چرا عربستان میزبان جام جهانی شد؟ / بن سلمان به رئیس فیفا چه گفت؟

جاش نوبل در فایننشال تایمز نوشت: تصمیم اخیر فیفا در خصوص اعطای میزبانی جام جهانی 2034 به عربستان، با انتقاد گروه‌های حقوق بشری که در مورد ارتباطات بین عربستان سعودی و نهاد حاکم بر فوتبال سوالاتی را مطرح کرده اند، مواجه شده است.

به گزارش انتخاب، در ادامه این مطلب آمده است: در اوایل سال ۲۰۲۱، در حالی که بخش اعظم کشورهای جهان تحت محدودیت‌های قرنطینه ناشی از همه‌گیری کرونا زندگی می‌کردند، جیانی اینفانتینو، رئیس فیفا برای یک سفر دو روزه وارد عربستان سعودی شد. او در آنجا در یک ویدیوی تبلیغاتی برای دولت که در خرابه‌های درعیه، خانه اجدادی خاندان حاکم این کشور فیلم‌برداری شده بود، ظاهر شد و ضمن شرکت در یک رقص شمشیر از علاقه وافر خود به غذاهای سعودی گفت.

رابطه شکوفا شده بین نهاد حاکم بر فوتبال و دولت عربستان، به رهبری محمد بن سلمان، این هفته با اعطای میزبانی جام جهانی مردان در سال ۲۰۳۴ به این کشور پس از حضوری بدون رقیب، به اوج خود رسید.

روز چهارشنبه، اینفانتینو از ۲۱۱ عضو کنگره فیفا که در یک کنفرانس ویدئویی شرکت کرده بودند، دعوت کرد تا از پیشنهاد عربستان سعودی حمایت کنند و آنچه را که دنیای فوتبال بیش از یک سال بود از آن مطلع بود را تأیید کرد. این وکیل سوئیسی که در سال ۲۰۱۶ در پی یک رسوایی بزرگ فساد برای اصلاح سازمان به عنوان رئیس فیفا انتخاب شد، روز اعطای میزبانی به عربستان را "روز جشن" نامید.

فیفا برای جلوگیری از تکرار انتقاداتی که در آستانه جام جهانی قطر در سال ۲۰۲۲ با آن روبرو شده بود، موضوع حقوق بشر را به عنوان بخشی از یک بسته اصلاحات تحت رهبری اینفانتینو به الزامات پیشنهادی خود اضافه کرد. با این حال، واگذاری امتیاز برگزاری پربیننده‌ترین رویداد ورزشی جهان به یکی از سرکوبگرترین کشورهای منطقه، خشم گسترده‌ای را برانگیخته است.

رونان اوین، رئیس سازمان حامیان فوتبال اروپا، واگذاری میزبانی جام جهانی بهه عربستان سعودی را "روزی تاریک برای حقوق بشر و فوتبال" توصیف کرد. وی افزود: «به نظر می‌رسد فیفا و انجمن‌های وابسته به آن از اشتباهات گذشته چیزی نیاموخته‌اند.»

این انتخاب، مهم‌ترین پیروزی کارزار عربستان سعودی برای تبدیل شدن به یک بازیگر اصلی در عرصه جهانی ورزش را رقم می‌زند و در راستای تلاش‌های هماهنگ این کشور برای ایجاد روابط از طریق «دیپلماسی فوتبالی» و معاملات پرسود حمایت مالی صورت می‌گیرد.

در همین حال، فیفا نیز متحدی تأثیرگذار را با قدرت مالی فراوان برای حمایت از جاه‌طلبی‌های خود برای رشد به دست آورده است، اما در عین حال با اتهاماتی مبنی بر عقب‌نشینی از اصلاحات حکمرانی و انتقادات شدید از سوی گروه‌های حقوق بشری روبرو شده است.

یک فرد مطلع از عملکرد داخلی فیفا در این باره گفت: «بسیاری از مسائل کنار گذاشته شده تا این اتفاق خیلی سریع رخ دهد.»

