دنبال منازعه نیستیم اما در هر سطحی با قدرت و پشیمان‌کننده پاسخ می‌دهیم

اعتمادآنلاین| جز خاورمیانه که هنوز در برخی مناطق درگیر خون و آتش است، این روزها جنگ به مفهوم کلاسیک آن‌ که تجاوز یک گروه نظامی به مرزهای کشور یا کشورهای دیگر تلقی می‌شود، کمتر محتمل است. از همین رو هم تعریف سنتی از امنیت ملی کارایی و فراگیری خود را از دست داده و تحول در عرصه ارتباطات و فناوری اطلاعات چالش‌های جدید امنیتی برای دولت‌ها ایجاد کرده است. تهدیدهای سایبری با دامنه گسترده‌ای از جنگ، جرایم، جاسوسی و حتی تروریسم سایبری تهدیدهای سنتی علیه امنیت ملی که عمدتا ماهیت شفاف‌تری داشت، اندکی رنگ ببازند و جای خود را به تهدیداتی تاثیرگذار و در عین حال کمتر شفاف بدهند. عدم شفافیتی که نه صرفا و تنها به‌دلیل عدم تمایل دولت‌ها برای شفاف‌سازی در این زمینه است، بلکه به ماهیت این تهدید‌ها و دشوار بودن شناسایی مرجع آن، ‌موقعیت جغرافیایی و حتی دامنه تخریبگری آن بازمی‌گردد. بنابراین در روزهایی که جنگ و جرم از راه‌های نوین رخ می‌دهند، شناسایی و مقابله و پاسخ‌دهی نیز باید از راه‌های نوین صورت گیرد.

در همین راستا ستادکل نیروهای مسلح روز گذشته بیانیه‌ای در قبال حقوق بین‌الملل فضای سایبری صادر کرد و به طرح مسائل حوزه سایبری پرداخت. این بیانیه توسط مرکز فضای مجازی ستادکل نیروهای مسلح تدوین و تنظیم و در 4 ماده منتشر شده است. ماده اول به بیان کلیات پرداخته، در ماده دوم سیاست‌های حاکمیتی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در این زمینه شرح داده شده، ماده سوم درمورد مداخله در امور داخلی از منظر نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران مواردی یادآوری و در ماده چهارم هم توسل به زور و حمله سایبری ازمنظر نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران تبیین شده است. در واقع «بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در قبال حقوق بین‌الملل فضای سایبری» شامل مفاهیم، سیاست‌های کلان و چارچوب اقدامات نیروهای مسلح درمقابله با تهدیدات متنوع و متکثر فضای سایبری را تبیین می‌کند و همان‌طور که در بیانیه ستادکل نیروهای مسلح نیز بر آن تاکید شده، از آنجا که این ستاد در گفتمان امنیت ملی برای بازدارندگی و دفاع سایبری ماموریت دارد و همچنین ماموریت دفاعی وفق فرمان فرماندهی کل قوا به نیروهای مسلح واگذار شده، همه دستگاه‌ها باید در این حوزه با ستاد کل هماهنگی و هم‌افزایی داشته‌باشند.

ماده سوم این بیانیه که شرحی از مداخله در امور داخلی از منظر نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران است، به نظر مهم‌ترین بخش این بیانیه به شمار می‌آید که در واقع توضیح داده می‌شود که چه اقداماتی دخالت در امور داخلی تلقی شده و مستوجب پاسخ متقابل ازسوی جمهوری اسلامی به شمار می‌رود. براساس این بیانیه هرگونه اعمالی با هدف تغییر رژیم سیاسی دولت‌ها، مواردی چون دستکاری سایبری انتخابات یا مهندسی افکار عمومی در آستانه انتخابات، مداخله غیرسایبری در فعالیت‌های سایبری مربوط به امور داخلی و خارجی دولت، عملیات سایبری که وب‌سایت‌ها را به‌منظور دامن زدن به نزاع و تنش‌های داخلی در یک دولت از کار می‌اندازند یا به منظور تاثیرگذاری بر نتیجه انتخابات در دولت دیگر پیام‌هایی را به صورت گسترده در بستر سایبری به رای‌دهندگان ارسال می‌کنند، از نمونه مصادیق مداخله ممنوعه تلقی شده است. همچنین مداخله مسلحانه علیه یک شخصیت دولتی یا عناصر سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با توسل به ابزار سایبری و غیرسایبری، تمامی اشکال آشکار، ظریف و تکنیک‌های بسیار پیچیده اجبار، براندازی و هتک حرمت (اعم از سایبری و غیرسایبری) با هدف اخلال در نظم سیاسی، اجتماعی یا اقتصادی یا بی‌ثبات‌سازی حکومت‌هایی که درصدد آزادسازی نظام اقتصادی و سیاسی و فرهنگی خود از کنترل یا دست‌اندازی خارجی هستند، هرگونه اقدامی که منجر به ممانعت، قطع یا محدود شدن عملکرد سیگنال‌ها و ابزار انتقال اطلاعات و سیستم‌های تامین‌کننده کنترل و اعمال حاکمیت دولت می‌شود و... به عنوان موارد غیرقانونی تلقی شده که به مثابه دخالت در امور داخلی یک کشور است. در همین راستا ستادکل نیروهای مسلح تاکید کرده که چنانچه شدت عملیات سایبری به زیرساخت‌های حیاتی کشور به آستانه حمله مسلحانه متعارف ارتقا یابد، حق دفاع مشروع برای نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران محفوظ است.

