تهران، پایتخت پرجنب‌وجوش ایران، در دل خود محله‌هایی تاریخی را جای داده که هرکدام روایتگر بخشی از گذشته این شهر هستند. محله‌ های تاریخی تهران همچون عودلاجان، سنگلج، چاله‌میدان و لاله‌زار همچنان روح گذشته را در پایتخت زنده نگه داشته‌اند. در ادامه با محله‌های قدیمی تهران آشنا می‌شوید و سفری در دل تاریخ پایتخت را تجربه خواهید کرد.

مروری کوتاه بر تاریخچه تهران

تهران که روزگاری تنها تفرجگاه شاهان بود، با گذر زمان تبدیل به قلب تپنده ایران شد. امروزه این شهر تاریخیبا بناهای باشکوهش، مقصد بسیاری از مسافران داخلی و خارجی است که با خرید بلیط پرواز از نقاط مختلف به آن سفر می‌کنند.

نخستین نشانه‌های این تغییر در دوران شاه طهماسب با ساخت بازار تهران پدیدار شد. اما نقطه عطف، سال ۱۱۶۴ شمسی بود، زمانی که تهران به پایتخت قاجار بدل شد. هرچند این دوران بیشتر درگیر جنگ بود و توسعه چندانی نداشت، اما ساخت کاروانسراها، عمارت‌های سلطنتی و ارگ شاهی پایه‌های شهر را شکل داد.

تهران در دوره ناصرالدین‌شاه رنگ و بوی مدرن‌تری گرفت؛ خیابان‌های لاله‌زار و ناصریه، جان گرفتند و شمس‌العماره، نخستین آسمان‌خراش تهران، بر فراز شهر قد علم کرد. در همین دوره، برای اولین‌بار نهاد بلدیه (شهرداری) تأسیس شد تا اداره شهر سر و سامانی بگیرد. اما تهران امروز، چهره‌ای است که بیشتر در دوره رضاشاه شکل گرفت؛ دانشگاه تهران بنیان نهاده شد، خیابان ولیعصر با شکوهی بی‌نظیر کشیده شد و موجی از مهاجرت، جمعیت شهر را به طرز شگفت‌انگیزی افزایش داد. در این مقاله، محله های تاریخی تهران را با شما مرور می‌کنیم.

لیست محله های تاریخی تهران

• محله لاله‌زار
• محله عودلاجان
• محله سنگلج
• محله بازار تهران
• چهارراه استانبول
• محله ده ونک
• محله حصارک
• محله لویزان

محله عودلاجان، محله تاریخی و اعیانی تهران

عودلاجان، محله‌ ای اعیان‌نشین در تهران قدیم، ابتدا پر از باغ‌ها و زمین‌های بایر با منابع آبی فراوان بود. با رشد جمعیت، خانه‌ها و عمارت‌های باشکوهی در آن ساخته شد. این محله به دلیل ۱۶ مسجد و مدرسه‌اش و آمار بالای روضه‌خوانی و تعزیه‌گردانی در دوره قاجار، به مذهبی‌ بودن شهره بود.

عودلاجان شامل محله‌هایی مانند سرچال (کلیمیان) و محله عرب‌ها بود و مشاهیری چون پروین اعتصامی، شهید مدرس و ملک‌الشعرا در آن زندگی می‌کردند. جاذبه‌های عودلاجان:

• خانه شهید مدرس
• عمارت کاظمی
• حمام نواب
• بازارچه عودلاجان

محله لاله‌زار، از قدیمی ترین محله های تهران

لاله‌زار از نوستالژیک‌ترین محله های تاریخی تهران است که حال‌وهوای آن شما را به روزگار گذشته می‌برد. این محله از شمال به خیابان انقلاب، جنوب به جمهوری، شرق به سعدی و غرب به فردوسی محدود می‌شود. خیابان لاله‌زار که ناصرالدین‌شاه پس از سفر به پاریس با الهام از شانزه‌لیزه بنا کرد، در دوره قاجار و پهلوی نماد هنر و نوگرایی ایران بود.

لاله‌زار روزگاری قلب فرهنگی تهران بود و میزبان سینماها، تئاترها، تجارتخانه‌ها و خیاط‌خانه‌های معروف. موسیقی کوچه‌بازاری نیز از همینجا شکل گرفت. امروزه این خیابان به بورس لوازم الکتریکی و لوستر تبدیل شده است. بناهای قدیمی لاله‌زار:

• گراند هتل
• عمارت مشیرالدوله
• شمس‌العماره
• خانه اتابک
• باغ اتحادیه
• کاباره مولن‌روژ

بازار بزرگ، محله تاریخی و تجاری تهران

محدوده بازار تهران یکی از محله های قدیمی تهران است که در گذشته داخل حصار طهماسبی قرار داشت و یکی از چهار منطقه اصلی تهران قدیم محسوب می‌شد. این محدوده از شمال به خیابان ناصرخسرو و بازار چهل‌تن و از جنوب به خیابان ری (ماشین دودی) می‌رسید.