ویدئوی سال ۲۰۲۱ که برای وزارت ورزش عربستان سعودی تهیه شده بود، نشانه دهنده علاقه روزافزون اینفانتینو به طرح های این کشور در زمینه فوتبال بود. او از سال ۲۰۱۷ به عنوان رئیس فیفا به طور مرتب به این کشور سفر کرده بود و در بازی افتتاحیه جام جهانی ۲۰۱۸ در روسیه در کنار محمد بن سلمان نشسته بود. بعداً او به همراه بن سلمان در یک مسابقه بوکس در جده شرکت کرد و بار دیگر در افتتاحیه پر زرق و برق جام جهانی ۲۰۲۲ قطر به او پیوست.

در همین حال، به عنوان بخشی از برنامه گسترده‌تر آزادسازی اقتصادی و اجتماعی تحت رهبری بن سلمان، عربستان سعودی شروع به افزایش سرمایه‌گذاری‌های خود در رشته های مختلف ورزشی از جمله گلف، تنیس و مسابقات اتومبیلرانی فرمول یک کرد.

فدراسیون فوتبال عربستان سعودی از سال ۲۰۲۱ با ده‌ها همتای خود، عمدتا در آسیا و آفریقا، توافق‌نامه‌های متعددی امضا کرده است. در همان سال، عربستان سعودی شروع به استخدام مشاوران خارجی برای یک پیشنهاد احتمالی جام جهانی کرد، در حالی که صندوق سرمایه گذاری دولتی عربستان تیم نیوکاسل یونایتد، حاضر در رقابت های لیگ برتر انگلیس را خریداری کرد.

حرکت عربستان به سمت فوتبال در روزهای پس از جام جهانی قطر چند پله افزایش یافت. کریستیانو رونالدو، ستاره پرتغالی و پرطرفدارترین فرد در رسانه‌های اجتماعی، به باشگاه النصر مستقر در ریاض پیوست، که اولین مورد از بسیاری از قراردادهای مهم با لیگ حرفه‌ای عربستان بود. هزینه‌های عربستان سعودی، که توسط صندوق سرمایه گذاری دولتی عربستان تأمین می‌شد، بازار نقل و انتقالات جهانی را با صدها میلیون دلار پر کرد، در حالی که نام تجاری حامیان مالی سعودی شروع به نقش بستن بر روی پیراهن‌های باشگاه‌های برتر اروپایی کردند.

رابطه نوپای ریاض با فیفا نیز به ثمر نشست. در فوریه ۲۰۲۳، فیفا عربستان سعودی را به عنوان میزبان دوره بعدی جام باشگاه‌های جهان معرفی کرد.

در طول سال ۲۰۲۳، گمانه‌زنی‌ها در مورد پیشنهاد عربستان سعودی برای میزبانی جام جهانی، از جمله پیشنهادات مشترک احتمالی با ایتالیا، یونان و مصر ادامه داشت.

اما در جریان تماسی بین ۳۷ عضو شورای فیفا در  اکتبر سال گذشته بود که مسیر اعطای میزبانی جام جهانی به ریاض هموار شد.

اندکی پس از این تماس، فیفا دنیای فوتبال را با اعلام اینکه پیشنهاد مشترک اسپانیا، پرتغال و مراکش تنها گزینه برای مسابقات ۲۰۳۰ خواهد بود، شگفت زده کرد و و اعلام داشت که سه بازی در آمریکای جنوبی برای بزرگداشت صدمین سالگرد اولین جام جهانی برگزار می شود. به دلیل سیاست فیفا مبنی بر الزام به چرخش منطقه‌ای مسابقات، این اعلامیه فوراً سهمیه متقاضیان احتمالی ۲۰۳۴ را به آسیا و اقیانوسیه محدود کرد، در حالی که مهلت ارائه درخواست‌ها نیز به جلو کشیده شد.

