مروری بر آثار هدیه تهرانی به بهانه پنجاه و یکمین سالروز تولدش + تصاویر

میثم محمدی - ماجرای کشف هدیه تهرانی در سینما و ظهور او بر پرده نقره‌ای، هر چه بوده، برای سینمای ایران خیر داشته و یکی از منحصر به فردترین بازیگران زن تاریخ سینمای ایران را به منصه ظهور رسانده است. تهرانی از همه جهات با هم‌نسلان خود متفاوت بود. این تمایز از همان حضور اول در «سلطان» مشهود است.

به گزارش سینما اعتماد، از بیان و فرم صورت و نگاه‌ها گرفته تا یک لحن خاص که به سختی می‌توان در او نفوذ کرد. شاید همین ویژگی‌ها باعث می‌شود تا تهرانی در هر نقشی که حضور دارد، نوعی اقتدار و صلابت را به رخ بکشد که در دیگر بازیگران آن دوره به چشم نمی‌خورد.

 

پس از «سلطان» او در «غریبانه» به کارگردانی احمد امینی خود را به عنوان یک پارتنر قابل اتکا در مقابل ابوالفضل پورعرب نشان می‌دهد که در آن دوره یکی از ستاره‌های بی‌چون و چرای سینمای ایران بود. کاراکتر «هستی مشرقی» در فیلم جنجالی و پرهیاهوی «قرمز» به کارگردانی فریدون جیرانی، نقطه عطفی بود برای اثبات توانایی‌های تهرانی.

فیلمی که در دوره‌ای خاص از تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران، نگاه‌های بسیاری را به سمت خود جلب کرد و هدیه تهرانی این‌بار در کنار یک جوان اول درخشان دیگر در آن دوره (محمدرضا فروتن)، ستاره شد و ستاره ماند و توانست در رقابت با بازیگران باسابقه‌تری چون فاطمه گودرزی، آزیتا حاجیان، گلچهره سجادیه و ستاره‌هایی چون نیکی کریمی و لیلا حاتمی سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن در هفدهمین جشنواره فیلم فجر را از آن خود کند.

وزنه بازیگری هدیه تهرانی در سینمای ایران سنگین شد و او شناسنامه‌ و هویتی بی‌شباهت به دیگر بازیگران برای خود ساخت. حضور در فیلم سینمایی «شوکران» که یکی دیگر از جنجالی‌ترین آثار کارنامه تهرانی محسوب می‌شود و ایفای نقش یک پرستار به نام «سیما ریاحی» با لایه‌های عمیق و ابعاد دشوار شخصیت‌پردازانه آن، امضاء درخشان دیگری در کارنامه تهرانی محسوب می‌شود.

این آغاز درخشان و تداوم آن در سال‌های ابتدایی حضورش در سینما، تهرانی را به یکی از پرمخاطب‌ترین و پرکارترین بازیگران دهه 80 بدل کرد تا در آثاری از فیلمسازان بزرگی چون ناصر تقوایی با «کاغذ بی‌خط»، بهمن فرمان‌آرا با «خانه‌ای روی آب»، اصغر فرهادی با «چهارشنبه‌سوری»، عباس کیارستمی با «شیرین»، احمدرضا درویش با «دوئل»، محمد بزرگ‌نیا با «جایی برای زندگی»، بهمن قبادی با «نیوه مانگ» نیز حضور داشته باشد.

بی‌تردید کاراکتر «مژده سمیعی» در فیلم «چهارشنبه‌سوری»  اصغر فرهادی یکی از نقش‌های ماندگار هدیه تهرانی است که در آن می‌توان ظرافت، هوشمندی، تحلیل درست نقش و اجرای بی‌نقص او در قامت یک همسر سرگردان و مشکوک را دید که حضورش در این اثر درخشان از فرهادی، دومین سیمرغ بلورین نقش اول زن را نیز برای او به ارمغان آورد.

تهرانی در بیش از 40 فیلم سینمایی که در آنها حضور داشته است، فارغ از کیفیت و نگاه فیلم‌ها و اینکه در چه جایگاهی از سینمای ایران به اکران در می‌آید، همیشه شمایلی قابل اعتنا و قابل پذیرش از کاراکترهایی که بر عهده داشته را به نمایش گذاشته است، حتی در آثاری که به قصد گیشه و با نگاه تجاری تولید شده است.

حتی غیبت طولانی مدت و حضور کمرنگ او در مقطعی باعث نشد تا تماشاگران او را به فراموشی بسپارند و در سال‌های اخیر با آثاری که البته به دلیل مناسبات امروز سینمای ایران، آنچنان مورد توجه نیستند، کماکان به عنوان یکی از بازیگران محبوب سینما، لحظه‌هایی تماشایی را خلق می‌کند.

«مسخره‌باز» به کارگردانی همایون غنی‌زاده با فضایی متفاوت و رنگ و بویی دیگر از سینما و فیلمنامه و فرمی جسورانه و ساختارشکن نسبت به سینمای مرسوم این این سال‌ها، یکی دیگر از نقش‌آفرینی‌های هدیه تهرانی در سال‌های اخیر در نقشی کوتاه، اما با مختصاتی دلنشین و متفاوت است.

اما نقش لیلی در فیلم سینمایی «بی‌ همه چیز» به کارگردانی محسن قرایی، یک انتخاب درست برای بازیگری است که حداقل در ویژگی‌های حسی چهره و کاریزمای موجود در کاراکتر خود، همگونی و سازگاری بسیار بالایی با شخصیت اصلی فیلم اقتباسی قرایی دارد. تهرانی با آن نگاه سرد و رفتارهای کنترل شده  همه فاکتورهای ایفای این نقش دشوار را داشت و به خوبی از پس آن بر آمد.

امروز تولد 51 سالگی این بازیگر سینمای ایران است که به جرات می‌توان گفت هنوز هم می‌تواند با قرار گرفتن در جای درست و در فیلمنامه‌هایی قابل تامل، ویژگی‌های منحصر به فرد خود را به نمایش بگذارد و مورد اقبال مخاطب قرار گیرد.