اجرای نظام الکترونیکی سلامت چگونه باعث کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک می‌شود؟

اعتمادآنلاین| ‌ مصرف آنتی‌بیوتیک در ایران 16 برابر استاندارد جهانی است. رقمی که با میزان مصرف آنتی‌بیوتیک در سراسر اروپا مساوی است. ایران به لحاظ آماری در آسیا هم وضعیت مناسبی ندارد؛ در بین کشور‌های جهان در رتبه بیستم قرار داریم و موارد تزریقی آنتی‌بیوتیک در کشور زیاد است، در حالی که استاندارد‌های تزریقی در دنیا 11 درصد است، اما مصرف دارو‌های تزریقی در ایران به ویژه آنتی بیوتیک حدود 45 درصد است.

نکته عجیب اینکه به گزارش شورای عالی نظام پزشکی، مصرف آنتی‌بیوتیک در صنایع دامی و مواد غذایی هم به شدت در سال‌های اخیر بالا رفته است.

چرا آمار مصرف آنتی‌بیوتیک در ایران بالاست؟

اما علت این حجم بالای مصرف آنتی‌بیوتیک در دنیا و به ویژه در ایران چیست؟ مصرف بالای آنتی‌بیوتیک یک معضل جهانی است و کشورها در سراسر دنیا می‌کوشند تا با این مشکل بجنگند. راهکارهای متفاوتی هم در این زمینه وجود دارد؛ از افزایش آگاهی مردم در زمینه مصرف داروهای شیمیایی و خوددرمانی‌های خانگی گرفته تا ایجاد محدودیت در عرضه این نوع داروها در داروخانه‌ها.

در حال حاضر وزرای بهداشت به سازمان بهداشت جهانی تعهد داده‌اند که مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها را به شکل جدی کنترل کنند، چه مصرف غلط آنتی‌بیوتیک‌ها حتی می‌تواند بر سلامت نسل آینده نیز اثر بگذارد؛ به این معنا که افزایش مصرف این دارو و ایجاد مقاومت بدنی افراد در مواجهه با آنها باعث می‌شود ژنتیک نسل آینده هم تغییر پیدا کند و هورمون‌ها تحت تاثیر این داروها قرار گیرند.

پزشکان نیز در سرانه بالای آنتی‌بیوتیک در ایران نقش دارند

مینو محرز، متخصص عفونی و رئیس کمیته ملی پیشگیری از بیماری ایدز، در نشستی که به مناسبت هفته اطلاع‌رسانی مصرف صحیح آنتی‌بیوتیک‌ها برگزار شده بود، با اشاره به نقش پزشکان در این موضوع گفت: «نمی‌توان از نقش پزشکان هنگام تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها غافل بود. یک پزشک باید پس از طرح حداقل 10 سوال تخصصی به این نتیجه برسد که باید آنتی‌بیوتیک تجویز کند یا خیر. امروزه شرکت‌های دارویی مقدار زیادی پول خرج می‌کنند تا داروی جدید به بازار وارد شود. هر 10 الی 15 سال یک بار ممکن است نوع جدیدی از آنتی‌بیوتیک‌ها نیز وارد بازار شود. پس همین موضوع اهمیت وجود گایدلاین‌هایی برای مصرف صحیح آنتی‌بیوتیک را نشان می‌دهد.»

تزریق واکسن هم بر آمار مصرف آنتی‌بیوتیک موثر است

نکته جالب در این میان ارتباط بالای تزریق واکسن آنفلوانزا با کاهش استفاده از داروهای آنتی‌بیوتیک است. اکنون ثابت شده است که اگر فردی واکسن آنفلوانزا را تزریق کند، عفونت گوش میانی یا سینه‌پهلو را نمی‌گیرد. یا اگر به آن مبتلا شود شکل بسیار خفیف آن را تجربه می‌کند، به همین دلیل افراد بالای 60 سال، کودکان، مادران باردار، و افراد دارای BMI بالای 40 که چاق محسوب می‌شوند می‌توانند اقدام به تزریق واکسن آنفلوانزا کنند.

اگرچه در ماه‌های اخیر تبلیغات غیرمعقولی در شبکه‌های مجازی علیه تزریق واکسن‌ها منتشر شده بود، اما این حرف‌ها به هیچ عنوان اساس علمی ندارد. اتفاقاً به تازگی واکسن میکروب «پنوموکوک» هم به لیست واکسن‌هایی اضافه شده که می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری‌هایی را که نیازمند مصرف آنتی‌بیوتیک هستند کاهش دهد.

طرح کاهش مقاومت میکروبی به کجا کشید؟

از آنجا که مصرف بالاتر از استاندارد آنتی‌بیوتیک یک معضل بین‌المللی است، کشورهای زیادی هستند که در جهان برای آگاه‌سازی مردم در این زمینه فعالیت می‌کنند. در همین راستا مسعود مردانی، استاد دانشگاه و متخصص عفونی، درباره طرحی که حدود 2 سال پیش در این باره آغاز شده بود گفته که از یک سال و نیم گذشته این طرح را در دست داریم تا بتواند منجر به کاهش مقاومتی میکروبی شود. در همین زمینه باید به راهنماهای درمانی برای بیماران سرپایی نیز توجه ویژه نشان دهیم.

طبق گزارشی که پیشتر وزارت بهداشت ارائه کرده است، در حال حاضر مراکز بهداشتی و درمانی 20 درصد، سرپایی و خوددرمانی توسط مردم 80 درصد، پزشکان 20 درصد و به طور کلی از هر دارویی که در نسخه تجویز می‌شود حداقل یک قلم، آنتی‌بیوتیک وجود دارد. اکنون سفیکسیم، آموکسی‌سیلین و آزیترومایسین داروهایی است که بدن مردم ایران نسبت به آنها مقاوم شده است.

نقش نظام الکترونیکی سلامت بر کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک

دقیقاً در چنین شرایطی لزوم نظام الکترونیکی سلامت، که پروژه بزرگ وزارت بهداشت در سال‌های اخیر است، بیش از گذشته حس می‌شود. در صورت اجرایی شدن این سیستم، روند پزشکی بیماران در سراسر کشور طی ساختاری نظام‌مند و الکتریکی ثبت خواهد شد و پزشکان و کادر درمانی این امکان را دارند که به تمام مدارک پرشکی بیمار دسترسی پیدا کنند. در صورت اجرای درست این طرح، پزشکی که می‌خواهد برای یک بیمار نسخه صادر کند، می‌داند آخرین دارویی که او خورده چه چیزی بوده، چه اندازه بوده و بدنش چه واکنشی نشان داده است.

با اعمال این سیستم، نه تنها می‌توان کنترل بیشتری بر سلامت مردم داشت، بلکه فشار کمتری هم بر نظام سلامت کشور وارد می‌شود.