به گفته افراد مطلع، بسیاری از فدراسیون‌های ملی از این تصمیم فیفا کاملاً غافلگیر شدند، اما عربستان سعودی غافلگیر نشد و ظرف چند ساعت پیشنهاد خود را اعلام کرد. ریاض به سرعت حمایت بین‌المللی را جلب کرد و شانس ظهور یک پیشنهاد رقیب از استرالیا یا اندونزی را کاهش داد. رئیس فدراسیون فوتبال استرالیا بعداً اعتراف کرد که تغییر در جدول زمانی "کمی غافلگیرکننده" بود و رقابت با پیشنهاد عربستان دشوار بود.

عربستان سعودی به زودی به عنوان تنها پیشنهاد دهنده تایید شد. ظرف چند ماه، سعودی آرامکو به حامی اصلی جهانی فیفا تبدیل شد، که اینفانتینو گفت به "برگزاری مسابقات شاخص آن" و "ارائه حمایت بیشتر" به اعضای فیفا کمک می کند.

فیفا ارزیابی رسمی خود از پیشنهاد عربستان سعودی را ماه گذشته منتشر کرد، که به گفته آن "یک پیشنهاد بسیار قوی در همه زمینه ها" بود و می تواند به عنوان "کاتالیزوری برای برخی از اصلاحات جاری و آینده" عمل نماید. فیفا همچنین ریسک های حقوق بشری مربوط به میزبانی این رویداد در عربستان را "متوسط" ارزیابی کرد و "تعهد آشکار نسبت به پیشنهاد توسط ذینفعان در تمام سطوح در عربستان سعودی" را خاطرنشان ساخت.

فدراسیون فوتبال عربستان سعودی برای کمک به رفع نگرانی‌ها، ارزیابی خطر مستقل حقوق بشر توسط شرکت حقوقی AS&H Clifford Chance را سفارش داده است. با این حال، عفو بین‌الملل اعلام کرده که این گزارش "مسائل کلیدی حقوقی را حذف کرده است" و تعهدات فیفا در قبال حقوق بشر "به نفع سودآوری آن کنار گذاشته شده است."

فیفا در پاسخ به سوالات فایننشال تایمز گفته که "از یک نهاد سمی به یک نهاد حاکم مورد احترام، مورد اعتماد و مدرن تبدیل شده است". این سازمان گفت که این سخنی "نادرست و گمراه‌کننده" است که گفته شود رئیس فیفا به تنهایی مسئول همه تصمیمات اتخاذ شده توسط سازمان است و افزود که تصمیماتی که در رابطه با روند اعطای میزبانی جام جهانی اتخاذ شده است "به اتفاق آرا توسط نهادهای مربوطه فیفا" اتخاذ گردیده است. در مورد موضوع حقوق بشر نیز فیفا به سخنان پایانی اینفانتینو در نشست این هفته اشاره کرد که در آن گفته شده بود فیفا "به طور کامل به میزبان خود اعتماد دارد" تا "تأثیرات مثبت حقوق بشری" را از خود  ارائه دهد.

منتقدان تصمیم اخیر فیفا را شاهدی بر این اثبات این مدعا می‌دانند که اصلاحات حاکمیتی فیفا که پس از رسوایی فساد سال ۲۰۱۶ انجام شد، در بهبود شفافیت و پاسخگویی این سازمان ناکارآمد بوده است. گروه کمپین FairSquare در گزارشی در خصوص تصمیم اخیر فیفا با بیان اینکه قدرت تصمیم گیری در این سازمان به نحو فزاینده ای در دستان اینفانتینو متمرکز شده است نوشت: «روند اعطای میزبانی مسابقات جام جهانی سال ۲۰۳۴ نشان می‌دهد که هر دولتی که واقعاً به شدت خواهان این مسابقات باشد و از اهرم فشار مالی بر فیفا برخوردار است، تنها باید یک مرد - یعنی رئیس فیفا - را متقاعد کند.»