مناقشه بر سر اصالت یک شاهکار هنری

در سال ۱۹۳۴ یک لوله‌کش در ملاقات با چند ملوان آلمانی در نیویورک سه نقاشی دریافت کرد. سوژه یکی از این نقاشی‌ها شباهت زیادی با «رامبرانت»‌ نقاش نامدار هلندی داشت. لوله‌کش که این نقاشی‌ها را جدی نگرفته بود،‌ آن‌ها را سال‌ها در قفسه‌ای رها کرده بود. این یکی از داستان‌های مربوط به تاریخچه نقاشی ۲۰۰ساله «رامبرانت در کلاه بره قرمز»‌ است.

به گزارش ایسنا، این نقاشی که «رامبرانت»‌ حدودا ۳۷ ساله را به تصویر می‌کشد،‌ در ماه جاری میلادی برای نخستین‌بار در نیم قرن اخیر در «Escher in Het Paleis»، کاخی واقع در «لاهه»‌ به نمایش گذاشته خواهد شد.

این پرتره پیش‌تر در فاصله سال‌های ۱۸۵۰ تا ۱۸۷۹ میلادی زمانی که «شاهزاده هندریک»‌ از هلند مالک آن بود، در این مکان به نمایش گذاشته می‌شد.

همزمان با این نمایشگاه، «گری شوارتز»‌ محقق هلندی ـ آمریکایی آثار رامبرانت کتابی را با عنوان «رامبرانت با کلاه بِره قرمز: ناپدیدشدن و پدیدارشدن یک خودنگاره»‌ منتشر کرده است که در آن از اسناد غیرمحرمانه و منابع نه چندان آشنا برای بازنویسی تاریخچه این نقاشی استفاده شده است.

با اینکه سوژه این نقاشی بدون شک نقاش چیره‌دست قرن هفدهم میلادی را به تصویر می‌کشد، اما کارشناسان درباره خودنگاره بودن این پرتره اختلاف نظر دارند. برخی معتقدند این نقاشی توسط یکی از هنرآموزان ماهر «رامبرانت» خلق شده و برخی دیگر آن را به عنوان یک نقاشی تقلبی قرن نوزدهمی برآورد کرده‌اند. «شوارتز»‌ در این کتاب بر این مسئله تاکید دارد که برخی از کارشناسان در سال‌ها قبل به اشتباه این پرتره را به عنوان یک نقاشی تقلبی معرفی کرده‌اند و معتقد است «رامبرانت با کلاه بره قرمز» یک خودنگاره اصل است.

مالک کنونی این نقاشی «شوارتز» را مامور نگارش این کتاب کرده است. «شوارتز» می‌گوید، از قصد مالک نقاشی برای فروش آن مطلع نیست اما معتقد است اثبات اصل بودن این خودنگاره ارزش آن در بازار هنر را به طور قابل توجهی افزایش خواهد داد.

روایت «‌شوارتز» از «رامبرانت با کلاه بِره قرمز»‌ از سال ۱۸۲۳ میلادی آغاز می‌شود. نخستین رَد این نقاشی به مجموعه «ویلم دوم» پادشاه هلند می‌رسد. این نقاشی سپس در اوایل قرن بیستم به دست یک دوک عالی رتبه آلمانی رسید. این اشراف‌زاده در سال ۱۹۰۹ نقاشی را به موزه‌ای در آلمان امانت داد و در سال ۱۹۲۱ این پرتره ربوده شد. گفته می‌شود پس از اینکه جایزه ۱۰۰,۰۰۰ مارکی برای این نقاشی تعیین شد دو نفر به سرقت آن اعتراف کردند. این داستان تا جایی ادامه پیدا می‌کند که همسر لوله‌کش نیویورکی تصمیم می‌گیرد پرتره «رامبرانت‌»‌ را به یک موزه معرفی کند.

با وجود تمام این وقایع هنوز سوالی بی‌پاسخ مانده است: آیا این نقاشی یک اثر اصل متعلق به «رامبرانت»‌ است؟

«آبراهام برجوس»‌،‌ متخصص برجسته آثار «رامبرانت‌»‌ در دهه ۳۰ میلادی «رامبرانت در کلاه بره قرمز»‌ را در کاتالوگ آثار این هنرمند به عنوان یک خودنگاره متعلق به سال ۱۶۴۳ میلادی معرفی کرد و به مسروقه بودن آن نیز اشاره کرد. اما این طرز فکر در دهه ۶۰ میلادی تغییر کرد و مورخ هنری به نام «هورست گرسون» کاتالوگ قبلی را اصلاح کرد و این نقاشی را به یکی از شاگردان این هنرمند نسبت داد.

به دنبال این اظهارنظرها، متخصصان «پروژه تحقیقاتی رامبرانت»‌،‌ یعنی گروهی از متخصصان هلندی که تمام آثار این هنرمند را مورد بررسی قرار می‌دهند بیش‌تر تردید کردند. از نظر این گروه از محققان، «رامبرانت با کلاه بره‌ قرمز»‌ یک نقاشی تقلبی قرن نوزدهمی بود. این گروه از متخصصان بار دیگر این نقاشی را به سرپرستی متخصص دیگری مورد بررسی قرار دادند و به نتیجه متفاوتی رسیدند: اینکه «رامبرانت با کلاه بره قرمز»‌ در کارگاه نقاشی «رامبرانت‌»‌ و تحت نظارت این هنرمند خلق شده است.

تایید اصالت نقاشی‌های «رامبرانت»‌ کار دشواری است و این نظرات در طول زمان تغییر می‌کنند. در هشت کاتالوگی که از آثار «رامبرانت»‌ منتشر شده است،‌ شمار نقاشی‌های امضادار این هنرمند از ۶۱۴ تا ۳۳۰ عدد متغیر است. وقتی اصالت این نقاشی‌ها زیر سوال برود،‌ ارزش آن‌ها در بازار هنر نیز کاهش پیدا می‌کند و مسلما وقتی به عنوان نقاشی اصل ارزیابی می‌شوند قیمت نجومی پیدا می‌کنند.

چندین کارشناس هنری در گفت و گو با «نیویوک‌تایمز»‌ از اظهار نظر درباره موضع «شوارتز»‌ صرف نظر کردند.

«شوارتز» معتقد است یکی از دلایلی که مردم تمایل ندارند این نقاشی را به عنوان یک اثر هنری اصل در نظر بگیرند،‌ آسیب‌های جدی است که به نقاشی وارد شده است.