افزایش پیدا کرده است.

مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران در بخش دیگری از سخنان خود از اجرای طرح پژوهشی «پدید» در حوزه ادبیات داستانی در این مرکز خبر داد و گفت: در این طرح ۱۳ نویسنده و منتقد ۴۰۰ اثر سال گذشته را که شمارگان بالای ۵۰۰ نسخه داشتند، شامل ۱۰۲ داستان کوتاه و ۲۹۸ رمان براساس شاخص‌هایی چون سن و جنس نویسنده، گونه و ژانر ادبی اثر، مکان داستان، کیفیت چاپ، میزان خشونت و نحوه اتمام داستان و ارزیابی مجموعه‌ای، بررسی کردند. مطابق تحقیقات این بررسی، میزان خشونت در داستان‌ها نسبت به سال ۹۸ کاهش یافته و از ۶۲ درصد به کمتر از ۶۰ درصد رسیده است. در جمع‌بندی نیز که معرف جهان‌بینی نویسنده است، بخش زیادی از آثار پایانی خوش دارند که نشان می‌دهد جامعه نویسندگان با وجود دشواری‌های همه‌گیری کرونا توانسته است آثاری با پایان خوش عرضه کند. در عین حال بیشتر آثار در جغرافیای شهرهای بزرگ اتفاق افتاده‌اند که این باید نقطه توجهی برای سیاستگذاران باشد تا نویسندگان در خلق داستان‌ها کل جغرافیای کشور را مورد توجه قرار دهند. همچنین ارزیابی‌های نشان داد که ۱۰ درصد آثار ادبی سال ۹۹ درجه خوب، ۵۱ درصد درجه ضعیف، ۳۸ درصد متوسط و تنها یک درصد درجه عالی را کسب کردند.

بصیری: ناشران سخت‌گیری بیشتری نسبت به ویرایش آثار ادبی داشته باشند

مریم بصیری، دبیر علمی چهاردهمین دوره جایزه جلال آل احمد نیز در این مراسم گفت: نظر به اهمیت جایزه ملی جلال آل‌احمد به‌عنوان مهم‌ترین رویداد در زمینه ادبیات داستانی، نکاتی به‌عنوان جمع‌بندی علمی این دوره از جایزه، خدمت‌تان ارائه می‌کنم. سخنان من گزیده‌ای از مجموعه ارزیابی‌های داوران چهاردهمین دوره جایزه جلال از وضعیت ادبیات داستانی کشور است که به تفکیک چهار گروه اصلی، برای شما بیان می‌کنم.

وی افزود: در بخش مستندنگاری، شاهد توجه روزافزون به این قالب، و افزایش آثار منتشرشده در حوزه مستندنگاری بودیم؛ طوری‌که در سال ۹۹ بخش مستندنگاری با ۳۶۱ کتاب، پس از رمان، دومین بخش از نظر تعداد آثار رسیده، بود. در حالی که در سال‌های گذشته این بخش بعد از داستان‌کوتاه و در جایگاه سوم قرار داشت. بنابراین شایسته است در کنار این گسترش کمی، به بهبود کیفی آثار این بخش نیز توجه شود.

بصیری ادامه داد: نقد ادبی در شناخت و گسترش ادبیات داستانی خلاق، اهمیت بسیار زیادی دارد؛ اما در این دوره نیز چون دوره قبل، با ۴۹ عنوان کتاب، با کاهش چشمگیر آثار و همچنین محتوای مطلوب در حوزه نقد ادبی، مواجه بودیم. این امر لزوم توجه بیشتر به این بخش را از سوی دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، رسانه‌های تخصصی ادبیات، و مراجع رسمی حوزه فرهنگ و ادبیات، به ما گوشزد می‌کند.

دبیر علمی چهاردهمین دوره جایزه جلال آل احمد به افت محسوس کیفیت و کمیت آثار در حوزه داستان کوتاه اشاره کرد و گفت: در بخش مجموعه داستان‌کوتاه، هرچند در سال‌های اخیر میزان توجه به داستان‌کوتاه افزایش یافته، اما در سال ۹۹، نسبت به میانگین یک دهه گذشته، این بخش با ۲۶۰ اثر، هم از نظر کمیت و هم از نظر کیفیت، افت محسوسی داشت. به نظر می‌رسد ناشران تمایل چندانی به انتشار این آثار ندارند که باید این موضوع، دقیق ریشه‌یابی شود.

این منتقد ادبی همچنین به ضعف رمان‌های منتشر شده در سال ۹۹ نیز اشاره کرد و ادامه داد: در بخش رمان، این مهم‌ترین محصول ادبیات خلاقه، به‌رغم حجم بالای آثار تولیدی در این حوزه، ۹۰۹ اثر در یک سال، کیفیت چندان مطلوبی در رمان‌های منتشرشده، نمایان نبود. تعجیل و کم‌دقتی که در نوشتن و انتشار اغلب داستان‌های بلند و رمان‌ها، دیده می‌شود؛ این نکته را یادآوری می‌کند که ناشران محترم، باید سختگیری بیشتری در پذیرش، انتخاب و ویرایش آثارِ در دست انتشارشان، داشته باشند.