جنون سدسازی در ایران

اعتمادآنلاین| فرشته بهروزی‌نیک- سدسازی در ایران از سال‌های پایانی دهه 20 آغاز شد. آمارها می‌گویند ایران در منطقه بعد از ترکیه رتبه دوم و در جهان رتبه هفدهم را در حوزه سدسازی دارد. روندی که اگرچه از سوی دولت‌ها سند افتخار تلقی می‌شود، اما بسیاری از دست‌اندرکاران حوزه آب آن را کابوسی برای کشور می‌دانند.

کارشناسان به صراحت روند رو به رشد ساخت سدهایی را که نتیجه‌ای جز دمیدن بر بحران بی‌آبی ایران نداشته‌اند فاجعه‌ می‌دانند. فاجعه‌ای که گفته می‌شود به دست مافیای آب در ایران رقم خورده است. اما ماجرا چیست؟

طی چهار دهه گذشته، در حالی 339 سد در کشور ساخته شد که با استناد به آمارهای رسمی، تنها 10 درصد از این تعداد فعال است. به این مفهوم که مابقی سدهایی که به دلایل مختلف از جمله بی‌پولی دولت‌ها یا عدم توجیه اقتصادی، بدون استفاده رها مانده‌اند، سرمایه‌هایی هستند که حالا تلی از خاک شده‌اند.

باز هم این همه ماجرا نیست؛ وقتی پای صحبت اهل فن در حوزه آب کشور می‌نشینید، تازه ابعاد روشن این بحران سدسازی رو می‌شود.

محمدرضا عسگری، استاد دانشگاه تهران که سال‌ها در حوزه کشاورزی مطالعه کرده، در این باره به «اعتمادآنلاین» گفت: «اگر به جای سد جنگل ساخته بودیم، حالا ایران تبدیل به گلستان شده بود.»

تاکنون 172 سد ملی در سطح ایران به بهره‌برداری رسیده که از این تعداد، 19 طرح مربوط به قبل از انقلاب و مابقی به بعد از انقلاب مربوط می‌شود؛ در دولت‌های اول و دوم تنها یک سد، دولت سوم سه سد و دولت پنجم نیز 2 سد مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

اما از دولت ششم می‌توان تحت ‌عنوان دولت‌ میانه‌رو در سدسازی یاد کرد، چراکه در این دوره 13 سد به بهره‌برداری رسید. این در شرایطی است که از دولت هفتم به بعد کابوس فعالان محیط‌زیست آغاز و تا امروز 134 سد در کشور ساخته شد.

این دوران زمانی است که به گفته بسیاری از آگاهان اقتصادی، مافیای آب در مجلس شمشیر خود را برای تاراج منابع آبی کشور از رو بست. درست از همین سال‌ها بود که جنون سدسازی به اوج خود رسید.

ساخت سدهایی بدون توجیه اقتصادی و محیط‌زیستی، که معروف‌ترین آن گتوند است، در حالی به یکی از مهم‌ترین معضلات حوزه آبی کشور تبدیل شده که همین چند ماه پیش وزارت نیرو اعلام کرده بود بدون سدسازی نمی‌توان کشور را اداره کرد. به نظر می‌رسد وزارت نیرو گوش شنوایی برای شنیدن صدای کارشناسان ندارد.

در توصیف کل این ماجرا می‌توان گفت 40 سال پیش شاید بدبین‌ترین افراد هم پیش‌‌بینی اعتراض برای مساله آب را نمی‌کردند. اقتصاد، سیاست و فرهنگ تنها موضوعاتی بودند که از صدر مشروطه تاکنون اعتراضات اجتماعی را برانگیخته است؛ اما در سال‌‌های اخیر اعتراض برای آب هم به لیست مطالبات اضافه شده است.

باید منتظر ماند و دید چه تدبیری برای حل این معضل بزرگ و حیاتی اندیشیده خواهد شد.