شهر در محاصره بناهای بی‌اصالت

اعتمادآنلاین| علی حسن قاجار، کارشناس ارشد معماری در یاداشتی نوشت: این نوشته ایست از معماری کوچه ،" شاید هم دعوتی است از آنها که بی هوده از ریشه خود بریده اند." اسف باری معماری امروز گزاره ایست که نهاد آن سالها پیش نهاده شد. اساتید فن سالها این مرثیه سطح و عمق مقالاتشان را اشغال کرده است، اما در عمل آن محصول که باید، حاصل نیست که نیست ولی باز هم چه خوب است که این مقالات و این اساتید هستند.

عوام هم تکلیفشان معلوم است. آنان اگرچه از این وضع ناراضی هستند، اما برای تهیه همین چندر غاز سر پناه با همین طرح و نمای هزار ایراد ، یک عمر کد یمین و عرق جبین ، نخوری و پس انداز کردند و با وام و ضامن، همین که سقفی شد بالای سر ورثه، غصه دیالکتیک فضا و زمان نیست در سرشان دیگر . چهار دیواری که اختیاری شد خدارا شکر، خوب است و مغتنم . اجاره نشینان هم که تکلیفشان مع الاسف.

متمولین نو کیسه اما ، دلیری می‌کنند به استعمال زیاده از حد سرخاب! کورنتی و دوریک و یونیک. این، توام که شد با ضوابط شهرداری و تناسبات مضحک من درآوردیشان، جولانی می‌دهند دیدنی. باری، نماهای سنگ مال تا بقوت گل و مرغ و جن و پری، اصالت نداشته شان را حقنه کند به دیده عوام .

درمانی بر این بدخیم نشده در این سالها ، سرایت دامنگیر ییلاقات شرق و غرب هم شده ، اژدهای رمپ، چنبره بر حیاط ، باغچه کودکی را بلعیده است و شهر در تسخیر هیولاهای بد قواره بلند مرتبه ، اصالت ذات مغلوب اصالت سایت و اصالت سایز. کوچه ها در پرسپکتیو یک نقطه‌ای پلشت پنج طبقه‌ها به مانند تونل، آسمان دیگر نمی‌بنند خلق خدا حتی همان خاکستری آلوده .

معماری امروز مثل هر پدیده دیگر دارای دو ویژگی اساسی است یکی چگونگی و دیگر چرایی، در باب چگونگی آن در یادداشت پیشین ، پیرو ساعتها سخنرانی و صفحات بسیار که اساتید فن گفته و نوشته اند مختری من باب مقدمه گفته شد . اما چرایی آن از منظر این نقد ، معلول چند رکن می شود .

1-تا دوره قاجار معماری ایران دارای سبک های منحصر به خود بود، پارسی- پارتی- خراسانی-رازی- آذری- اصفهانی. ازره آوردهای سفر های شاهان قاجار و دربار به فرنگ ، تصاویری از عمارتهای فرنگی بود و تشویق معماران به شبیه سازی آنها، که به معماری کارت پستالی و کلاه فرنگی معروف شد. در واقع آغاز ورود معماری مدرن به ایران .
پهلوی اول مقارن است با تاسیس دانشگاه تهران و بسیار امور عمرانی دیگر که ضمن برخورداری از خدمات معماران فرنگ رفته ، آغازی بود بر تربیت معماران و معماری آکادمیک در ایران , فارغ التحصیلانی چون استاد هوشنگ سیحون ،حیدر غیایی و حسین امانت و بسیاردیگر بزرگان را تقدیم مرز پر گهر کرد.

آثار این بزرگان ،گذشته از موزه و نماد و تاتر شهر و مقابر حتی خانه هایی که توسط معماران کمتر شناخته شده پهلوی اول و دوم طراحی و اجرا شد تا هنوز آنهایش که هنوز مانده اند مورد توجه خاص و عام هستند . شاید مهمترین ویژگی معماری دوره پهلوی اول و دوم ،برقراری ارتباط با مخاطب است . در بخش عمومی موکدا بر ایرانی بودن تاکید شده ، و در بخش خصوصی معماری مدرن برای مردمی که شئون زندگی شان با مدرنیته آشنا شده ، (در این مجال به هیچ عنوان قصد نقد حکومت پهلوی ها بررسی معایب سیاسی و اجتماعی و ....را نداشته صرفا معماری و شهر سازی مرکز توجه می باشد.) .

فضای روبه توسعه در تعامل با توسعه غرب و مردم هم از طرق مختلف در تعامل با فرهنگ غربی در واقع میتوان گفت معماری آن دوره ذائقه مردم را شناخته بود و بر این اساس پیش می رفت. نهایتا معماران این دوره بر اساس آثار موجود ، تا ترکیب موفق مدرن و سنتی پیش رفتند و شاید اگر تاریخ مجال می داد سبک جدیدی را به معماری ایران اضافه میکردند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی به غیر از مهاجرت خواسته و ناخواسته کثیری از اساتید ویژگیهای ایدئولوژیک از جمله حمایت از کوخ نشینان و بر علیه طاغوت و کاخ نشینی ، نیز بی تاثیر در مکث معماری نبود ،مکث دوم انقلاب فرهنگی و حذف رشته طراحی و معماری داخلی شد و مکث سوم جنگ ، که این هم مانند دو پارامتر قبلی باعث مهاجرت بود و دوم نیاز کشور به مهندسین جنگ افزار ساز وفضای دوران دفاع مقدس که بنا به ماهیت، چندان پذیرای مباحث معماری نبود. درنهایت می توان یک رکود 9-10 ساله را بر فضای این دوره معماری کشور حاکم دید.