نگاهی به کتاب راهنمای نگارش طرح تحقیق در هنر؛ خودسرقتی چیست؟

هومن بنایی- خودسرقتی به معنای این است که نویسنده مطلبی را قبلا در جایی منتشر کرده و دوباره آن را در مقاله یا کتاب خود می نویسد بدون این که منبع قبلی را در انتهای مطلب خود ذکر کند گویی که نخستین بار است آن را مطرح می کند.

متن بالا قسمتی از کتاب راهنمای نگارش طرح تحقیق در هنر اثر دکتر فاطمه شاهرودی ست. فاطمه شاهرودی استاد دانشگاه آزاد تهران مرکزی در سال 1400 که راهنمای مسیر هدایت دانشجویان برای ارائه متن پروپوزال پایان نامه است به چاپ رسانده است.

مفهوم سرقت ادبی و سرقت علمی را در مقالات بسیاری می توانیم دنبال کنیم. بسیارند کسانی که وقتی مورد سرقت علمی یا ادبی قرار می گیرند بنای اعتراض می نهند. بسیارند کسانی که برای شناخت بیشتر مردم در زمینه ی سرقت علمی و ادبی صحبت می کنند و بسیارند اساتیدی که مقالات پرشماری را به عنوان کپی یرداری یا سرقت علمی حذف کرده اند و با صاحبان آن مقالات برخورد داشته اند.

به قول متفکری؛ دزد در هنگام سرقت گمان می دارد که دارد حق خودش را از جامعه می گیرد. حال دانشجویی که گرفتار سرقت علمی است در ذهن خویش چه می پندارد. پرداختن به این مساله می تواند راهگشا و هدایت کننده باشد. ایجاد محیط امن و آسوده برای اهل تحقیق و پژوهش وظیفه ی مدیران واساتید علم و آگاهی است. این امنیت و آسودگی خاطر با فرهنگ سازی صورت می گیرد.

این کار امنیت علمی را به دنبال دارد و امنیت علمی هم به بالا رفتن سطعلمی جامعه و ایجاد فرهنگ امانت داری و صداقت منجر می شود و هم به مسیر علم و دانش در زمینه ی تحقیق و پژوهش نظم می دهد و مایه ی آگاهی و روشنگری خواهد بود. حال این که کتابی باشد که البته اندک به مساله ی خودسرقتی بپردازد و آن را تعریف کند جای شگفتی داشت. همین مساله دلیل جذب مخاطب به خواندن و مطالعه ی این کتاب است که مخاطب این کتاب برای شفاف سازی محیط آکادمیک خویش و آگاه شدن از چند و چون کارها در کمترین زمان ممکن به این کتاب و نتایج آن اعتماد  می کند. زیرا نویسنده بیشتر از پیش در پی آن است که به تمام سوالات دانشجویان هنر و پژوهش هنر که در کلاس ها به اندازه ی بیشماری مطرح می شودپاسخی هر چند کوتاه داده باشد که با این کار خیال اساتید در این زمینه راحت و آسوده خواهد شد.

مطالعه ی این کتاب سردرگمی های دانشجویان را می کاهد و می توان گفت تنها کتابی است که به طور تخصصی به این مطلب می پردازد. سوالی که در پیش رویمان قراردارد این است که آیا این کتاب یک اثر کامل و جامع در این حیطه است؟!

قطعا این گونه نخواهد بود. این کتاب فقط می خواهد به حل مشکلات دانشجویان بپردازد و گستره ای بزرگتر برای خویش تعریف نمی کند یعنی نقشه ی جامع و کاملی برای طرح پروپوزال پایان نامه ترسیم نمی کند. بهتر بگوییم برای هر مدل تحقیق هنری نیز راهکار و مسیر کامل و جامعی در نظر مخاطب قرار نمی دهد و فقط به رفع اشکالات دانشجویان می پردازد. دکتر فاطمه شاهرودی به دلیل نداشتن هدفی بسیار بزرگ برای این کتاب در زمینه تحقیق و پژوهش فرصت بسیار بزرگی را از دست داد. اما پرداختن به این گونه موضوع ها در آینده قطعا به اتفاقاتی بزرگ در زمینه تحقیق و پژوهش منجر خواهد شد.

بیان موضوع خودسرقتی که نوعی سرقت ادبی ست در کتاب راهنمای نگارش طرح تحقیق در هنر به دست دکتر فاطمه شاهرودی اتفاقی باشکوه محسوب می شود. امیدواریم بزرگان جامعه شناسی و روانشناسی و پژوهشگران به مطلب خودسرقتی به روشنگری هایی بی نقص در این راستا منجر شود.