اما اینکه هدف از صدور چنین بیانیه‌ای چیست، در بخش پایانی یا جمع‌بندی آن به چشم می‌خورد که نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران تاکید دارد بسان دکترین قابل اعمال خود در فضای فیزیکی، در فضای سایبری نیز آغازگر هیچ منازعه‌ای نیست و خط‌مشی تبیین‌شده در این سند را به عنوان چارچوب اقدام خود در مواجهه و مقابله با تهدیدات متنوع و متکثر فضای سایبری قلمداد می‌کند. از همین رو نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران درصورت نقض هر یک از خط‌مشی‌ها و سیاست‌های تبیین شده ازسوی دولت، گروه یا فردی که تحت حمایت، هدایت یا کنترل دولتی باشد، این حق را برای خود قائل هستند که تهدیدات را در هر سطحی با قدرت و پشیمان‌کننده پاسخ دهند.

در سال گذشته بالغ بر 10 رزمایش سایبری در کشور برگزار و آن‌طور که سردار محمدرضا فرجی‌پور، جانشین قرارگاه سایبری سازمان پدافند غیرعامل گفته، ستاد مقابله با تحریم‌ها و تهدیدهای فضای سایبری تشکیل شده است. در این حال اخبار مربوط به حملات سایبری نیز بیش از گذشته شنیده می‌شود و عمدتا به دلیل تبعاتی که این حملات درپی دارد، کمتر به فضای رسانه‌ای راه پیدا می‌کند. آخرین حادثه‌ای که در مورد آن احتمال حمله سایبری و در واقع نوعی خرابکاری نیز مطرح شد، انفجار سایت هسته‌ای نطنز بود. اغلب مقامات داخلی تاکید داشتند که به‌دلیل رعایت مسائل امنیتی نمی‌توانند درمورد این حادثه اطلاع‌رسانی کنند اما شائبه‌هایی در این زمینه نیز مطرح بود. علاوه بر آن رویارویی سایبری ایران و اسراییل نیز چندی پیش خبرساز و گفته می‌شد که حمله سایبری به بندر رجایی ایران که از مهم‌ترین بنادر کشور محسوب می‌شود، ازسوی اسراییل صورت گرفته و در واقع پاسخی بوده به حمله سایبری ایران به دو تاسیسات آب اسراییل. البته در این مورد نیز همان‌طور که انتظار می‌رفت اطلاع‌رسانی دقیق و جزیی صورت نگرفت. همچنین دی‌ماه 98 سردار جلالی، رییس سازمان پدافند غیرعامل از حمله سایبری امریکا به ایران خبر داد که بنابه گفته او برای امکان‌سنجی حمله بزرگ‌تری انجام شده و بنابر برآورد صورت گرفته، حمله‌ای از نوع «دیداس و ممانعت از سرویس‌دهی» بوده که در این نوع حمله خدمات از دسترس خارج می‌شوند. پیش از این اتفاق و پس از شهادت سردار سلیمانی به دست امریکا نیز وزارت امنیت ایالات متحده در بیانیه‌ای هشدار داده‌بود که شاید ایران برنامه سایبری برای مقابله با امریکا داشته‌باشد.

فارغ از این 2 حمله سایبری شدید در منطقه که یکی در ایران و دیگری در عربستان رخ داد، در یک دهه اخیر سر و صدای بسیاری به پا کرد. اولی حمله به تاسیسات نفتی آرامکو عربستان در سال 2017 بود که باعث تغییر در تمام سیستم نرم‌افزاری این تاسیسات نفتی شد اما سال 2019 با یک حمله پهپادی به آتش کشیده و بازار جهانی نفت را تحت تاثیر قرار داد. همچنین حمله سایبری استاکس‌نت امریکا در سال 2010 به تاسیسات هسته‌‌ای ایران نیز جنجال زیادی به راه انداخت که به اذعان احمدی‌نژاد رییس‌جمهوری وقت مشکلاتی را برای سانتریفیوژها ایجاد کرد.

به هر روی جنگ نوین، جنگ سایبری است که چه در رسانه‌ها و در فضای اطلاع‌رسانی و چه در فضای بروز این جنگ ماهیت روشن و مشخصی ندارد و همواره با هزار اما و اگر همراه است.بیانیه ستادکل نیروهای مسلح در این حوزه که برای نخستین‌بار منتشر می‌شود اما به‌صورت مشخص اشاره‌ای به نوع تهدیدات سایبری علیه ایران نکرده است. با این حال حدود دفاع مشروط را برای جمهوری اسلامی ایران مشخص و تاکید کرده دکترین فضای سایبری هم مشابه فضای فیزیکی است؛ یعنی دنبال منازعه نیستیم اما در هر سطحی با قدرت و پشیمان‌کننده پاسخ می‌دهیم.

منبع: روزنامه اعتماد