بازار تهران که ریشه در دوران صفویه دارد، همیشه قلب اقتصادی شهر بوده و امروزه با نام بازار بزرگ تهران در خیابان ۱۵ خرداد شناخته می‌شود. این مرکز تجاری مهم، روزانه میزبان مسافران و تاجران بسیاری است که با خرید بلیط هواپیما خرم آباد تهران و دیگر مسیرهای هوایی به پایتخت سفر می‌کنند. بازار بزرگ تهران، علاوه بر اهمیت اقتصادی، از نظر تاریخی و معماری هم بسیار ارزشمند است. از اماکن قدیمی تهران در این محله می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• کاخ گلستان
• مدرسه دارالفنون
• مسجد امام
• خانه ملک
• امامزاده زید
• خانه موزه شهید چمران

چهارراه استانبول

چهارراه استانبول یکی از محله‌ های قدیمی تهران است که پیش از انقلاب با نام چهارراه اسلامبول شناخته می‌شد. این چهارراه به دلیل موقعیت خاص خود میزبان مراکز دیپلماتیک و تجاری مهمی بوده است. در اطراف آن نیز سفارت بریتانیا، سفارت آلمان و سفارت ترکیه قرار دارند.

این منطقه همچنین یکی از قطب‌های خرید و تبادل ارز در تهران است. مراکزی مانند پاساژ فردوسی و کوچه برلن در این محدوده قرار گرفته‌اند. از دیگر جاذبه‌های مهم چهارراه استانبول می‌توان به موزه جواهرات ملی در ضلع جنوبی آن اشاره کرد.

محله سنگلج از محلات تاریخی تهران

سنگلج یکی از قدیمی‌ ترین محله‌ های تهران است که در گذشته داخل حصار طهماسبی قرار داشت. گفته می‌شود نام آن از «سنگ رج» گرفته شده که به روش تقسیم آب با سنگ اشاره دارد. این محله هنوز هم حال‌وهوای سنتی خودش را حفظ کرده و در منطقه ۱۲ تهران قرار دارد. خیابان‌های امام خمینی، مولوی، خیام و وحدت اسلامی آن را احاطه کرده‌اند. جاهای دیدنی سنگلج:

• خانه مستوفی‌الممالک
• کلیسای سورپ گئورگ
• خانه پدری دکتر حسابی
• بازارچه قوام‌الدوله
• خانه شیخ فضل‌الله

محله ده ونک، منطقه تاریخی و خوش آب و هوای تهران

ده ونک یکی از قدیمی‌ترین و سرسبزترین محله‌های تهران است که همچنان بافت سنتی خود را حفظ کرده است. این محله که در مرکز تهران واقع شده، از خیابان شیخ بهایی تا خیابان شیراز شمالی و جنوبی امتداد دارد.

ده ونک با کوچه‌های باریک و دیوارهای خشتی حال‌وهوای تهران قدیم را زنده نگه داشته است. جاذبه‌های این محله عبارتند از:

• باغ ایرانی
• زورخانه ونک
• کلیسای ارامنه
• مرقد امامزاده قاضی‌الصابر

محله لویزان، محله تاریخی و سرسبز تهران

لویزان، دهکده‌ای قدیمی در شمال‌شرق تهران، امروزه در منطقه ۴ شهرداری جای گرفته است. نام این محله که از واژه عربی لوزان (به‌معنای بادام‌ها) ریشه می‌گیرد، به خاطر انبوه باغ‌های بادام این منطقه انتخاب شده و به‌مرور به لویزان تغییر یافته است.

لویزان که از محله های تاریخی تهران است، همچنان بافت قدیمی خود را حفظ کرده، اما برج‌سازی‌های جدید چهره آن را دگرگون ساخته است. لویزان از شمال به ازگل، از جنوب به شمس‌آباد، از شرق به شیان و از غرب به حسین‌آباد محدود می‌شود و با پارک جنگلی لویزان و امامزاده پنج‌تن، همچنان مقصدی سرسبز و آرام در قلب تهران پرهیاهو باقی مانده است.

محله حصارک

محله حصارک، یکی از محله ‌های قدیمی تهران، در شمال‌غرب پایتخت و منطقه ۵ شهرداری قرار دارد. این محله که در گذشته باغ‌هایی سرسبز با درختان انار، انجیر، گیلاس، هلو، آلو، گردو و توت داشت، امروزه به دلیل توسعه شهری و ساخت‌وساز گسترده، تغییرات زیادی را تجربه کرده است.

از جاذبه‌های طبیعی محله حصارک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دره حصارک
• رودخانه حصارک

چند قدم در تهران قدیم

محله‌های تاریخی تهران، با کوچه‌های سنگفرش‌شده، بناهای کهن و داستان‌هایی از دل تاریخ، بازتابی از تغییرات فرهنگی، معماری و اجتماعی این شهر در طول قرن‌ها محسوب می‌شوند. این محله‌ها نه‌تنها بخشی از هویت تهران هستند، بلکه فرصتی برای سفر در زمان و آشنایی با سبک زندگی گذشته مردم این شهر فراهم می‌کنند. اگر به دنبال کشف تاریخ زنده تهران هستید، قدم زدن در این محله‌ها بهترین راه برای لمس اصالت و فرهنگ این شهر است. چه از شهرهای نزدیک و با خرید بلیط هواپیما گرگان تهران به این شهر سفر کنید یا از دیگر نقاط ایران به پایتخت بیایید، تهران داستان های تاریخی جذابی در دل محلات و ساختمان های خود جای داده است.